InfoHub Logo

توقتامىس (ت.ج.ب. — 1406 ج.) — تۇويقوجا وعلاننىڭ بالاسى، جوشى حاننىڭ ۇرپاعى، التىن وردا حانى (1380- 1397/98 جج.). اق وردا بيلەۋشىسى ورىسحاننىڭ نوكەرلەرىنىڭ ءبىرى بولعان. ول ەلىنەن قاشىپ كەتىپ، سامارقاند بيلەۋشىسىنىڭ قول استىنا كىرەدى. ءامىر تەمىر ونىڭ جانىنا كوپ اسكەر بەرىپ، اق ورداعا جورىققا اتتاندىرادى. 1380 جىلعى شايقاستا ورىس حان قازا تابادى. ونىڭ ەكىنشى ۇلى تەمىرمالىك توقتامىسقا قارسى كەسكىلەسكەن سوعىس اشادى. تەمىرمالىك ۇرىستا مەرت بولىپ، 1379 جىلى اق وردا تاعىنا توقتامىس وتىرادى. ءوز بيلىگىن نىعايتىپ العان ول ەندى التىن وردانىڭ ۇلى تاعىنا كوز سالادى. ءسويتىپ، قالىڭ اسكەرمەن ەدىل دارياعا قاراي بەت الادى. بۇل كەزدە التىن وردانىڭ ۇلى تاعىن ماماي ءباھادۇر جەكە-دارا يەلەنىپ العاندى. ول ورىس شاھارلارىن ويرانداپ قايتۋعا قول جيىپ جاتقان. ءدال وسى كەزدە توقتامىس وعان تۋ سىرتىنان شابۋىل جاساپ، التىن وردانى يەلەنەدى. وسىدان كەيىن تالاي شاھار توقتامىس ساربازدارى مىنگەن تۇلپارلار تۇياعىنىڭ استىندا تاپتالادى. ەندى ماسكەۋدى كۇل-تالقان ەتىپ، وزىنە كۇنى كەشە عانا قامقور بولعان ءامىر تەمىرگە كوز الارتقان ول سامارقاندكا اتتانادى. ءبىراق قاندى شايقاستاردا ابدەن شىنىققان ۇلى امىرشىگە قارسى تۇرا الماي، جەڭىلىپ، شاعىن جاساعىمەن قاشىپ قۇتىلادى (1391 ج.).

ەدىل بويىنداعى جەڭىلىستەن كەيىن اراعا ءتورت جىل سالىپ قالايدا ءوش الماق بولعان توقتامىس قالىڭ اسكەردى باستاپ، دەربەنت شاھارى ارقىلى قاپ تاۋىنا سۇعىنا ەنەدى. تەرەك وزەنى بويىنداعى شايقاس (1395 ج.) ءۇش كۇنگە سوزىلىپ، ءامىر تەمىردىڭ جەڭىسىمەن اياقتالادى. توقتامىس بۇل جولى دا قاشىپ قۇتىلادى. ءبىراق 1406 جىلى سىبىردە باس ساۋعالاپ جۇرگەن ونى قۋعىنشىلار ۇستاپ الىپ ولتىرەدى.

---