تۇلپار اۋناعان جەردە تۇك قالادى
كىرىسپە ءبولىم
"جاقسى ادام - قازىنا”
نەگىزگى ءبولىم
1. "تۇلپار اۋناعان جەردە تۇك قالادى”
2. اقجان جاقسىبەك ۇلى ءال - ماشاني
3. ءابۋ ناسىر ءال - فارابي جانە ءال ماشاني
قورىتىندى
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر
كىرىسپە ءبولىم
"جاقسى ادام - قازىنا”
حالقىمىزدىڭ "جاقسى ادام - قازىنا” دەگەن ناقىل ءسوزى بار. سونداي ادامداردىڭ ءبىرى ەمەس، بىرەگەيى اقجان جاقسىبەك ۇلى ءال - ماشاني ومىرىنە كوز جىبەرسەك، ول كىسىنىڭ وتە ءبىر باي ءومىر كەشكەنىن بايقايمىز.
بايلىق دەگەن، بىرەۋ ءۇشىن اقشا، بىرەۋ ءۇشىن دۇنيە - مۇلىك. ءارى بەرىدەن سوڭ، ءبىزدىڭ جەر استىنداعى قازبا بايلىقتارمىزدى ىسىراپسىز پايدالانا بەرسەك، قايتادان قالپىنا كەلمەيتىنىن، سارقىلاتىنىن بىلەمىز. "سوندا تاۋسىلمايتىن قازىنا نە؟” – دەگەندە، ول – ادام بويىنا انا سۇتىمەن بىتەتىن دارىن.
دارىندى ادامدار كۇندەلىكتى ومىردە، قارىم - قاتىناستا، جۇمىستا، ۇيدە، تۇزدە جان - جاعىنداعى ادامدارعا بويىنداعى قابىلەتتىڭ شۋاعىن شاشىپ جۇرەدى. سونداي، ءومىرىنىڭ اقىرعى ساعاتىنا دەيىن بىزدەرگە ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ، ونەگە مەن ۇلگىنىڭ نۇرىن شاشقان، تاۋسىلماس قازىنا قالدىرىپ كەتكەن اكادەميك، قازاقستان عىلىمىنا ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، پروفەسسور اقجان جاقسىبەك ۇلى ءال - ماشاني ەدى.
نەگىزگى ءبولىم
1. "تۇلپار اۋناعان جەردە تۇك قالادى”
اقجان جاقسىبەك ۇلى 1906 جىلدىڭ 2 قاراشاسىندا قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. "تۇلپار اۋناعان جەردە تۇك قالادى” دەگەندەي، اقاڭ اتىشۋلى ماشان ءبيدىڭ نەمەرەسى.
ماشان جامانتاي تورەنىڭ كەڭەسشى ءبيى، اۋزىمەن وراق ورعان شەشەن بولعان. قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇلەگى، تاۋ - كەن ينجەنەرى، قازاقتىڭ زاڭعار جازۋشىسى ءىلياس ەسەنبەرلين ءوزىنىڭ "قاھار” اتتى رومانىندا ماشان ءبيدىڭ اتاقتى اعىباي باتىردىڭ دوسى، قۇنانباي، قۇدايبەردى ءتارىزدى ادامدارمەن ۇزەڭگىلەس، تۋىستىق تا قارىم - قاتىناستا بولعانىن، قاز داۋىستى قازىبەك ءبيدىڭ دوسى بولعاندىعىن جازعان. قۇنانباي قاجى مەن ماشان بي جىلىنا ءبىر رەت قوياندى جارمەڭكەسىندە باس قوسىپ وتىرعان ەكەن. وسىنداي ءبىر كەزدەسۋدە اتاسىمەن بىرگە جارمەڭكەگە بارعان بالا اقجان شاكارىممەن دە كەزدەسكەن.
اقاڭنىڭ اكەسى جاقسىبەك قۇرانعا جۇيرىك، سول كەزدەردەگى "ايقاپ”، "دالا ۋالاياتى” اتتى گازەتتەردى جازدىرىپ وقيتىن ادام بولعان.
اقاڭ العاش الىپپە تانۋدى ءوز اكەسىنەن، كەيىن كەڭەس مەكتەبىنەن ۇيرەنگەن. 1924 جىلى قارقارالىداعى ءالىمحان ەرمەكوۆ نەگىزىن قالاعان پەداگوگيكالىق تەحنيكۋمعا ءتۇسىپ، الەكەڭنەن، احمەت بايتۇرسىنوۆتان ءدارىس العان. مىنە، وسىنداي دۋماندى شاڭىراقتا، ويشىلداردىڭ ورتاسىندا ءجۇرىپ، ءتالىم - تاربيە العان اقجان جاقسىبەك ۇلىنىڭ عۇلاما عالىم بولماۋى مۇمكىن ەمەس ەدى.
اقجان اتا بويىنداعى ادىلدىگى، سابىرلىلىعى، زەرەكتىگى، زەردەلىلىگى، ىزدەنىمپازدىعى اتادان بالاعا ۇلاسقان سارقىلماس قازىنانىڭ جالعاسى دەپ بىلەمىز.
ەڭبەك جولىن ءوزى وقىعان مەكتەپتە ءمۇعالىم بولىپ باستاعان اقجان جاقسىبەك ۇلى 1933 جىلدىڭ كۇزىندە سەمەيدىڭ گەولوگيالىق تەحنيكۋمىنداعى – دايىندىق كۋرسىندا وقىپ، 1934 جىلى الماتىدا اشىلعان قازاق تاۋ - كەن مەتاللۋرگيا (قازىرگى قازۇتۋ) ينستيتۋتىنىڭ العاشقى ستۋدەنتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ قابىلدانادى. ينستيتۋتتا وقي جۇرە، ول الماتىداعى تەحنيكۋمداردا، كۋرستاردا ساباق بەردى. قازاقستانداعى ماركشەيدەر ماماندىعىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، پروفەسسور پ. ا. رىجوۆ زەردەلى ستۋدەنتتى 1939 جىلى اسپيرانتۋراعا الىپ قالادى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەپ الۋ
You Might Also Like
