InfoHub Logo

بۇرىنعى وتكەن كەزدە اتىعاي-قاراۋىلدا ءبىر ۇلكەن توي، ات شابىس، كۇرەس بولىپ، وسى ەكى ەلدىڭ بارلىق ادام قاراسى جينالىپ، وسى ەكى ەلدىڭ مىناۋ قالاي دەگەن بالۋاندارى كۇرەسكە ءتۇسىپ، جۇيرىك جاقسى اتتارى جارىسقا قوسىلىپ، ۇلكەن توي بولادى. وسى جينالىس-تويدا ۇلكەن داۋ، جانجال شىعىپ، نەگىزى قاراۋىل تۇياق دەيتىن ادام وتە بالۋان ەكەن. وسى تۇياق اتىعايدىڭ اتاقتى باس بالۋانىن جىعىپ كەتەدى. وسى تويدا تۇيە باستاتقان باس بايگەنى تۇياق الادى. وسىدان كەيىن ۇلكەن تالاس، جانجال شىعىپ، اياعى ۇرىس-جانجالعا اينالىپ، بىرنەشە ادامدار جارالانادى. وسىدان كەيىن وسى ەكى ەلدىڭ تالاس ماسەلەسى دۇرىس شەشىلمەي، ەكى جاقتىڭ جينالعان ادامدارى تاراپ كەتىسەدى.

سونىمەن، باعاناعى بالۋان تۇياق اتىنا ءمىنىپ، ەلىنە قاشادى. مۇنىڭ ارتىنان اتىعايدىڭ قۋعىنشىلارى شىعىپ ىزدەيدى. ۇستاپ الىپ ولتىرمەكشى بولادى. سونىمەن بالۋان تۇياق سەسكەنىپ، ەلىنەن بەزىپ، قاشىپ شىعادى. ۇيىنەن شىققاننان: «قايدا بارسام، كىمگە بارسام مەنىڭ جانىم وسى اجالدان قۇتىلىپ، مان قالامىن» دەگەندى ويلايدى. قاشىپ كەلە جاتىپ، جولىندا توقتاپ تۇسكەن جەرىندە اركىمدەرگە شىن جايىن ايتىپ اقىلداسادى. سودان كەيبىر اقىلداسقان ۇلكەن ادامدار ايتادى ەكەن.

— سەن، شىراعىم، باياناۋىلدا ەدىگە بار، ونىڭ بالاسى شوڭ بار، ورتا جۇزدەن شىققان ناعىز ءادىل ادام. سوندىقتان وسى شوڭعا بارىپ، امان جەتەتىن بولساڭ، سەنىڭ وسى جۇمىستان امان ساقتاپ الىپ قالۋعا شاماسى كەلەدى، — دەپ اقىل بەرەدى.

سونىمەن تۇياق وسى ايتىلعان ۇلكەندەردىڭ اقىلىن دۇرىس دەپ الىپ، شوڭدى ىزدەپ باياناۋىلعا ءجۇرىپ كەلەدى. ەل جايلاۋدان قايتقان كەز. شوڭ ءوزىنىڭ كۇزگى وتىراتىن قونىسىنا كوشىپ كەلگەن كەزى بولۋى كەرەك. ءبىر كۇنى كەشكە تامان شوڭ ءۇيىنىڭ جانىندا وتىرعاندا قاسىندا بىرنەشە كىسىلەرى بار، كۇنباتىس جاقتان كۇن باتا ءبىر سالت اتتى ادام كەلىپ، استىندا جاراپ قالعان قامشىداي قاتقان ەسىك پەن توردەي، قۇلاعى ءبىر قارىس تورى اتى بار، قانجىعاسىندا سۇيرەتكەن سويىلى بار. باسىنا كيگەن جەكەي تىماعى بار، ۇستىندە تۇيە ءجۇن شەكپەنى بار، ۇزىن بويلى قاراسۇر ادام ءۇيدىڭ جانىندا جينالىپ وتىرعان ادامعا سالەم بەرىپ اتىنان ءتۇسىپ، جينالعان كىسىنىڭ ورتاسىندا وتىرعان ءداۋ دە بولسا شوڭ بولار دەگەندەي سالەم بەرىپ، شوڭنىڭ قولىن ۇستاپتى.

سونىمەن شوڭ جاي-جاپسارىن سۇراستىرىپ، كەيىن ءوزىنىڭ جالعىز قىزىن شاقىرىپ الىپ:

— بالام، مىناۋ ادام جولاۋشى قوناق ەكەن. ۇيگە ەرتىپ بارىپ اتىن بايلاپ، ۇيگە ءتۇسىرىپ، قوندىرىڭدار، — دەپ قىزىنا قوسىپ جىبەرىپتى. وسى جەردە شوڭ بۇل ادامنىڭ تەگىن شىققان ادام ەمەس ەكەنىن سەزىپ وتىرۋى كەرەك. «قاباعى تۇسكەن، نە قىلعان جابىڭقى ادام، بۇل تەگىن ادام ەمەس عوي» دەگەن ويعا تۇسەدى.

ءسويتىپ، تۇياق شوڭنىڭ ۇيىنە قونىپ، تاڭەرتەڭ تۇرىپ، شايىن ءىشىپ جايلانعاننان كەيىن شوڭ تۇياقتىڭ حال-جايىن، قايدان شىعىپ كەلە جاتقانىن سۇرايدى. سونىمەن تۇياق بارلىق بولعان وقيعانى باستان-اياق ايتادى. ءوزىنىڭ سول سەبەپتى اتىعاي-قاراۋىلدىڭ داۋ-جانجالىنان قاشىپ شىققانىن:

— ەندى قاشقاندا قايدا بارسا، جانى اراشالانىپ قالاتىن جەردى ىزدەپ، ەلدى ىزدەپ، سونىمەن سۇيىندىكتە شوڭ دەيتىن ادام بار، وسى ادامعا بارىپ جەتسەڭ، سەنى ەشبىر ادام قايتارىپ الا المايدى، سەنى ساقتايدى دەگەن جولشىباي اقىلداسقان ادامداردىڭ اقىلىمەن ءسىزدى ىزدەپ پانالايىن دەپ كەلىپ ەدىم، — دەيدى.

سودان كەيىن شوڭ ەلى-جۇرتىن، بارلىق ءوزىنىڭ بالالارىن شاقىرىپ، مالىن سويىپ، ءوزىنىڭ سەگىز ۇلى، ءبىر قىزى بار ەكەن. قاراۋىلدان كەلگەن وسى تۇياقتى ونىنشى بالا ەتىپ، قولىنا قويعان مالىنىڭ اسىق جىلىگىن ۇستاتىپ، تۇياقتى بالا ەتىپ اسىراپ الادى.

بىرنەشە جىل تۇياق تۇرعاننان كەيىن شوڭعا ابدەن جاعادى. ءوزىنىڭ قاي بالاسىنان بولسا دا كەمدىگى بولمايدى. سونىمەن شوڭ تۇياققا ايەل الىپ بەرەدى. ءوز الدىنا وتاۋ تىگىپ، مال ءبولىپ بەرەدى. بىرنەشە جىل وتكەننەن سوڭ، ءوزى قارتايعان كەزدە شوڭ بارلىق بالالارىن، جالعىز قىزىمەن شاقىرىپ الىپ، ەل تاۋعا قايتار كەزدە، ءوزىنىڭ كوزى ءتىرى ۋاقىتىندا مالدارىن ءبولىپ بەرىپ، ءارقايسىسىن بولەك-بولەك جەرگە قونىستاندىرادى. وسىدان كەيىن تۇياق شوڭنىڭ ءبىر بالاسى بولىپ، مال-جانعا يە بولىپ، قاتارلى ءۇي بولىپ كەتەدى. اتىعاي-قاراۋىلدىڭ ەلى تۇياق باياناۋىلدا شوڭ دەگەن ادامنىڭ قولىنا بارىپ پانالادى دەگەندى ۇزىن حاباردان ەستيدى. ءبىراق تا تۇياقتى ىزدەپ بۇلاردىڭ ەشقايسىسى كەلمەيدى.

سونىمەن تۇياق وسى ەلگە ءسىڭىپ كەتەدى. تۇياقتان قاراشولاق دەگەن بالا تۋادى. قاراشولاقتان دۇيسەنباي دەگەن بالا بولادى. دۇيسەنبايدان وسپان، احمەتجان دەگەن بالالار بولادى. وسى جوعارىدا ايتىلعان وسپان جانە احمەتجاننىڭ بالالارى وسى كۇنى پاۆلودار وبلىسىندا، بايان اۋدانىندا، ەكىباس زاۆودىندا تۇرادى.

---