InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: ۇل بالا مەن قىز بالا
ساباقتىڭ ماقساتى: ۇل بالا مەن قىز بالا اراسىنداعى سىيلاستىق تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ
وقۋشىلاردىڭ ءوزارا سىيلاستىق قارىم – قاتىناستارىن دامىتۋ

وقۋشىلاردى يناباتتىلىققا، دوستىققا، سىيلاستىققا تاربيەلەۋ
كورنەكى قۇرالدار: ءۇنتاسپا، داپتەر، وقۋلىق، ەكى پلاكات، ماركەر.
شاتتىق شەڭبەرى: بالالار شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى، ءبىر - بىرىمەن سالەمدەسەدى، بىرگە ءان سالادى.
ءبىز - تۋعان ەل بالاسى
ءسوزىن جازعان: ق. ىدىرىسوۆ
ءانىن جازعان: ك. قۋاتبايەۆ
اسىر سالعان تالاسىپ، وتانىم كەڭ كوسىلگەن،
ءبىز - تۋعان ەل بالاسى توسىندە ىرىس توگىلگەن.
قانداي بايتاق وتانىم، قاپتاعان مال، الىپ ءدان،
جان - جاعىڭا قاراشى. ءبارى مەنىڭ نەسىبەم.
ءبارىن كورىپ كەلەمىز،
بولاشاققا سەنەمىز.
جاقسى وقۋمەن، ەڭبەكپەن،
بىزدەر جاۋاپ بەرەمىز.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
- بالالار ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
- وتكەن تاقىرىپتاردى قايتالاۋ
- مەرەكەلىك كەستەنى كىم ايتىپ بەرە الادى؟
-«قىزعانىشتىڭ كەسىرى» ماتىنىنەن تۇسىنگەنىڭدى ايتىپ بەر؟
- «بىرلىك» تۋرالى اڭگىمەدەن نە ءتۇسىندىڭ؟ جانە سول تاقىرىپتىڭ دايەكسوزىن جاتقا ايت.

اڭگىمەلەسۋ:
- ۇل بالا مەن قىز بالانىڭ بويىندا قانداي قاسيەتتەر بولۋى كەرەك؟
- ۇل بالا مەن قىز بالا اراسىنداعى دوستىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
جاعداياتتاردى تالداۋ
1 - جاعدايات: سانجار مەن سامال سىنىپتا قاتار وتىرادى. سوزگە تالاسىپ قالعان سانجار سامالعا دورەكى ءسوز ايتتى. سامال جىلاپ جىبەردى.
- سانجاردىڭ ارەكەتى تۋرالى ءوز پىكىرلەرىڭدى بىلدىرىڭدەر.
2 - جاعدايات: سىنىپ جەتەكشىسى وقۋشىلارعا سىنىپ بولمەسىن جۋىپ، تازالاۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، تاپسىرما بەردى. سۇلتان:- بولمەنى جۋۋ قىزداردىڭ جۇمىسى ەمەس پە؟! مەن ىستەمەيمىن.- دەدى.
- سۇلتاننىڭ ورنىندا بولساڭدار، سەندەر نە ىستەگەن بولار ەدىڭدەر؟
3 - جاعدايات: ءاليانى جۇگىرىپ كەلە جاتقان عالىم بايقاماي قاعىپ، توقتاماي وتە بەردى. ىزا بولعان ءاليا عالىمدى يتەرىپ جىبەردى، وتىرا قالىپ جىبەردى.
- ءاليا مەن عالىمنىڭ ورنىندا بولساڭدار، قانداي شەشىم قابىلدار ەدىڭدەر؟
4 - جاعدايات: ءجانيا اۋىر ورىندىعىن ارەڭ دەگەندە كوتەرىپ كەلە جاتتى. ساكەن وعان جاردەمدەستى. ءجانيا ۇندەمەگەن كۇيى سىنىپتان شىعىپ كەتتى.
- ساكەن مەن ءجانيانىڭ ورنىندا بولساڭدار، نە ىستەر ەدىڭدەر؟
- وقۋشىلار، ءوز ويلارىڭدى ەركىن جەتكىزە العاندارىڭا مەن قۋانىشتىمىن. سىنىپتاس دوسىڭا، ول ۇل بولسىن، نە قىز بالا بولسىن دورەكى ءسوز ايتۋ، مىناۋ قىزدىڭ جۇمىسى، مىناۋ ۇلدىڭ جۇمىسى دەپ ءبولۋ، ول قىز عوي نەمەسە ول ۇل عوي دەپ، كەشىرىم سۇراماۋ ادەپتىلىككە جاتپايدى.
ماتىنمەن جۇمىس: «كىمنىڭ جۇمىسى» ت. داۋرەنبەكوۆ
وقۋشى وقىپ شىعادى. ءمۇعالىم سۇراقتار قويۋ ارقىلى بالالاردىڭ ءبىلىمىن بايقايدى.
- قىز بالا مەن ۇل بالا ءوزارا سىيلاستىققا قالاي قول جەتكىزدى؟
- وسى اڭگىمەدەن قانداي قورىتىندى شىعارۋعا بولادى؟
- قىز بالا مەن بالانىڭ ءوزارا سىيلاستىعى تۋرالى نە ايتا الاسىڭدار؟
- ۇل بالا مەن قىز بالانىڭ دوستىعى دەگەندە نەنى تۇسىنەسىڭدەر؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار. مەكتەپتە قىزدار دا، ۇلدار دا بىردەي ءبىلىم، تاربيە الادى، «وقۋشى» مارتەبەسى بارىڭە ورتاق. سىنىپتا تاتۋ - ءتاتتى بولىپ، سىيلاستىقتى قارىم - قاتىناس جاساي ءبىلۋ - ادەپتىلىكتىڭ ءبىر بەلگىسى. تەك مەكتەپتە عانا ەمەس، اۋلادا دا كورشىلەرىڭمەن ۇل، قىز بولىپ سىيلاسىپ، دوس بولا بىلگەن ءجون.

شىعارماشىلىق جۇمىس:
وقۋشىلاردىڭ ۇل بالا مەن قىز بالا اراسىنداعى سىيلاستىق قارىم - قاتىناستارىن دامىتۋ ماقساتىندا شىعارماشىلىق جۇمىس ۇيىمداستىرىلادى.
ۇلدارعا: «قىز بالانىڭ بويىنان قانداي جاقسى قاسيەتتەردى كورگىڭ كەلەدى؟»
قىزدارعا: «ۇل بالانىڭ بويىنان قانداي جاقسى قاسيەتتەردى كورگىڭ كەلەدى؟»
مىسالى: قىز بالا: ادەپتى، سۇلۋ، نازىك يناباتتى، اقىلدى، ادەمى، مەيىرىمدى، ۇقىپتى ت. ب ۇل بالا: ادەپتى، باتىل، ەرجۇرەك، قايراتتى، شىدامدى، ءادىل، اقىلدى، ءبىر ءسوزدى ت. ب

دايەكسوز:
«ەل ۇلىمەن بەرىك، قىزىمەن كورىك» ياعني قازاق حالقى ۇل دۇنيەگە كەلگەندە ەل قورعايتىن ازامات تۋدى دەپ ماقتانىپ، ماساتتانادى. سوندىقتان دا ۇل بالانى اسقار تاۋعا، الىنباس قامالعا، الماس قىلىشقا، قايراتتى بۇركىتكە تەڭەيدى. باتىرلاردىڭ كوپشىلىگى ۇلداردان شىققان. قوبىلاندى باتىر، الپامىس، رايىمبەك، ابىلاي، سىرىم جانە ت. ب. قىزداردان شىققان باتىر بولسا، حالىق ولاردى ەر مىنەزدى دەيدى. ال قىز دۇنيەگە كەلگەندە ەلگە، ومىرگە كورىك بەرەر قىز تۋدى، دەپ ءماز - مەيرام بولادى. ويتكەنى قىز بالا ءتان سۇلۋلىعىمەن عانا ەمەس جان سۇلۋلىعىنىڭ بايلىعىمەن ءومىردى ءماندى دە، ءساندى ەتەدى. ولاردى گۇلگە، كۇنگە، ايعا تەڭەيدى. دانالىقتارى ەرلەردەن كەم تۇسپەگەن قىزدار دا جوق ەمەس. مىس: ۇلداي حان، قاراشاش سۇلۋ، ايشا ءبيبى، دومالاق انا جانە ت. ب

ويىن:
ۇلداردىڭ قىزدار تۋرالى، قىزداردىڭ ۇلدار تۋرالى جاقسى ويلارىن ءبىلۋ ماقساتىندا «ەگەر ۇل بولسام.....، ەگەر قىز بولسام...» اتتى ويىن ۇيىمداستىرىلادى.
وقۋشىلار كەزەكتەسىپ ۇل بولسا «ەگەر مەن قىز بولسام» دەگەندى جالعاستىرىپ ايتادى، قىز بولسا «ەگەر مەن ۇل بولسام..»دەگەندى ءوز ويىمەن جالعاستىرىپ ايتادى. ايتا الماي قالعان وقۋشى ايىپ تارتادى.

كۇتىلەتىن جاۋاپتار:
ەگەن مەن ۇل بولسام ەلىمدى قورعايمىن، قىزدارعا كومەكتەسەمىن، قىزداردى ەشقاشان رەنجىتپەيمىن، قىزدارعا اۋىر ءسوز ايتپايمىن جانە ت. ب
ەگەر مەن قىز بولسام وتە تازا جۇرەمىن، دورەكى ءسوز ايتپايمىن، داۋىسىمدى كوتەرىپ سويلەمەيمىن، ادامداردىڭ بارىنە قۋانىش سىيلايمىن، بارىنە مەيىرىممەن قارايمىن، ۇلدارعا كومەكتەسەمىن، ۇلدارمەن قىز بالامەن دوستاسقانداي دوستاسا الامىن، ۇلداردى سىيلايمىن جانە ت. ب

داپتەرمەن جۇمىس:
تاپسىرما: داپتەردە بەرىلگەن ۇل بالا (الپامىس) پەن قىز بالانىڭ (ماحاببات) سۋرەتتەرىنىڭ جان - جاعىنا «مەن قاندايمىن؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ جازىڭدار.

مىس: سۇيكىمدى، كورىكتى، ۇقىپتى، باتىل، كوپشىل، مەيىرىمدى، ادەپتى، شىنشىل، نازىك جانە ت. ب
جۇرەكتەن - جۇرەككە
ءبىر ۇل، ءبىر قىز بولىپ ارالاسىپ شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى. قاتار تۇرعان كورشىسىنە «مەن سەنى سىيلايمىن، سەنىمەن دوستاسقىم كەلەدى»دەپ، ونىڭ قولىن قىسادى. سوڭعى وقۋشىعا جەتكەنشە وسىلايشا جالعاسادى.
ە. وتەتىلەۋوۆتىڭ «ۇل بالا مەن قىز بالا» اتتى ولەڭىن ءبارى بىرگە ايتادى.
ۇل بالا مەن قىز بالا
ۇيگە بىرگە قايتادى
ءبىر مەكتەپتە وقيدى.
بار سىرلارىن از عانا
ۇلعا دا ورتاق، قىزعا دا
ءبىر - بىرىنە ايتادى.
ءبىلىمدى ويعا توقيدى.
ۇل بالا مەن قىز بالا
ۇل بالا مەن قىز بالا
ءتۇسىنىستى، دوستاستى.