InfoHub Logo

تاقىرىبى: ادەپتىلىك - اسىل قاسيەت
ماقساتى:
1. ادام بويىنداعى ۇنامدى، ۇنامسىز قىلىقتاردى اجىراتا وتىرىپ ادەپ الىپپەسىن بويىنا دارىتۋ.
2. بالالاردى جامان ادەتتەن اۋلاق بولۋعا، ۇلكەندەردى سىيلاۋعا، كىشىگە قامقور بولۋعا ۇيرەتۋ.
3. اتا - اناعا مەيىرىمدى، تۋعان جەرگە، اينالاداعى زاتتارعا ۇقىپتى قاراۋعا، مەكتەپ مۇلىكتەرىن سىندىرماۋعا باۋلۋ، يماندىلىققا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ
كورنەكىلىگى: ادەپتىلىككە بايلانىستى ناقىل سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر، گۇلدەر، شارلار.
كىرىسپە ءسوز: قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، اتا - انالار! مەكتەبىمىزدە وتكىزىلىپ جاتقان ونكۇندىككە بايلانىستى ءوزىن - ءوزى تانۋ ءپانى بويىنشا وتكىزىلگەلى وتىرعان 4 «ا»- سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ «ادەپتىلىك - اسىل قاسيەت» اتتى تاربيە ساعاتىنا قوش كەلدىڭىزدەر!

بىلەر قازاق بالاسى
سالەم - ءسوزدىڭ اناسى.
الدىمىزدان كەزىككەن
كوپ تانىستى كورەمىز
بارىنە دە ىزەتپەن
بىزدەر سالەم بەرەمىز
1 - وقۋشى:
سالەمەتسىز بە، اعاي!- دەپ
- سالەمەتسىز بە، اپاي!- دەپ
- ەسەنسىز بە، اجەي!- دەپ
- امانسىز با، اتاي!- دەپ
ۇل - قىز سالەم بەرەمىز
ونەگەلى ورەنبىز
«جاقسى ءسوز - جارىم ىرىس» دەيدى» حالقىمىز. ءار كەزدە ونى ەستەن شىعارماعانىمىز دۇرىس.
2 - وقۋشى:
مەكتەبىمىزگە بارعاندا
جولىققان بار جاندارعا
ەرتەمەن اق پەيىلمەن
قايىرلى تاڭ! دەيمىن مەن.
كۇندىز دە ەلدى ەلەيمىن
قايىرلى كۇن! تىلەيمىن.
ۇيگە كەشكە كەلەمىن
نە دەرىمدى بىلەمىن
كەش جارىق دەپ كىرەمىن.
3 - وقۋشى
كەلە جاتسىڭ وقۋدان
كوڭىلى ءبىر كەمەڭگەر
كولەڭكەدە وتىرعان
كورشى اتاڭا سالەم بەر
4 - وقۋشى:
ب ا ق ىشىندە جاتادى
تارتىلىپ جاتىر اسىل كۇي
الما جيعان اتاڭا
قول قۋسىرىپ باسىڭدى ي
5 - وقۋشى:
كوڭىلدە ءتاتتى ءۇمىت
ءوزىڭ باردا جوعالماس
قوي قايىرعان ات ءمىنىپ
اعامەن دە امانداس
ادەپتىلىك ەرەجەلەرى:

1. ۇيدە، مەكتەپتە، كوشەدە «سالەم»، «سالەمەتسىز بە!»، قايىرلى كۇن! دەگەن
ىزگى سوزدەردى ۇمىتپا
2. جاسى كىشىلەر ۇلكەندەرگە سالەم بەرەدى، ال ۇل بالالار قىزدارعا
امانداسادى.
3. كىتاپحانادا، ەمحانادا نەمەسە كوشەدە ءجون سۇراساڭ، ەپپەن باسىڭدى ءيىپ
سويلەس - بۇل سالەمدەسۋدىڭ بەلگىسى
سۇيىندىك ايزادا: «باقىتتى بالالىق شاق» ءانى.
نە دەۋ كەرەك
6 - وقۋشى
اپاڭ سەنىڭ بازاردان
الما ساتىپ اكەلدى
ەڭ ۇلكەنىن جاقسىسىن
ساعان تاڭداپ اپەردى.
نە دەپ بارىپ جەۋ كەرەك
«راحمەت اپا» دەۋ كەرەك.
7 - وقۋشى:
بالالار ءجۇر كوشەدە
ەستىلەدى شۋ - ايقاي
سەن دە شىقتىڭ كورشىڭدى
قاعىپ كەتتىڭ بايقاماي
مۇندايدا نە دەۋ كەرەك،
«كەشىرىڭىز» دەۋ كەرەك
8 - وقۋشى:
وسى كەلگەن بەتىڭدە
دوپتى قۋدىق جارىستىق
كوشەنىڭ سول شەتىندە
كەزىكتى ءبىر تانىسىڭ
ۇمىتتىڭ سەن نە دەۋدى
«سالەمەتسىز بە»دەۋ كەرەك.
9 - وقۋشى:
ءۇي ارتىندا قوقىستى
جاتقان كوپتەن ءۇيىلىپ
تازالايدى قارت كىسى
بەلى زورعا ءيىلىپ
نە دەگەنىڭ ءجون ەدى
«كومەكتەسەيىن» دەۋ كەرەك
10 - وقۋشى:
وقۋلىقتى مەكتەبىڭ
بەردى ساعان تەپ - تەگىن
بىلمەيسىڭ - اۋ سەن ءبىراق
قانشاما ەڭبەك كەتكەنىن
وقۋلىقتى قۇرمەتتە
كۇتىپ ۇستا، كىرلەتپە
ورتاعا ەكى وقۋشى شىعادى. بىرەۋى سالاق، ەكىنشىسى جاقسى، تازا
بۇل بالا قاي بالا باي - باي
باتپاققا مالىنعان
ۇيات - اي بالاقاي
دەيمىز ءبىز مازاقتاي
كورىنبە ەشكىمنىڭ كوزىنە
ءجۇر ەندى سەن بۇلاي پاي! پاي!
12 - وقۋشى:
بۇل بالا قاي بالا باي - باي
قاراشى ۇستىنە، وزىنە

ءبىر كىرشىك ءتۇستى مە كوزىڭە! پاي! پاي!
تاپ - تازا اق قاعازداي
كيىمى مۇنتازداي پاي! پاي!
جارايسىڭ بالاقاي!
دەيمىز ءبىز ماداقتاي پاي! پاي!
13 - وقۋشى:
قارامايتىن ايناعا
مىناۋ بالا - قاي بالا؟
سۋ تيمەگەن كوپتەن ءبىر
بەت - اۋىزى نەتكەن كىر.
جۋماعان سوڭ ءجيى ىسىپ
شاشى كەتكەن ۇيىسىپ
الىنباعان تىرناعى
سوياۋداي بوپ تۇرعانى
كىر - كىر بولعان جاعاسى
جەيدەسىنە قاراشى
اق كوبىككە سالماي ما
جۋىپ - جۋىپ الماي ما؟
قورقا ما الدە سابىننان
قانداي بالا قاعىنعان
قاراماي ما ايناعا
اپىر - اۋ بۇل قاي بالا؟
تازالىقتى بىلمەي مە
مۇنتازداي بوپ جۇرمەي مە؟
14 - وقۋشى:
توسەگىنەن تۇرادى
شاشىن ءوزى تارايدى
تازا ما دەپ بەت - قولىن
ايناعا دا قارايدى.
سۇيكىمدىسى - اق بالانىڭ
يىرىلگەن اسىقتاي
قاعازى مەن قالامىن
رەتتەيدى اسىقپاي
جايلاپ قانا شەتىنەن
كيىمدەرىن كيەدى
سودان كەيىن تەزىنەن
مەكتەبىنە بەتتەيدى.
بيشىلەر توبى: «اقبۇلاق» ءبيىن بيلەيدى.
ماقال – ماتەلدەر
بالالار، ەندى سەندەر ادامگەرشىلىككە، ەڭبەككە، وقۋ - بىلىمگە، دوستىققا، اقىلدىلىققا، جاقسى مەن جامانعا بايلانىستى ءوزىن - ءوزى تانۋ پانىنەن وقىپ - ۇيرەنگەن قانداي ماقال - ماتەلدەردى بىلەسىڭدەر، سونى تەكسەرىپ كورەيىك
1. ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي 2. وقۋ - ءبىلىم بۇلاعى
تويادى قارنىڭ تىلەنبەي. ءبىلىم - ءومىر شىراعى.
3. اقىل - ادام كورىگى 4. دوسى كوپتى جاۋ المايدى
اقىلدىڭ سابىر سەرىگى اقىلى كوپتى داۋ المايدى.
4. جاقسى اتا ارمان
جاقسى بالا قورعان.
- بالالار سەندەر «جاقسىدان ۇيرەن، جاماننان جيرەن» دەگەن ماقالعا قالاي
جاۋاپ بەرەر ەدىڭدەر؟
ءبارى: اۋلاق ءجۇرىپ جامان قىلىق ادەتتەن
ۇيرەنەمىز جاقسى مىنەز ادەپپەن
«ادەپ» تاقىرىبىندا وقۋشىلار كورىنىس كورسەتەدى.

ىزگىلىك، ادەپتىلىك، ادامگەرشىلىك جونىندەگى سۇراقتار بەرىلەدى.
ءمۇعالىم: كىتاپ ءتۇبى قىرقىلعان
كۇندەلىگى جىرتىلعان
ساباققا دا سامارقاۋ
قانداي بالا بۇل تۇرعان (سالاق بالا)
بۇرىلاتىن قىزعا دا
ۇرىناتىن ۇلعا دا
توبەلەسپەي جۇرمەيتىن
قانداي بالا - بۇل بالا؟ (سوتقار بالا)
ساباق ايتا بىلمەگەن
شاقىرماساڭ جۇرمەگەن
كىتاپ بەتىن اشپايتىن
بالانى سەن كىم دەر ەڭ؟ (جالقاۋ بالا)
سىيلاپ ۇلكەن اعانى
سالەم بەرگەن بالانى
كىم دەيمىز؟
ادەپتى ەكەن بۇل دەيمىز.
كىتاپ داپتەر قالامى
كىر شالماعان بالانى
كىم دەيمىز؟
ۇقىپتى ەكەن بۇل دەيمىز
تاۋداي بيىك تالابى
جاقسى وقيتىن بالانى
كىم دەيمىز
ۇلگىلى ەكەن بۇل دەيمىز.
ويىن: كۇن شۋاعى
تاقتاعا كۇن تارىزدەس دوڭگەلەك سارى قاعاز ىلىنەدى
قاعازدىڭ ورتاسىنا مەن دەگەن ءسوز جازىلادى. وقۋشىلار قولدارىنداعى كۇننىڭ شۋاعى ءتارىزدى سارى جولاقتارعا بويىنداعى جاقسى قاسيەتتەردىڭ ءبىرىن جازىپ، تاقتاعا كەزەكپەن ءىلىپ وتىرادى. تاقتادا جاقسى قۇندىلىقتارعا تولى ۇلكەن كۇن قۇراستىرىلادى.
- بالالار، ءبارىمىز بىرىگىپ جاقسى سوزدەرگە تولىپ، جارقىراعان شۋاعى مەيىرىممەن توگىلگەن كۇن قۇراستىردىق. كۇن شۋاقتارى بىزگە جىلۋلىق سىيلاپ تۇر. ءبىز دە سول كۇن سياقتى دوستارىمىزعا جانە وزىمىزگە تەك قانا جىلىلىق پەن جاقسىلىق سىيلايىق.
قورىتىندى: