ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلارمەن جۇمىس جوسپارى
ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلارمەن جۇمىس
جوسپار
1. ۇلگەرمەۋشىلىكتىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى
2. ۇلگەرمەۋشىلىكتى بولدىرماۋدىڭ ادىستەرى مەن تۇرلەرى
3. وقۋشىنىڭ وقۋ ۇلگەرىمىنە اسەر ەتۋشى جاعدايلار
4. وقۋشىلارمەن جۇمىستى ۇيىمداستىرۋدىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى
ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا سوڭعى جىلدارى ءىرى رەفورمالار مەن وزگەرىستەر ورىن الىپ وتىر. ءبىلىم ساپاسىنا قويىلاتىن تالاپ كۇشەيىپ، وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىنا بەت بۇرعان كەزدە، وقۋشىنىڭ وقۋ ۇلگەرىمىن جاقسارتۋ، ونىڭ وقۋعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ماسەلەسى تۋىندايدى.
كوپتەگەن عالىمدار ءوز ەڭبەكتەرىندە ساباق ۇلگەرمەۋشىلىك سەبەپتەرىن تالداۋعا كوپ ورىن ءبولىپ كەلەدى. ارنايى پەداگوگيكالىق قازىرگى كۇندەگى جەتەكشى پاراديگمالارىنىڭ ءبىرى – گۋمانيزاسيا. ال حح عاسىردا ەڭبەك ەتكەن ى. التىنسارين شىعارمالارىندا پەداگوگيكالىق، گۋمانيستىك كوزقاراس، ياعني شاكىرتكە مەيىرىمدى بولۋ، ءمۇعالىم مەن وقۋشى اراسىنداعى ىنتىماقتى پرينسيپتەرىنىڭ كورىنىس تاپقانىن بايقاۋعا بولادى. عالىمنىڭ اتاقتى حرەستوماتياسىندا جاسوسپىرىمدەردىڭ جان دۇنيەسىن، اقىل - ويىن قالىپتاستىرۋعا ۇدايى كوڭىل ءبولۋ مەكتەپ پەن اتا - انانىڭ ورتاق مىندەتى دەپ ەسەپتەگەن.
دەگەنمەن جان - جاقتى تۇرعىدان الىپ قاراعاندا ساباق ۇلگەرمەۋشىلىك پروبلەماسى ءالى جەتكىلىكتى زەرتتەلگەن جوق. بۇل پروبلەمانى زەرتتەۋ مۇنىڭ سەبەبى مەن ناشار وقيتىن وقۋشىلاردىڭ جەكەلەگەن تيپتەرىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ۇلگەرىمى ناشار وقۋشىلاردى زەرتتەۋ بارىسىندا ۇلگەرمەۋشىلىكتىڭ مىناداي ءۇش كاتەگورياسىن قاراستىرۋعا بولادى:
1 - كاتەگورياعا وقۋشىنىڭ بارلىق پاننەن بىردەي ۇزاق ۋاقىت ۇلگەرمەي وقۋدان جالپى جانە كەنجەلەپ قالىپ قويۋىن جاتقىزامىز.
2 - كاتەگورياعا ساباقتى ءىشىنارا نەگىزگى پاندەردەن ۇلگەرمەيتىن وقۋشىلار جاتادى.
3 - كاتەگورياداعى وقۋشىلار ساباققا اندا - ساندا عانا ۇلگەرمەيدى.
بۇل ماسەلەنى پسيحولوگيالىق جاعىنان قاراستىرساق، ساباق ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلاردى مىناداي 5 توپقا بولۋگە بولادى:
1. وقۋعا دەگەن كوزقاراسى دۇرىس ەمەس بالالار.
2. ماتەريالدى قينالىپ ۇعاتىندار.
3. ساباققا دايىندالۋ ادەتى قالىپتاسپاعان وقۋشىلار.
4. ەڭبەكتەنە بىلمەيتىندەر.
5. بىلۋگە جانە وقۋعا قۇشتارلىعى جوق وقۋشىلار.
ساباققا ۇلگەرمەۋدىڭ سەبەبى كوپ. ۇلگەرمەۋشىلىك ساباق بارىسىندا قالىپتاسادى. ونىڭ الدىن الۋعا بولادى. وقۋشى ۇلگەرمەۋشىلىگىنىڭ سەبەپتەرى وقۋ - تاربيە جۇمىسىن دۇرىس ۇيىمداستىرماۋدا، سانيتارلىق – گيگيەنالىق نورمالاردىڭ بۇزىلۋىندا. ۇلگەمەۋشىلىكتىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى مىنالار:
- جەكەلەگەن مۇعالىمدەردىڭ ساباقتارىنىڭ ساپاسىزدىعى، جاڭا ماتەريالدى تولىق تۇسىندىرە الماۋى، بەكىتۋ جۇمىسىنىڭ ءالسىز ءجۇرۋى، وقۋشى ءبىلىمىن ەسەپكە الۋدىڭ بولماۋى، ءمۇعالىمنىڭ ءتيىسى دارەجەدە تالاپ ەتپەۋى؛
- ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋ جۇمىسىن دۇرىس ويلاستىرماۋ جانە تىڭعىلىقتى تەكسەرۋدىڭ بولماۋى، جەكە جۇمىستىڭ بولماۋى، تانىمدىق قىزىعۋىن دامىتا الماۋ؛
- مەكتەپتە ۇلگەرمەۋشىلىكتىڭ الدىن الۋ جونىندە جۇيەلى جۇمىستىڭ بولماۋى؛
- تاربيە جۇمىسىنداعى ولقىلىقتار، وقۋشىلاردىڭ ءتارتىبىنىڭ تومەندىگى، ءوز مىندەتتەرىن سانالى تۇردە تۇسىنبەۋى، مەكتەپ اكىمشىلىگى تاراپىنان ءتارتىپ بۇزۋشىلارعا ۋاقىتىلى جانە ءتيىستى شارا قولدانباۋى؛
- باعالاۋداعى ءبىرجاقتىلىق؛
- وقىتۋ مەن تاربيە ۇردىسىندەگى ساباقتاستىقتىڭ بولماۋى؛
- ساباق بوساتۋ، وقۋشىنىڭ اۋىرىپ قالۋى، ت. ب.
وتباسى جاعدايىندا پسيحولوگتىڭ ويىنشا وقۋشىنىڭ ۇلگەرمەۋ سەبەتەرى مىنالار:
- اتا - انا مادەنيەتىلىگىنىڭ ازدىعى، پەداگوگپەن بايلانىستىڭ جوقتىعى؛
- وتباسىنداعى ساتسىزدىك؛
- بالاعا تالاپ قويۋ بىرلىگىنىڭ جوقتىعى؛
- وتباسىندا بالا تاربيەسىنىڭ دۇرىس جولعا قويىلماۋى؛
- بالاعا دۇرىس قارىم - قاتىناس جاساماۋ؛
- ءبىلىم الۋعا بالانىڭ دايىندىعىنىڭ جوقتىعى؛
- بالانىڭ جالپى دامۋىنىڭ جەتىلمەۋىنەن، اۋرۋشاڭدىعىنان.
ۇلگەرىمىن جاقسارتۋ باعىتىنداعى جۇمىستارعا مىنالار جاتادى:
1. وتباسىندا بالا تاربيەسىندەگى جاعدايدىڭ جاقسى جولعا وزگەرۋى.
2. اتا - انانىڭ پسيحولوگيالىق - پەداگوگيكالىق ساۋاتتىلىعىن جوعارىلاتۋ.
3. وقۋ - تاربيە ۇردىسىنە اتا - انالاردى بەلسەندى تۇردە ارالاستىرۋ.
4. بالانىڭ دۇرىس كۇن ءتارتىبىن ۇيىمداستىرۋىن باقىلاۋ.
5. بالانىڭ جاعىمدى جانە جاعىمسىز قاسيەتتەرىن تاربيەلەۋدە اتا - اناعا جەكە كەڭەس جانە كومەك بەرۋ.
6. سىنىپتاعى وقۋ تاربيە جۇمىستارىن جوعارى ساتىعا كوتەرۋ.
7. سىنىپتا ىزگىلەندىرۋ قارىم - قاتىناسىن العا قويا وتىرىپ، شاعىن توپتاردا قولايلى جاعداي جاساۋ.
8. بالاعا جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا كومەكتەسۋ.
9. بالاعا پسيحولوگيالىق زەرتتەۋ جاساۋ جانە قاجەتتى پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتۋ.
10. جەكە جۇمىس بارىسىندا ينتەللەكتۋالدىق، ادامگەرشىلىك، ەركىندىك، كوڭىل كۇي سەزىمدەرىن قالىپتاستىرۋ.
11. وقۋداعى جاعىمسىز ىنتالارىنىڭ تۋۋ سەبەپتەرىن انىقتاۋ.
12. وقۋشىنىڭ قىزىعۋىن، بەيىمدىلىگىن نەگىزگە الا وتىرىپ دامىتۋ.
مۇنداي جۇمىس تۇرلەرى وقۋشىعا ۇلگەرىمىن جاقسارتۋعا كومەكتەسەدى. وقۋشىنى جاقسى، ورتا، تومەن دەپ بولمەي، ولاردى تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرۋعا پسيحولوگپەن، الەۋمەتتانۋشىمەن، مەدبيكەمەن جۇمىس ۇيىمداستىرۋ كەرەك.
الەۋمەتتىك پەداگوگتىڭ ويىنشا، ۇلگەرىمى جاقسى وقۋشىنىڭ الەۋمەت جاعدايىن تەكسەرە وتىرىپ، ۇلگەرىمى تومەندەپ كەتپەۋى ءۇشىن مىناداي جۇمىس تۇرلەرىن جۇرگىزۋ كەرەك: 1) جەكە اڭگىمەلەسۋ؛ 2) اتا - انامەن سۇحباتتاسۋ؛ 3) ماداقتاۋ ارقىلى بالانىڭ ىنتاسىن ارتتىرۋ.
ۇلگەرىمى جانە الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وقۋشىلارمەن جۇمىس بارىسىندا پسيحولوگ، الەۋمەتتانۋشى، سىنىپ جەتەكشىسى مىنا ماسەلەلەرگە كوڭىل بولگەنى ءجون. ياعني، بالانىڭ جەكە باسىن ماداقتاۋ ارقىلى ورتادا ءوزىن ەركىن سەزىنەتىندەي ناتيجەگە جەتكىزۋ كەرەك.
اتا - انانىڭ ويىنشا، ءمۇعالىم ماماندىعى وتە قيىن. سوندىقتان بالانىڭ بىلىمىنە، تاربيەسىنە باستى جاۋاپكەرشىلىك اتا - انانىڭ مويىنىندا ەكەنىن سەزىنۋى كەرەك. ەڭ باستىسى، بالاسىنىڭ ۇلگەرىمىن جاقسارتۋ ءۇشىن اتا - انا مەكتەپپەن تىعىز بايلانىس جاساۋى ءتيىس.
ايتەكە بي اتىنداعى ورتا مەكتەپ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى ا. ب تەڭسوۆەتۆا
ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلارمەن جۇمىس جوسپارى. جۇكتەۋ
جوسپار
1. ۇلگەرمەۋشىلىكتىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى
2. ۇلگەرمەۋشىلىكتى بولدىرماۋدىڭ ادىستەرى مەن تۇرلەرى
3. وقۋشىنىڭ وقۋ ۇلگەرىمىنە اسەر ەتۋشى جاعدايلار
4. وقۋشىلارمەن جۇمىستى ۇيىمداستىرۋدىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى
ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا سوڭعى جىلدارى ءىرى رەفورمالار مەن وزگەرىستەر ورىن الىپ وتىر. ءبىلىم ساپاسىنا قويىلاتىن تالاپ كۇشەيىپ، وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىنا بەت بۇرعان كەزدە، وقۋشىنىڭ وقۋ ۇلگەرىمىن جاقسارتۋ، ونىڭ وقۋعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ماسەلەسى تۋىندايدى.
كوپتەگەن عالىمدار ءوز ەڭبەكتەرىندە ساباق ۇلگەرمەۋشىلىك سەبەپتەرىن تالداۋعا كوپ ورىن ءبولىپ كەلەدى. ارنايى پەداگوگيكالىق قازىرگى كۇندەگى جەتەكشى پاراديگمالارىنىڭ ءبىرى – گۋمانيزاسيا. ال حح عاسىردا ەڭبەك ەتكەن ى. التىنسارين شىعارمالارىندا پەداگوگيكالىق، گۋمانيستىك كوزقاراس، ياعني شاكىرتكە مەيىرىمدى بولۋ، ءمۇعالىم مەن وقۋشى اراسىنداعى ىنتىماقتى پرينسيپتەرىنىڭ كورىنىس تاپقانىن بايقاۋعا بولادى. عالىمنىڭ اتاقتى حرەستوماتياسىندا جاسوسپىرىمدەردىڭ جان دۇنيەسىن، اقىل - ويىن قالىپتاستىرۋعا ۇدايى كوڭىل ءبولۋ مەكتەپ پەن اتا - انانىڭ ورتاق مىندەتى دەپ ەسەپتەگەن.
دەگەنمەن جان - جاقتى تۇرعىدان الىپ قاراعاندا ساباق ۇلگەرمەۋشىلىك پروبلەماسى ءالى جەتكىلىكتى زەرتتەلگەن جوق. بۇل پروبلەمانى زەرتتەۋ مۇنىڭ سەبەبى مەن ناشار وقيتىن وقۋشىلاردىڭ جەكەلەگەن تيپتەرىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ۇلگەرىمى ناشار وقۋشىلاردى زەرتتەۋ بارىسىندا ۇلگەرمەۋشىلىكتىڭ مىناداي ءۇش كاتەگورياسىن قاراستىرۋعا بولادى:
1 - كاتەگورياعا وقۋشىنىڭ بارلىق پاننەن بىردەي ۇزاق ۋاقىت ۇلگەرمەي وقۋدان جالپى جانە كەنجەلەپ قالىپ قويۋىن جاتقىزامىز.
2 - كاتەگورياعا ساباقتى ءىشىنارا نەگىزگى پاندەردەن ۇلگەرمەيتىن وقۋشىلار جاتادى.
3 - كاتەگورياداعى وقۋشىلار ساباققا اندا - ساندا عانا ۇلگەرمەيدى.
بۇل ماسەلەنى پسيحولوگيالىق جاعىنان قاراستىرساق، ساباق ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلاردى مىناداي 5 توپقا بولۋگە بولادى:
1. وقۋعا دەگەن كوزقاراسى دۇرىس ەمەس بالالار.
2. ماتەريالدى قينالىپ ۇعاتىندار.
3. ساباققا دايىندالۋ ادەتى قالىپتاسپاعان وقۋشىلار.
4. ەڭبەكتەنە بىلمەيتىندەر.
5. بىلۋگە جانە وقۋعا قۇشتارلىعى جوق وقۋشىلار.
ساباققا ۇلگەرمەۋدىڭ سەبەبى كوپ. ۇلگەرمەۋشىلىك ساباق بارىسىندا قالىپتاسادى. ونىڭ الدىن الۋعا بولادى. وقۋشى ۇلگەرمەۋشىلىگىنىڭ سەبەپتەرى وقۋ - تاربيە جۇمىسىن دۇرىس ۇيىمداستىرماۋدا، سانيتارلىق – گيگيەنالىق نورمالاردىڭ بۇزىلۋىندا. ۇلگەمەۋشىلىكتىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى مىنالار:
- جەكەلەگەن مۇعالىمدەردىڭ ساباقتارىنىڭ ساپاسىزدىعى، جاڭا ماتەريالدى تولىق تۇسىندىرە الماۋى، بەكىتۋ جۇمىسىنىڭ ءالسىز ءجۇرۋى، وقۋشى ءبىلىمىن ەسەپكە الۋدىڭ بولماۋى، ءمۇعالىمنىڭ ءتيىسى دارەجەدە تالاپ ەتپەۋى؛
- ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋ جۇمىسىن دۇرىس ويلاستىرماۋ جانە تىڭعىلىقتى تەكسەرۋدىڭ بولماۋى، جەكە جۇمىستىڭ بولماۋى، تانىمدىق قىزىعۋىن دامىتا الماۋ؛
- مەكتەپتە ۇلگەرمەۋشىلىكتىڭ الدىن الۋ جونىندە جۇيەلى جۇمىستىڭ بولماۋى؛
- تاربيە جۇمىسىنداعى ولقىلىقتار، وقۋشىلاردىڭ ءتارتىبىنىڭ تومەندىگى، ءوز مىندەتتەرىن سانالى تۇردە تۇسىنبەۋى، مەكتەپ اكىمشىلىگى تاراپىنان ءتارتىپ بۇزۋشىلارعا ۋاقىتىلى جانە ءتيىستى شارا قولدانباۋى؛
- باعالاۋداعى ءبىرجاقتىلىق؛
- وقىتۋ مەن تاربيە ۇردىسىندەگى ساباقتاستىقتىڭ بولماۋى؛
- ساباق بوساتۋ، وقۋشىنىڭ اۋىرىپ قالۋى، ت. ب.
وتباسى جاعدايىندا پسيحولوگتىڭ ويىنشا وقۋشىنىڭ ۇلگەرمەۋ سەبەتەرى مىنالار:
- اتا - انا مادەنيەتىلىگىنىڭ ازدىعى، پەداگوگپەن بايلانىستىڭ جوقتىعى؛
- وتباسىنداعى ساتسىزدىك؛
- بالاعا تالاپ قويۋ بىرلىگىنىڭ جوقتىعى؛
- وتباسىندا بالا تاربيەسىنىڭ دۇرىس جولعا قويىلماۋى؛
- بالاعا دۇرىس قارىم - قاتىناس جاساماۋ؛
- ءبىلىم الۋعا بالانىڭ دايىندىعىنىڭ جوقتىعى؛
- بالانىڭ جالپى دامۋىنىڭ جەتىلمەۋىنەن، اۋرۋشاڭدىعىنان.
ۇلگەرىمىن جاقسارتۋ باعىتىنداعى جۇمىستارعا مىنالار جاتادى:
1. وتباسىندا بالا تاربيەسىندەگى جاعدايدىڭ جاقسى جولعا وزگەرۋى.
2. اتا - انانىڭ پسيحولوگيالىق - پەداگوگيكالىق ساۋاتتىلىعىن جوعارىلاتۋ.
3. وقۋ - تاربيە ۇردىسىنە اتا - انالاردى بەلسەندى تۇردە ارالاستىرۋ.
4. بالانىڭ دۇرىس كۇن ءتارتىبىن ۇيىمداستىرۋىن باقىلاۋ.
5. بالانىڭ جاعىمدى جانە جاعىمسىز قاسيەتتەرىن تاربيەلەۋدە اتا - اناعا جەكە كەڭەس جانە كومەك بەرۋ.
6. سىنىپتاعى وقۋ تاربيە جۇمىستارىن جوعارى ساتىعا كوتەرۋ.
7. سىنىپتا ىزگىلەندىرۋ قارىم - قاتىناسىن العا قويا وتىرىپ، شاعىن توپتاردا قولايلى جاعداي جاساۋ.
8. بالاعا جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا كومەكتەسۋ.
9. بالاعا پسيحولوگيالىق زەرتتەۋ جاساۋ جانە قاجەتتى پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتۋ.
10. جەكە جۇمىس بارىسىندا ينتەللەكتۋالدىق، ادامگەرشىلىك، ەركىندىك، كوڭىل كۇي سەزىمدەرىن قالىپتاستىرۋ.
11. وقۋداعى جاعىمسىز ىنتالارىنىڭ تۋۋ سەبەپتەرىن انىقتاۋ.
12. وقۋشىنىڭ قىزىعۋىن، بەيىمدىلىگىن نەگىزگە الا وتىرىپ دامىتۋ.
مۇنداي جۇمىس تۇرلەرى وقۋشىعا ۇلگەرىمىن جاقسارتۋعا كومەكتەسەدى. وقۋشىنى جاقسى، ورتا، تومەن دەپ بولمەي، ولاردى تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرۋعا پسيحولوگپەن، الەۋمەتتانۋشىمەن، مەدبيكەمەن جۇمىس ۇيىمداستىرۋ كەرەك.
الەۋمەتتىك پەداگوگتىڭ ويىنشا، ۇلگەرىمى جاقسى وقۋشىنىڭ الەۋمەت جاعدايىن تەكسەرە وتىرىپ، ۇلگەرىمى تومەندەپ كەتپەۋى ءۇشىن مىناداي جۇمىس تۇرلەرىن جۇرگىزۋ كەرەك: 1) جەكە اڭگىمەلەسۋ؛ 2) اتا - انامەن سۇحباتتاسۋ؛ 3) ماداقتاۋ ارقىلى بالانىڭ ىنتاسىن ارتتىرۋ.
ۇلگەرىمى جانە الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وقۋشىلارمەن جۇمىس بارىسىندا پسيحولوگ، الەۋمەتتانۋشى، سىنىپ جەتەكشىسى مىنا ماسەلەلەرگە كوڭىل بولگەنى ءجون. ياعني، بالانىڭ جەكە باسىن ماداقتاۋ ارقىلى ورتادا ءوزىن ەركىن سەزىنەتىندەي ناتيجەگە جەتكىزۋ كەرەك.
اتا - انانىڭ ويىنشا، ءمۇعالىم ماماندىعى وتە قيىن. سوندىقتان بالانىڭ بىلىمىنە، تاربيەسىنە باستى جاۋاپكەرشىلىك اتا - انانىڭ مويىنىندا ەكەنىن سەزىنۋى كەرەك. ەڭ باستىسى، بالاسىنىڭ ۇلگەرىمىن جاقسارتۋ ءۇشىن اتا - انا مەكتەپپەن تىعىز بايلانىس جاساۋى ءتيىس.
ايتەكە بي اتىنداعى ورتا مەكتەپ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى ا. ب تەڭسوۆەتۆا
ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلارمەن جۇمىس جوسپارى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بويىنداعى سپورتقا دەگەن قىزىعۋشىلىعى مەن ءبىلىمىن ارتتىرۋ، وتاندى سۇيۋگە، ەلىن، جەرىن قورعاۋعا، دوستىق پەن ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ، وقۋشىلاردىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتۋى، قيمىل - قوزعا...
