InfoHub Logo

تاقىرىبى: ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت
ماقساتى: «سىيلاستىق»، «قۇرمەت»، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى: ۇلكەندەر مەن كىشىلەر اراسىنداعى سىيلاستىقتى ءتۇسىندىرۋ، سىيلاستىقتى قارىم - قاتىناس جاساۋ، ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ، ۇلكەندەردى سىيلاۋعا، كىشىلەرگە قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ
كورنەكىلىگى: داپتەر، وقۋلىق، گۇل، سۋرەتتەر.

شاتتىق شەڭبەرى
قايىرلى تاڭ بالالار، بۇگىن مەن سەندەرمەن اسەم، جارىق، كەڭ بولمەدە كەزدەسكەنىمىزگە وتە قۋانىشتىمىن
بۇگىن ەرەكشە امانداسايىق.
امانبىسىڭ با كۇن،
امانبىسىڭ با اي
امانبىسىڭ با قۇربىم،
امانبىسىڭ با ۇستاز،
قارسى الامىز سىزدەردى
ارايلاپ اتقان تاڭمەنەن
- بالالار، ەندى مەنىڭ قولىمداعى ادەمى كۇنگە قاراڭدارشى، ول بىزگە ادەمى كۇلكىسىن سىيلاپ تۇر. قانە، ءبىز دە ءبىر - بىرىمىزگە كۇن سياقتى ادەمى كۇلكىمىزدى سىيلايىقشى. جارايسىڭدار، بالالار! كۇن ءبىزدىڭ بويىمىزدى جىلىتتى. ءبىزدىڭ جىلى كۇلكىمىز ءارقايسىمىزدى قۋانىشقا بولەدى. بالالارعا گۇل تاراتىپ بەرەمىن. بالالار جانىنداعى بالانىڭ بەرگەن گۇلىن ءوز گۇلىمەن قوسىپ، كەلەسى بالاعا ۇسىنا وتىرىپ جىلى سوزدەر ايتادى. گۇلدەر بىرتە - بىرتە ۇلكەيىپ، شوق گۇل «تىلىك شوعىنا» اينالىپ ۇستازدىڭ وزىنە ورالادى.
- كوپ راقمەت سەندەرگە، بالالار، ەگەر بىرەۋگە جاقسىلىق تىلەسەڭدەر، جاقسىلىق جاساساڭدار، وسى گۇل شوعى سياقتى ۇلكەيىپ وزىڭە ودان دا كوپ جاقسىلىق بولىپ ورالادى.
جاقسىلىقتان ۇيرەنىپ،
بولامىز ءبىز جاقسى ادام
جاماندىقتان جيرەنىپ
ۇلگى الامىز جاقسىدان.

اڭگىمەلەسۋ
وقۋشىلاردىڭ ۇلكەندەرگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتۋ ارقىلى ادامداردىڭ قانداي جەتىستىككە جەتە الاتىنى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن دامىتا ءتۇسۋ ءۇشىن وقۋلىقتاعى بەرىلگەن سۇراقتار بويىنشا اڭگىمەلەسۋ ءادىسىن جۇرگىزەمىز.
1ءوزىڭدى، وزگەنى قۇرمەتتەي بىلەسىڭ بە؟
2 ءوزارا سىيلاستىققا قالاي جەتۋگە بولادى؟
3 دوستارىڭمەن ارادا قانداي سىيلاستىق بار؟
بالالار ۇلكەنگە ءارقاشان قۇرمەت كورسەتۋىمىز كەرەك. ۇلكەن ادام كەزدەسكەندە سالەم بەرۋ كەرەك. اۆتوبۋستا ۇلكەنگە ورىن بەرۋ، جولدا زاتى اۋىر قارياعا كومەكتەسۋ، ۇلكەننىڭ ايتقانىن ەكى ەتپەي ورىنداۋ ت. ب ءوزىڭدى سىيلاساڭ، سەنى دە سىيلايدى. جاستايىڭنان ۇلكەندى قۇرمەتتەۋدى، كىشىگە ىزەت جاساۋدى بىلسەڭ ءومىر بويى سىيلى بولاسىڭ. ادامداردىڭ ءبىر - بىرىنە ءجيى جاقسىلىق جاساۋى، ولاردى دوستاستىرادى، جاقىنداستىرادى.
ماتىنمەن جۇمىس
اڭگىمەنى وقىپ، تالداۋ بارىسىندا ادامنىڭ ءار ىسىندە، ءجۇرىس - تۇرىسىندا سىيلاستىق قاجەت ەكەنىن ۇعىندىرامىن م. تورەجانوۆتىڭ «ءۇش دوس» اڭگىمەسىن وقىپ بەرەمىن.
1 بالالار نەلىكتەن بىرگە ويناي المادى؟
2 ءبىر - بىرىنە سىيلاستىقتا بولۋ ءۇشىن ادامنىڭ بويىندا قانداي قاسيەتتەر بولۋى كەرەك؟
بالالاردىڭ جاۋاپتارى تىڭدالادى.
ويىن - جاتتىعۋ. «قۇرمەت - ىزەت»
تاقتاعا جاپىراقسىز اعاشتاردىڭ (ۇلكەن، كىشى) سۋرەتى سالىنعان پلاكاتتاردى ىلەمىن.
وقۋشىلارعا قاعازدان جاسالعان اعاش جاپىراقتارىن تاراتىپ بەرەمىن.
جاپىراقتاردىڭ ارتقى بەتىنە قۇرمەتتى، ىزەتتى بىلدىرەتىن سوزدەر جازىلعان، ال جولاقتارعا سوزدەر جازىلماعان. وقۋشىلار جاپىراقتاعى سوزدەردى داۋىستاپ وقىپ، وسى سوزدەر ۇلكەندەر ايتاتىن بولسا - «ۇلكەن اعاشقا»، كىشىلەرگە ايتاتىن سوزدەر بولسا -«كىشى اعاشقا» ىلەدى.
جاپىراقتاعى سوزدەردىڭ ۇلگىسى: ءوتىڭىز، الىڭىز، جولىڭىز بولسىن، سىزگە راقمەت، عافۋ ەتىڭىز، ساۋ بولىڭىز، ايتىڭىز، كەشىرىڭىز، الا عوي، تىڭداي عوي، كەشىرىم ەت، ساۋ بول، ايتا عوي، كومەكتەس، جول بەر،، سىيلى بول، ادەپتى بول، سىپايى بول.
- بالالار، ەندى ۇلكەن اعاشقا ىلىنگەن سوزدەر ۇلكەنگە قۇرمەتتى بىلدىرەدى.، سوندىقتان ونى «قۇرمەت» اعاشى دەپ اتايىق. ال كىشى اعاشقا ىلىنگەن سوزدەر ىزەتتى بىلدىرەدى، سوندىقتان ونى «ىزەت» اعاشى دەپ اتايىق.

تىنىشتىق ءساتى.
- بالالار، ىڭعايلانىپ وتىرىپ الىڭدار دا، تەرەڭ دەم الىڭدار. كوزىمىزدى جۇمامىز. ءبىزدىڭ جاقسى مەن جاماننىڭ نە ەكەنىن اجىراتىپ، بويىمىز جەڭىلدەنىپ قالعانداي. بەينە ءبىر اق ءتۇستى كوبەلەككە ۇقساپ، ۇشاتىن قانات پايدا بولعانداي. اينالامىزعا كوز سالساق تەك قانا ادەمى، جاقسى زاتتارعا كوزىمىز تۇسەدى. قۇلپىرعان گۇلدەر، ونىڭ ماڭىندا جاقسى بالالار. ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ جۇزىندە كۇلكى وينايدى. جەر بەتىندەگى بارلىق زات بىزگە: «جاقسى بالا بول» دەپ وتىنگەندەي بولادى. ال توبەمىزدەن نۇر شاشقان التىن كۇن بىزگە «جاقسى بولۋ وزىڭنەن،»- دەپ قارايدى. ءيا، ءيا شىنىندا دا
كوبەلەكتەر سەكىلدى ادەمى بولىپ، تەك قانا ادەمى جەردە ءجۇرۋ كەرەك ەكەن - اۋ. ءبىز بارلىعىمىز دا جاقسى ەكەنبىز عوي، جاقسى بولۋ وزىمىزدەن ەكەنىن ءبىز دە سەزىنگەندەيمىز. ال ەندى «ءبىر، ەكى، ءۇش» دەپ بۇرىنعى قالپىمىزعا كەلەيىك.
«جاقسى بولۋ وزىڭنەن» ولەڭىن وقىپ بەرەمىن.
جاقسى بولۋ - وزىڭنەن
جامان بولۋ - وزىڭنەن
ءوزىڭدى - ءوزىڭ ايا دا،
ءوزىڭ ۇيرەن وزىڭنەن
جاقسىلىق كورسەڭ بىرەۋدەن،
مەن قاندايمىن دەپ ويلا.
جاماندىق كورسەڭ بىرەۋدەن
مەن قاندايمىن دەپ ويلا.
ويىن «ءبىز دە»
ويىننىڭ شارتىن تۇسىندىرەمىن.
مەن ءقازىر قايىرىمدىلىقتى بىلدىرەتىن جانە وعان كەرىسىنشە ارەكەتتەردى اتايمىن. قايىرىمدىلىقتى بىلدىرەتىن ارەكەتتەر ايتىلعاندا بالالار «ءبىز دە» دەپ جاۋاپ بەرەسىڭدەر. ال قايىرىمدىلىقتى بىلدىرمەيتىن ارەكەتتەر ايتىلعاندا، ۇندەمەي قالادى، ال ونداي جاعدايدا «ءبىز دە» دەپ ايتقان بولسا ايىپ تولەيدى. ايىپقا تاقپاق، نە جۇمباق ايتادى.

ءىىى قورىتىندى
ال باستايمىز.
- جولدا وتە الماي جاتقان قاريانى سۇيەپ وتكىزدىم.
- ءبىز دە
- سىرقات اجەيگە ءدارى بەردىم.
- ءبىز دە
- جىلاپ تۇرعان بالانى جۇباتپادىم
-؟
- قينالىپ تۇرعان جولاۋشىنىڭ سومكەسىن كوتەرىستىم.
- ءبىز دە
- مەن ءىنىمدى رەنجىتتىم
-؟
- كورشى اتاعا كۇندە ازىق - تۇلىك اكەلىپ تۇرامىن
- ءبىز دە
- اتامنىڭ ءسوزىن تىڭدامادىم
-؟
جاڭا اقپارات
ادامدار ءبىرىن - ءبىرى سىيلاپ، تۇسىنە بىلسە، جاقسى قارىم - قاتىناس جاساۋعا قول جەتكىزەدى. ءوزارا سىيلاستىق دوستىققا اكەلەدى.
داپتەرمەن جۇمىس.
1 تاپسىرما
«مەنىڭ ايتار اقىلىم» قارىنداسىڭا، سىڭلىڭە، ىنىڭە اقىل حات جاز.
2 تاپسىرما
«مەنىڭ ايتار اقىلىم» ۇيدەگى ۇلكەندەردىڭ وزىڭە ايتاتىن اقىلىن جاز.
پسيحولوگيالىق ترەنينگ
«تازارۋ»
- بالالار، ءقازىر مەن سەندەرگە قاعاز بەرەمىن. سول قاعازدا وزدەرىڭنىڭ جامان قاسيەتتەرىڭدى جازاسىڭدار، جازىپ بولعان سوڭ مىنا قوقىس جاشىككە لاقتىرىپ تاستايمىز. كانە، بويىمىز جەڭىلدەپ، جامان قاسيەتتەن ارىلعانداي بولدىق پا؟
جۇرەكتەن جۇرەككە
- بالالار، مەنىڭ قولىمداعى نەنىڭ سۋرەتى؟
- ءارقايسىسىمىزدىڭ وسىنداي جۇرەگىمىز بار. ءبىراق ول ۇلكەن ەمەس. ءار ادامنىڭ جۇرەگىنىڭ ۇلكەندىگى قولىن جۇمعانداعى جۇدىرىقتاي. قانە، جۇرەگىمىزدى قانداي ەكەنىن كورەيىكشى.
- بالالار، ءبىز قۋانساق، ءبىزدىڭ جۇرەگىمىز دە كۇلىمدەپ تۇرادى ەكەن، ال رەنجىسەك، جۇرەگىمىز دە جابىرقاپ قالادى.. ءبىزدى بىرەۋ رەنجىتسە، وزدەرىڭ بىرەۋدى رەنجىتسەڭدەر جۇرەكتەرىڭ دە رەنجيدى ەكەن. ال بىرەۋ بىزگە جاقسىلىق جاساسا، بىرەۋگە ءبىز جاقسىلىق جاساساق، ءبىزدىڭ جۇرەگىمىز قۋانىشقا بولەنەدى. سوندىقتان ءارقاشان جاقسىلىق جاسايىق، ءبىر - ءبىرىمىزدى رەنجىتپەيىك
قۇرمەتتەپ اتا - انامدى،
ارداقتاپ اپكە، اعامدى،
قامقور بوپ ءسىڭلى - ىنىمە،
سىيلىمىن ۇلكەن - كىشىگە
ءبارىن دە جاقسى كورەمىن،
ۇنەمى كومەك بەرەمىن،
ۇلكەندى سىيلاۋ - كىشىلىك،
ۇلگىلى مىنەز - كىسىلىك.