دەنە ءيمپۋلسى. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى
فيزيكا 9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دەنە ءيمپۋلسى. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا جاڭا فيزيكالىق شاما يمپۋلس ۇعىمى مەن ونىڭ
تۇرلەرى، ۆەكتورلىق شاما ەكەنىن تۇسىندىرمەلى ءيلليۋستراتيۆتى تۇرعىدان ءتۇسىندىرۋ، تەرەڭ ماعلۇمات بەرۋ. كورنەكىلى قۇرالدار قولدانۋ ارقىلى جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ، ەلەكتروندى وقۋلىقتار قولدانۋ.
1 بىلىمدىلىك ماقساتى: وقۋشى ءبىلىمىن، ىسكەرلىگىن، داعدى دەڭگەيىن باقىلاۋ، باعالاۋ. دەنە يمپۋلسىمەن ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىمەن تانىستىرىپ سولار جايلى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ.
2 دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن جانە ءبىلىم مازمۇنىنىڭ تۇراقتىلىعى مەن ونى يگەرۋدەگى ىسكەرلىك پەن داعدىنى باقىلاۋ.
3 تاربيەلىك ماقساتى: ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، العىرلىققا، وتانسۇيگىشتىككە، تابيعاتتى ايالاۋعا، سىيلاستىق پەن ادەپتىلىككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ، جالپىلاۋ
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: اڭگىمە، ديسكۋسسيا، كىتاپپەن جۇمىس، دەمونستراسيا كورسەتۋ..
ساباقتىڭ كورنەكىلىكتەرى: پلاكاتتار، سۋرەتتەر، ەلەكتروندى وقۋلىق، جۇگى بار ارباشالار
رەزەڭكە شارلار.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، ماتەماتيكا، ەڭبەك، دەنە تاربيەسى
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. دك. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ؛
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
3. سىنىپ بولمەسىنىڭ تازالىعىن تەكسەرۋ؛
4. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ (جۇمىس ورنى، وتىرىستارى، سىرتقى تۇرلەرى)؛
5. وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. دك. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ، قايتالاۋ.
ا) تەوريالىق بىلىمدەرىن تەكسەرۋ.
ءا) پراكتيكالىق تاپسىرمالارىن تەكسەرۋ.
ءىىى. دك ءبىلىمدى جان - جاقتى تەكسەرۋ..
1. دەنەنىڭ سالماعى دەگەنىمىز نە؟
2. دەنەنىڭ سالماعى مەن دەنەگە ارەكەت ەتەتىن اۋىرلىق كۇشىنىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىق نەدە؟
3. جوعارى قاراي ۇدەمەي قوزعالعان دەنەنىڭ سالماعى قالاي وزگەرەدى؟
قانداي جاعدايدا دەنە سالماقسىزدىق كۇيىن كەشەدى؟
ءىV. دك. جاڭا ماتەريالدى قابىلداۋعا ازىرلىك، ماقسات قويۋ.
تومپەشىكتەن جىلدام سىرعاناپ كەلە جاتقان جەڭىل ارباشا ادام قولىمەن وڭاي توقتاتا الامىز، ال ءاۆتوموبيلدى توقتاتۋ وڭاي ەمەس سەبەبى قوزعالىستاعى دەنەنى ونىڭ ماسساسىنا، جىلدامدىعىنا بايلانىستى بولاتىن شامانى زەرتتەپ كورەلىك
ەكى دەنەلەردىڭ ءوزارا اسەرلەسۋ ناتيجەسىندە بولعان قۇبىلىستى يمپۋلس دەپ اتايمىز
دەنەنىڭ ماسساسى مەن ونىڭ قوزعالىس جىلدامدىعىنىڭ كوبەيتىندىسىنە تەڭ بولاتىن فيزيكالىق شاما دەنە ءيمپۋلسى دەپ اتايدى.
ءيمپۋلستى ر ارپىمەن بەلگىلەيمىز.
ر = mυ
Sءى جۇيەسىندە يمپۋلس بىرلىگىنە رەتىندە دەنە ءيمپۋلسى (كگ*م/س) الىنعان
ەندى قانداي دەنە باستاپقى جىلدامدىقپەن υ قوزعالىپ كەلىپ بەلگىلى
t ۋاقىت ىشىندە قوزعالىس باعىتىندا تۇسىرىلگەن كۋش ارەكەتىنەن جىلدامدىعى υ وزگەرەدى.
F = mا، ا=υ – υ/t. F = mυ – υ /t.
F t = mυ – mυ.
كۇش ءيمپۋلسى ( ن*س) بىرلىگى رەتىندە الىنعان
V. دك. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ:
بۇگىنگى نەگىزگى ماقساتىمىز وقۋلىق بويىنشا دەنە يمپۋلسىمەن ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىمەن تانىسامىز.
1. ساقتالۋ قاسيەتى بار فيزيكالىق شامالار.
2. دەنە ءيمپۋلسى، ونى فورمۋلا ارقىلى ورنەكتەۋ، فيزيكالىق ماعىناسى، باعىتى، ولشەم بىرلىگى.
3. كۇش ءيمپۋلسى، ونى فورمۋلا ارقىلى ورنەكتەۋ، فيزيكالىق ماعىناسى، باعىتى، ولشەم بىرلىگى.
4. كۇش ءيمپۋلسى مەن دەنە ءيمپۋلسىنىڭ اراسىنداعى بايلانىس.
5. نيۋتوننىڭ ەكىنشى زاڭىن يمپۋلستىك تۇسىنىك تۇرعىسىنان ورنەكتەۋ.
6. تۇيىق جۇيە تۋرالى تۇسىنىك.
7. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى.
Vءى. دك. وقىتىلىپ وتىرعان وقۋ ماتەريالىن قابىلداۋداعى وقۋشى تۇسىنىگىن تەكسەرۋ.
§19، 20 دايىندىق سۇراقتارىن تالداۋ.
1. دەنە ءيمپۋلسى دەگەنىمىز نە؟
2. كۇش ءيمپۋلسى دەگەنىمىز نە؟
3. دەنە ءيمپۋلسىنىڭ وزگەرۋى قانداي شاماعا تاۋەلدى؟
4. كۇش ءيمپۋلسى مەن دەنە ءيمپۋلسىنىڭ اراسىندا قانداي بايلانىس بار؟
5. تۇيىق جۇيە دەپ قانداي جۇيەنى ايتامىز؟
6. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىن تۇجىرىمداڭدار.
Vءىى. دك. وقىتىلىپ وتىرعان وقۋ ماتەريالىن بەكىتۋ نەمەسە داعدىلاندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ.
1. 17 - جاتتىعۋ 1، 2
2. 1، 5 م/س جىلدامدىقپەن قوزعالىپ كەلە جاتقان ماسساسى 20 ت تەمىر جول ۆاگونى ماسساسى 10 ت قوزعالماي تۇرعان ۆاگونعا تىركەلەدى. ۆاگونداردىڭ تىركەلگەننەن كەيىنگى جىلدامدىعى قانداي؟ (1 م/س)
VIءىI. دك. باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دەنە ءيمپۋلسى. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا جاڭا فيزيكالىق شاما يمپۋلس ۇعىمى مەن ونىڭ
تۇرلەرى، ۆەكتورلىق شاما ەكەنىن تۇسىندىرمەلى ءيلليۋستراتيۆتى تۇرعىدان ءتۇسىندىرۋ، تەرەڭ ماعلۇمات بەرۋ. كورنەكىلى قۇرالدار قولدانۋ ارقىلى جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ، ەلەكتروندى وقۋلىقتار قولدانۋ.
1 بىلىمدىلىك ماقساتى: وقۋشى ءبىلىمىن، ىسكەرلىگىن، داعدى دەڭگەيىن باقىلاۋ، باعالاۋ. دەنە يمپۋلسىمەن ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىمەن تانىستىرىپ سولار جايلى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ.
2 دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن جانە ءبىلىم مازمۇنىنىڭ تۇراقتىلىعى مەن ونى يگەرۋدەگى ىسكەرلىك پەن داعدىنى باقىلاۋ.
3 تاربيەلىك ماقساتى: ادامگەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، العىرلىققا، وتانسۇيگىشتىككە، تابيعاتتى ايالاۋعا، سىيلاستىق پەن ادەپتىلىككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ، جالپىلاۋ
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: اڭگىمە، ديسكۋسسيا، كىتاپپەن جۇمىس، دەمونستراسيا كورسەتۋ..
ساباقتىڭ كورنەكىلىكتەرى: پلاكاتتار، سۋرەتتەر، ەلەكتروندى وقۋلىق، جۇگى بار ارباشالار
رەزەڭكە شارلار.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، ماتەماتيكا، ەڭبەك، دەنە تاربيەسى
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. دك. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ؛
2. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
3. سىنىپ بولمەسىنىڭ تازالىعىن تەكسەرۋ؛
4. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ (جۇمىس ورنى، وتىرىستارى، سىرتقى تۇرلەرى)؛
5. وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. دك. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ، قايتالاۋ.
ا) تەوريالىق بىلىمدەرىن تەكسەرۋ.
ءا) پراكتيكالىق تاپسىرمالارىن تەكسەرۋ.
ءىىى. دك ءبىلىمدى جان - جاقتى تەكسەرۋ..
1. دەنەنىڭ سالماعى دەگەنىمىز نە؟
2. دەنەنىڭ سالماعى مەن دەنەگە ارەكەت ەتەتىن اۋىرلىق كۇشىنىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىق نەدە؟
3. جوعارى قاراي ۇدەمەي قوزعالعان دەنەنىڭ سالماعى قالاي وزگەرەدى؟
قانداي جاعدايدا دەنە سالماقسىزدىق كۇيىن كەشەدى؟
ءىV. دك. جاڭا ماتەريالدى قابىلداۋعا ازىرلىك، ماقسات قويۋ.
تومپەشىكتەن جىلدام سىرعاناپ كەلە جاتقان جەڭىل ارباشا ادام قولىمەن وڭاي توقتاتا الامىز، ال ءاۆتوموبيلدى توقتاتۋ وڭاي ەمەس سەبەبى قوزعالىستاعى دەنەنى ونىڭ ماسساسىنا، جىلدامدىعىنا بايلانىستى بولاتىن شامانى زەرتتەپ كورەلىك
ەكى دەنەلەردىڭ ءوزارا اسەرلەسۋ ناتيجەسىندە بولعان قۇبىلىستى يمپۋلس دەپ اتايمىز
دەنەنىڭ ماسساسى مەن ونىڭ قوزعالىس جىلدامدىعىنىڭ كوبەيتىندىسىنە تەڭ بولاتىن فيزيكالىق شاما دەنە ءيمپۋلسى دەپ اتايدى.
ءيمپۋلستى ر ارپىمەن بەلگىلەيمىز.
ر = mυ
Sءى جۇيەسىندە يمپۋلس بىرلىگىنە رەتىندە دەنە ءيمپۋلسى (كگ*م/س) الىنعان
ەندى قانداي دەنە باستاپقى جىلدامدىقپەن υ قوزعالىپ كەلىپ بەلگىلى
t ۋاقىت ىشىندە قوزعالىس باعىتىندا تۇسىرىلگەن كۋش ارەكەتىنەن جىلدامدىعى υ وزگەرەدى.
F = mا، ا=υ – υ/t. F = mυ – υ /t.
F t = mυ – mυ.
كۇش ءيمپۋلسى ( ن*س) بىرلىگى رەتىندە الىنعان
V. دك. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ:
بۇگىنگى نەگىزگى ماقساتىمىز وقۋلىق بويىنشا دەنە يمپۋلسىمەن ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىمەن تانىسامىز.
1. ساقتالۋ قاسيەتى بار فيزيكالىق شامالار.
2. دەنە ءيمپۋلسى، ونى فورمۋلا ارقىلى ورنەكتەۋ، فيزيكالىق ماعىناسى، باعىتى، ولشەم بىرلىگى.
3. كۇش ءيمپۋلسى، ونى فورمۋلا ارقىلى ورنەكتەۋ، فيزيكالىق ماعىناسى، باعىتى، ولشەم بىرلىگى.
4. كۇش ءيمپۋلسى مەن دەنە ءيمپۋلسىنىڭ اراسىنداعى بايلانىس.
5. نيۋتوننىڭ ەكىنشى زاڭىن يمپۋلستىك تۇسىنىك تۇرعىسىنان ورنەكتەۋ.
6. تۇيىق جۇيە تۋرالى تۇسىنىك.
7. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى.
Vءى. دك. وقىتىلىپ وتىرعان وقۋ ماتەريالىن قابىلداۋداعى وقۋشى تۇسىنىگىن تەكسەرۋ.
§19، 20 دايىندىق سۇراقتارىن تالداۋ.
1. دەنە ءيمپۋلسى دەگەنىمىز نە؟
2. كۇش ءيمپۋلسى دەگەنىمىز نە؟
3. دەنە ءيمپۋلسىنىڭ وزگەرۋى قانداي شاماعا تاۋەلدى؟
4. كۇش ءيمپۋلسى مەن دەنە ءيمپۋلسىنىڭ اراسىندا قانداي بايلانىس بار؟
5. تۇيىق جۇيە دەپ قانداي جۇيەنى ايتامىز؟
6. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىن تۇجىرىمداڭدار.
Vءىى. دك. وقىتىلىپ وتىرعان وقۋ ماتەريالىن بەكىتۋ نەمەسە داعدىلاندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ.
1. 17 - جاتتىعۋ 1، 2
2. 1، 5 م/س جىلدامدىقپەن قوزعالىپ كەلە جاتقان ماسساسى 20 ت تەمىر جول ۆاگونى ماسساسى 10 ت قوزعالماي تۇرعان ۆاگونعا تىركەلەدى. ۆاگونداردىڭ تىركەلگەننەن كەيىنگى جىلدامدىعى قانداي؟ (1 م/س)
VIءىI. دك. باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
