ۇرىقجولداستىلاردىڭ اسا ماڭىزدى وتريادتارى
بيولوگيا پانىنەن اشىق ساباق جوسپارى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ۇرىقجولداستىلاردىڭ اسا ماڭىزدى وتريادتارى
ماقساتى: ءى بىلىمدىلىك: توپتىق جانە جەكە جۇمىس جاساۋ ارقىلى ۇرىقجولداستىلارعا ءتان ەرەكشە بەلگىلەردى سيپاتتاي الۋىن قالىپتاستىرۋ
ءىى ۇرىقجولداستىلاردىڭ قۇرىلىسى مەن تىرشىلىك ارەكەتىن جورعالاۋشىلار جانە قۇستارمەن سالىستىرۋ ارقىلى ومىرتقالىلار تۋرالى العان بىلىمدەرىن دامىتۋ
ءىىى سۇتقورەكتىلەردىڭ تابيعاتقا، ادامعا تيگىزەتىن پايداسىن اڭگىمەلەۋ ارقىلى ولاردى قورعاۋعا تاربيەلەۋ؛ وقۋشىلاردى توپتاعى ءىس - ارەكەتىن جوسپارلاپ ۇيىمداستىرۋعا، ءبىرىن - ءبىرى تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، سۇتقورەكتىلەردىڭ كورىنىسى
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
ءىىى توپ جورعالاۋشىلار، قۇستار، سۇتقورەكتىلەر.
1. ىشتەي ۇرىقتانادى.
2. دەنە تەمپەراتۋراسى تۇراقسىز
3. دەنە تەمپەراتۋراسى تۇراقتى.
4. دەنەسىنە ارالاس قان تارايدى.
5. جۇرەگى ءتورت قۋىستى.
6. جۇرەگى ءۇش قۋىستى
7. قاڭقاسىندا العاش رەت كەۋدە قۋىسى پايدا بولعان.
8. تومەنگى كومەكەيى بولادى.
9. كوكەت پايدا بولعان.
10. دەنەسى ءمۇيىزدى قابىرشاقپەن قاپتالعان.
11. ەتتى قارنى ءتىس قىزمەتىن اتقارادى.
12. قۇيىمشاق بەزى بار.
13. ماي، تەر بەزدەرى دامىعان.
14. جارقانات، ۇيرەكتۇمسىق.
15. قۋىعى بولمايدى.
16. تىستەرى جەكە توپتارعا بولىنگەن.
17. جۇمىرتقا سالىپ تا، تىرىلەي تۋادى.
18. ءيىس سەزۋى وتە جاقسى دامىعان.
19. دۋاداق، بەزگەلدەك، يتەلگى.
20. گاتتەريا، قۇبىلعى
جاڭا ساباق:
قازاقستاننىڭ كەڭ بايتاق تابيعات ايماقتارىندا سۇتقورەكتىلەردىڭ 8 وتريادتارىنا جاتاتىن 178 ءتۇرى تارالعان.
تىرەك سىزبا شاتالوۆتىڭ تەحنولوگياسى بويىنشا:
سۇتقورەكتىلەردىڭ وتريادتارى
بۋناقدەنەقورەكتىلەر
تاقتۇياقتىلار
كەمىرۋشىلەر
قولقاناتتىلار
جۇپتۇياقتىلار
ەسكەكاياقتىلار
قويانتەكتەستەر
جىرتقىشتار
سۇتقورەكتىلەر - دارا جىنىستى. ولار ىشتەي ۇرىقتانادى. ۇرىق انالىق جىنىس مۇشەسى جاتىردا دامىپ جەتىلەدى. جاتىردىڭ قابىرعاسىندا ۇرىق پەن انالىق اعزانىڭ اراسىندا ارنايى مۇشە «ۇرىقجولداسى»(پلاسەنتا ) پايدا بولعان. ول زات الماسۋدى رەتتەپ وتىرادى. ونى مالدىڭ شۋى دەپ تە اتايدى. سوندىقتان جوعارى ساتىداعى سۇتقورەكتىلەردى «ۇرىقجولداستىلار» دەپ اتايدى. وسى جەردە جۇمباق ايتايىق: «12 تۇيە، 10 جىلقى، 9 سيىر، 5 ەشكى، 1، 5 قويان، 3 تۇلكى،، تابا الماساڭ، بۇل كۇلكى!»
بۋناقدەنەقورەكتىلەر وتريادىنا كىرپىلەر، جۇپارتىشقان، جەرتەسەرلەر، كورتىشقاندار جاتادى.
كەمىرۋشىلەرگە كامشات قايىر، قۇندىز جاتادى.
قويانتەكتەستەر وتريادىنا قۇم، ور، اق قويان جاتادى.
قولقاناتتىلار وتريادى - سالپاڭقۇلاقتى، اقباۋىر جارقانات، قاتپار ەرىندى جارقانات.
جۇپتۇياقتىلاروريادى كۇيىس قايىراتىندار جانە كۇيىس قايىرمايتىندار دەپ 2 توپقا بولىنەدى. كۇيىس قايىرمايتىندارعا شوشقالار مەن بەگەموتتار جاتادى.
جىرتقىشتار وتريادى – ايۋ، قاسقىر، مىسىق، سۋسار تۇقىمداستار.
ايۋ تۇقىمداستار - قوڭىر ايۋ، اق ايۋ، اق كەۋدەلى ايۋ.
قاسقىر تۇقىمداستار - ءشيبورى، قاسقىر، قارساق، تۇلكى، قىزىل قاسقىر.
مىسىق تۇقىمداستار - قابىلان، قامىس جانە شاعىل مىسىقتارى، سابانشى، قاراقۇلاق.
سۋسار تۇقىمداستار - سۋسار، بۇلعىن، كۇزەن، اققالاق، اقكىس، بورسىق، يتايۋ، قۇندىز.
تاقتۇياقتىلار - قۇلان، تاپير، كەرىك، جىلقى، تارپان، ءتۇزات.
ەسكەكاياقتىلار – كاسپييتۇلەنى.
قىزىقتى ماتەريالدار: «بىلگەنگە مارجان»
دوڭىز؛ اتالىعى - قابان، انالىعى - مەگەجىن، ءتولى - توراي.
بۇعى؛ اتالىعى – بۇعى، انالىعى – مارال، ءتولى – قودىعا.
ەلىك؛ اتالىعى – كۇلمىز، انالىعى – سوگە، ءتولى – ەڭلىك.
ارقار؛ اتالىعى – قۇلجا، ءتولى – قوزىقا.
«كيىكتىڭ كيەسى بار» - دەپ حالىق اقبوكەندى ەرەكشە قاستەرلەيدى. «قۇرالايدىڭ سالقىنى»، «تەكەبۇرقىلداق»، «كيىكتىڭ مويىنجۋارى» دەگەن امالدار اقبوكەن تىرشىلىگىندەگى ەرەكشە وزگەرىستەردى اڭعارتادى.
بەكىتۋ:
توپتاستىرۋ ستراتەگياسى:
ۇرىقجولداستىلار
ەكى قاناينالىم شەڭبەرى بار
ماممولوگيا
جىلىقاندى
جۇرەگى 4 بولىكتەن تۇرادى
سۇتقورەكتىلەر
كوكەت
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار:
ءى دەڭگەي
1. كلاس نەلىكتەن سۇتقورەكتىلەر دەپ اتالادى؟
2. سۇتقورەكتىلەردىڭ تەرىسىندە قانداي بەز بولعان؟
3. سۇتقورەكتىلەر قانداي كلاس تارماعىنا جىكتەلەدى؟
ءىى دەڭگەي
1. سۇتقورەكتىلەردىڭ تىستەرى قانداي توپتارعا بولىنگەن؟
2. سۇتقورەكتىلەردىڭ ەستۋ مۇشەسى ەرەكشەلىگى قانداي؟
3. ىلكىاڭدارعا قانداي جانۋارلار جاتادى؟
ءىىى دەڭگەي
1. سۇتقورەكتىلەر قانداي ەكولوگيالىق توپتارعا بولىنەدى؟
2. سۇتقورەكتىلەر ۇرىعىنىڭ دامۋ ەرەكشەلىگىن سيپاتتاڭىز.
3. قۇستار مەن سۇتقورەكتىلەردىڭ قاناينالىم جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى قانداي؟
ۇيگە تاپسىرما:
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ۇرىقجولداستىلاردىڭ اسا ماڭىزدى وتريادتارى
ماقساتى: ءى بىلىمدىلىك: توپتىق جانە جەكە جۇمىس جاساۋ ارقىلى ۇرىقجولداستىلارعا ءتان ەرەكشە بەلگىلەردى سيپاتتاي الۋىن قالىپتاستىرۋ
ءىى ۇرىقجولداستىلاردىڭ قۇرىلىسى مەن تىرشىلىك ارەكەتىن جورعالاۋشىلار جانە قۇستارمەن سالىستىرۋ ارقىلى ومىرتقالىلار تۋرالى العان بىلىمدەرىن دامىتۋ
ءىىى سۇتقورەكتىلەردىڭ تابيعاتقا، ادامعا تيگىزەتىن پايداسىن اڭگىمەلەۋ ارقىلى ولاردى قورعاۋعا تاربيەلەۋ؛ وقۋشىلاردى توپتاعى ءىس - ارەكەتىن جوسپارلاپ ۇيىمداستىرۋعا، ءبىرىن - ءبىرى تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، سۇتقورەكتىلەردىڭ كورىنىسى
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
ءىىى توپ جورعالاۋشىلار، قۇستار، سۇتقورەكتىلەر.
1. ىشتەي ۇرىقتانادى.
2. دەنە تەمپەراتۋراسى تۇراقسىز
3. دەنە تەمپەراتۋراسى تۇراقتى.
4. دەنەسىنە ارالاس قان تارايدى.
5. جۇرەگى ءتورت قۋىستى.
6. جۇرەگى ءۇش قۋىستى
7. قاڭقاسىندا العاش رەت كەۋدە قۋىسى پايدا بولعان.
8. تومەنگى كومەكەيى بولادى.
9. كوكەت پايدا بولعان.
10. دەنەسى ءمۇيىزدى قابىرشاقپەن قاپتالعان.
11. ەتتى قارنى ءتىس قىزمەتىن اتقارادى.
12. قۇيىمشاق بەزى بار.
13. ماي، تەر بەزدەرى دامىعان.
14. جارقانات، ۇيرەكتۇمسىق.
15. قۋىعى بولمايدى.
16. تىستەرى جەكە توپتارعا بولىنگەن.
17. جۇمىرتقا سالىپ تا، تىرىلەي تۋادى.
18. ءيىس سەزۋى وتە جاقسى دامىعان.
19. دۋاداق، بەزگەلدەك، يتەلگى.
20. گاتتەريا، قۇبىلعى
جاڭا ساباق:
قازاقستاننىڭ كەڭ بايتاق تابيعات ايماقتارىندا سۇتقورەكتىلەردىڭ 8 وتريادتارىنا جاتاتىن 178 ءتۇرى تارالعان.
تىرەك سىزبا شاتالوۆتىڭ تەحنولوگياسى بويىنشا:
سۇتقورەكتىلەردىڭ وتريادتارى
بۋناقدەنەقورەكتىلەر
تاقتۇياقتىلار
كەمىرۋشىلەر
قولقاناتتىلار
جۇپتۇياقتىلار
ەسكەكاياقتىلار
قويانتەكتەستەر
جىرتقىشتار
سۇتقورەكتىلەر - دارا جىنىستى. ولار ىشتەي ۇرىقتانادى. ۇرىق انالىق جىنىس مۇشەسى جاتىردا دامىپ جەتىلەدى. جاتىردىڭ قابىرعاسىندا ۇرىق پەن انالىق اعزانىڭ اراسىندا ارنايى مۇشە «ۇرىقجولداسى»(پلاسەنتا ) پايدا بولعان. ول زات الماسۋدى رەتتەپ وتىرادى. ونى مالدىڭ شۋى دەپ تە اتايدى. سوندىقتان جوعارى ساتىداعى سۇتقورەكتىلەردى «ۇرىقجولداستىلار» دەپ اتايدى. وسى جەردە جۇمباق ايتايىق: «12 تۇيە، 10 جىلقى، 9 سيىر، 5 ەشكى، 1، 5 قويان، 3 تۇلكى،، تابا الماساڭ، بۇل كۇلكى!»
بۋناقدەنەقورەكتىلەر وتريادىنا كىرپىلەر، جۇپارتىشقان، جەرتەسەرلەر، كورتىشقاندار جاتادى.
كەمىرۋشىلەرگە كامشات قايىر، قۇندىز جاتادى.
قويانتەكتەستەر وتريادىنا قۇم، ور، اق قويان جاتادى.
قولقاناتتىلار وتريادى - سالپاڭقۇلاقتى، اقباۋىر جارقانات، قاتپار ەرىندى جارقانات.
جۇپتۇياقتىلاروريادى كۇيىس قايىراتىندار جانە كۇيىس قايىرمايتىندار دەپ 2 توپقا بولىنەدى. كۇيىس قايىرمايتىندارعا شوشقالار مەن بەگەموتتار جاتادى.
جىرتقىشتار وتريادى – ايۋ، قاسقىر، مىسىق، سۋسار تۇقىمداستار.
ايۋ تۇقىمداستار - قوڭىر ايۋ، اق ايۋ، اق كەۋدەلى ايۋ.
قاسقىر تۇقىمداستار - ءشيبورى، قاسقىر، قارساق، تۇلكى، قىزىل قاسقىر.
مىسىق تۇقىمداستار - قابىلان، قامىس جانە شاعىل مىسىقتارى، سابانشى، قاراقۇلاق.
سۋسار تۇقىمداستار - سۋسار، بۇلعىن، كۇزەن، اققالاق، اقكىس، بورسىق، يتايۋ، قۇندىز.
تاقتۇياقتىلار - قۇلان، تاپير، كەرىك، جىلقى، تارپان، ءتۇزات.
ەسكەكاياقتىلار – كاسپييتۇلەنى.
قىزىقتى ماتەريالدار: «بىلگەنگە مارجان»
دوڭىز؛ اتالىعى - قابان، انالىعى - مەگەجىن، ءتولى - توراي.
بۇعى؛ اتالىعى – بۇعى، انالىعى – مارال، ءتولى – قودىعا.
ەلىك؛ اتالىعى – كۇلمىز، انالىعى – سوگە، ءتولى – ەڭلىك.
ارقار؛ اتالىعى – قۇلجا، ءتولى – قوزىقا.
«كيىكتىڭ كيەسى بار» - دەپ حالىق اقبوكەندى ەرەكشە قاستەرلەيدى. «قۇرالايدىڭ سالقىنى»، «تەكەبۇرقىلداق»، «كيىكتىڭ مويىنجۋارى» دەگەن امالدار اقبوكەن تىرشىلىگىندەگى ەرەكشە وزگەرىستەردى اڭعارتادى.
بەكىتۋ:
توپتاستىرۋ ستراتەگياسى:
ۇرىقجولداستىلار
ەكى قاناينالىم شەڭبەرى بار
ماممولوگيا
جىلىقاندى
جۇرەگى 4 بولىكتەن تۇرادى
سۇتقورەكتىلەر
كوكەت
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار:
ءى دەڭگەي
1. كلاس نەلىكتەن سۇتقورەكتىلەر دەپ اتالادى؟
2. سۇتقورەكتىلەردىڭ تەرىسىندە قانداي بەز بولعان؟
3. سۇتقورەكتىلەر قانداي كلاس تارماعىنا جىكتەلەدى؟
ءىى دەڭگەي
1. سۇتقورەكتىلەردىڭ تىستەرى قانداي توپتارعا بولىنگەن؟
2. سۇتقورەكتىلەردىڭ ەستۋ مۇشەسى ەرەكشەلىگى قانداي؟
3. ىلكىاڭدارعا قانداي جانۋارلار جاتادى؟
ءىىى دەڭگەي
1. سۇتقورەكتىلەر قانداي ەكولوگيالىق توپتارعا بولىنەدى؟
2. سۇتقورەكتىلەر ۇرىعىنىڭ دامۋ ەرەكشەلىگىن سيپاتتاڭىز.
3. قۇستار مەن سۇتقورەكتىلەردىڭ قاناينالىم جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى قانداي؟
ۇيگە تاپسىرما:
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اتوم قۇرىلىسى. ەلەمەنتار ەلەكتر زاريادى.
