سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 4 كۇن بۇرىن)
ۇيرەتسەڭىز بالاعا، ەڭبەگىڭ كەتپەس دالاعا
استانا قالاسى №76مەكتەپ - ليسەيىنىڭ
تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
نۋرگالييەۆا بايان تۋلەۋوۆنا

تاقىرىبى: ۇيرەتسەڭىز بالاعا، ەڭبەگىڭ كەتپەس دالاعا
ماقساتى: قازاقتىڭ تۇرمىستا قولداناتىن ۇلتتىق بۇيىمدارىن ءبىلىپ، ولاردى اشەكەيلەۋدى، ساپالى ءونىم دايىنداۋدا شەبەرلىككە، ۇقىپتىلىققا ۇيرەتۋ، قولونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ءادىسى: بايانداۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، پراكتيكالىق جۇمىس.
ءتۇرى: ساباقتان تىس ساباق
كورنەكىلىگى: ءارتۇرلى ادىستە جاسالعان بۇيىمدار، ينتەر بەلسەندى تاقتا

ءجۇرۋ بارىسى:
ا) سالەمدەسۋ
ءا) ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ
ب) تۇگەندەۋ

2. ءمۇعالىم ءسوزى: حالقىمىزدىڭ ونەگەسىن، ادەت - عۇرپىن ناسيحاتتاۋ كۇن تارتىبىندەگى ماسەلە. مەكتەپ وقۋشىلارىنا حالىق ونەرىنىڭ شىعۋ تاريحىنان ناقتى ءبىلىم بەرۋ، قولونەر يەلەرىنىڭ جاساعان ەڭبەكتەرىن قاستەرلەۋ، ولاردىڭ ءادىس تاسىلدەرىن وقۋشى بويىنا دارىتۋ ماقساتىندا بۇگىنگى «ۇيرەتسەڭىز بالاعا، ەڭبەگىڭ كەتپەس دالاعا» اتتى شاعىن شەبەرلەر سىرى كەشىن تاماشالاڭىزدار.
/مۋزىكا ويناپ تۇرادى./

3. 1 - ءشى جۇرگىزۋشى. قوش كەلدىڭىزدەر، قۇرمەتتى وقۋشىلار، ۇستازدار، قوناقتار!
قاي حالىقتا بولماسىن مادەنيەتىنە بايىپتاپ كوز سالساق، سول حالىقتىڭ وزىندىك ءومىر تىرشىلىگىنە بەلگىلى ونەر ءتۇرىنىڭ عاسىردان – عاسىرعا، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتىپ، جالعاسىپ دامىعانىن كورۋگە بولادى.

2 - ءشى جۇرگىزۋشى. دۇرىس ايتاسىڭ، مادينا. تاريحي - عىلىمي دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، قازاق حالقى مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقاندىقتان، تۇرمىس تىرشىلىگىندە ونىڭ شيكىزاتىن پايدالانىپ، قولونەر بۇيىمدارىن جاساۋدى كاسىپ ەتكەن، جاستارعا ۇيرەتكەن.

1 - ءشى جۇرگىزۋشى. بايقايمىن، اقبوتا، سەنىڭ سوزىڭە قاراعاندا، بۇگىنگى «ۇيرەتسەڭىز بالاعا ەڭبەگىڭ كەتپەس دالاعا» دەپ اتالۋىنا بايلانىستى قولونەردى ۇيرەنىپ مەڭگەرگەن وقۋشىلار ۇلتىمىزدىڭ باعا جەتپەس قازىناسى سەكىلدى.

2 - ءشى جۇرگىزۋشىسى. ەندەشە، مادينا بۇگىنگى قوناقتارمەن بىرگە شەبەرلەر ەلىن شولىپ شىعايىق.
/ساحنالىق قويىلىم. قىزىن ەرىتكەن كەلىنشەك شەبەر اجەيگە كەلەدى/

كەلىنشەك – جۇرە عوي، قاراعىم، «قىزىڭ ونەرلى بولسىن دەسەڭ شەبەرگە قوس» دەمەكشى، ۇرپاقتان – ۇرپاققا جالعاسىپ كەلە جاتقان اتا كاسىپكە باۋلۋ ءۇشىن سەنى شەبەرگە قوسىپ، حالقىمنىڭ مادەنيەتىن دامىتۋشى جاس ۇرپاق ەتىپ وسىرگىم كەلەدى.
- جۇرە عوي، بوتام، ءجۇر، /باياۋ مۋزىكا وينايدى، ءىس تىككەن شەبەرلەر وتىرادى/
- ەسەنسىز بە، اجەي؟
اجەي: ءا، سەن بە، قاراعىم، كەلە عوي
كەلىنشەك: اجەي، ءسىزدىڭ قولونەردى شەبەر مەڭگەرگەن شاكىرتتەرىڭىز بار ەكەندىگىن ەستىدىم. ءسويتىپ ءسىزدىڭ الدىڭىزعا شەبەرلىككە، ونەرگە ۇيرەنسىن دەپ مىنا قىزىمدى الىپ كەلدىم.
اجەي: جارايدى، قاراعىم. ءيا، سەن ايتقانداي، مەنىڭ شەبەرلىگىمدى مەڭگەرگەن قىزدارىم بار.
- كەلە عوي، قاراعىم، سەنى ولارمەن تانىستىرىپ، ۇلتتىق قولونەردىڭ قىرى مەن سىرىن ءتۇسىندىرىپ، كوپتەگەن بۇيىمداردى قولمەن توقىپ، تىگىپ جانە ولاردى تۇرمىستا قولدانۋدى ۇيرەتەيىن.
اجەي:
- ال قاراعىم ءجۇر، «ءىستى ينە تىكپەيدى، يكەمدى قول تىگەدى» دەمەكشى، بۇل كەستە ونەرىن مەڭگەرگەن شەبەرلەر.
- قىزدار، مىنا قىزعا كەستە تىگۋدى ۇيرەتىڭدەر.
كەستەشى: قازاق حالقىنىڭ تۇرمىس - تىرشىلىگىندە كەستە جانە كوركەمدەپ تىگۋ، ويۋ - ورنەكتى اشەكەيلەۋ كەڭىنەن قولدانادى.
- كەستە كەرگىشكە كەرىلگەن ماتاعا ويۋ - ورنەك بويىنشا قارماقتى بىزبەن وتكەرمەلەپ شالۋ ارقىلى تىگىلەدى. ايقاس كەستە حVII عاسىردا رەسەي ەلىمەن ساۋدا - ساتتىق جۇرگىزۋ كەزىندە كەلىپ ەنگەن بولاتىن. سونداي - اق، ۇلگى بويىنشا
ورنەكتىڭ ۇستىنە مانەرلەپ ءار ءتۇرلى ۇساق مارجاندار، مونشاقتار باستىرىپ تىگۋدى مارجانداپ كەستەلەۋ دەيدى.
- قانە جاقىن وتىر، كەستە تىگەمىز./قىزعا كەستە تىگۋ ۇيرەتىلەدى، جۇرگىزۋشىلەر ءسوز كەزەگىن الادى./
قىز:
- قانداي جاقسى، سىزدەن كەستە تىگۋدى دە ۇيرەندىم
جۇرگىزۋشى:
- اقبوتا، قازاق قىزدارى تەك شەبەر عانا ەمەس، ءىس تىگە وتىرىپ ءان دە سالعان
- ەندەشە، 7 «ا» سىنىپ وقۋشىسى ايدانا سىزدەرگە ءبىر ءان ايتىپ بەرسىن.
اجەي:
- قانە قىزىم، ەندى جاپسىرمالاۋ ونەرىن ۇيرەنەيىك، ال شەبەرلەر ەندى سەندەر
جاپسىرمالاۋدى ۇيرەتىڭدەر
شەبەرلەر:
- جارايدى اجە، جاپسىرمالاۋ ونەرى قاي حالىقتىڭ ونەرىندە بولسا دا كەزدەسەدى. اسىرەسە قولدانبالى ونەردە الاتىن ورنى ەرەكشە. بۇل ونەر ءتۇرى باتىستا، ورتا ازيادا جاقسى دامىعان. «جاپسىرما»، «اپپليكاسيا» لاتىننىڭ جابىستىرۋ، قيىستىرۋ دەگەن سوزىنەن شىققان. جاپسىرمالاۋ ونەرىن قولدانىلاتىن ماتەريالدارىنا قاراي ءۇش تۇرگە بولەدى:
1) ءتۇرلى - ءتۇستى قاعاز، قاتتى كارتونمەن ورىندالعان جاپسىرما؛
2) ءار ءتۇرلى ماتا، كيىز، تەرى، ماقتا، قاۋىرسىن، ءجىپ ت. ب قولدانۋمەن ورىندالاتىن جاپسىرما؛
3) تابيعي ماتەريالدارمەن ( سابان، شي، قامىس، داندەر ت. ب) قولدانۋمەن ورىندالاتىن جاپسىرما؛
قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى ونەرىنىڭ ءبىر - ەكى تۇستەن قۇراق قۇراپ، جاپسىرمالاۋ
- ال ەندى جاپسىرمالاپ ۇيرەنەيىك.
قىز:
- قالاي شەبەر جاپسىرمالايسىزدار، سىزدەن دە كوپ ونەر ۇيرەندىم. ەندى «ويۋ ويعاننىڭ ويى ۇشقىر» دەگەندەي ويۋ ويۋدى ۇيرەنەيىن.
اجەي:
- مىنە، ويۋ - ورنەك شەبەرلەرى. ال شەبەرلەر مىنا قىزدى دا وسى ونەرمەن سۋسىنداتىڭدار.
- قازاقتىڭ اشەكەيلى قولونەرى وتە كوپ. سونىڭ ىشىندە كوپ تاراعانى - ويۋ - ورنەك.
قازاقتىڭ ويۋ - ورنەكتەرىنىڭ تۇرلەرى دە، اتتارى دا كوپ.
- ويۋ - ورنەكتەر قولونەر بۇيىمدارىنىڭ قولدانىلادى. مىسالى: كيىز، تەكەمەت باسۋ، تۇسكيىز تىگۋ، سىرماق سىرۋ، قۇراق قۇراۋ.
ويۋشىلار:
- ال ەندى ءوزىڭ ويىپ كورشى /قىزعا ويۋ - ويۋدى ۇيرەتەدى/
جۇرگىزۋشى:
- قاراشى قانداي كەرەمەت ونەر تۋىندىلارى، ەندى ءبيشى قىزىمىزدىڭ شەبەرلىگىن تاماشالايىق. جاناردىڭ ورىنداۋىندا «تولقىما» ءبيى.
اجەي:
- مىنە ەندى، قاراعىم، ەندى سەن دە قولونەر شەبەرلىگىن مەڭگەرگەن جاس شەبەر بولدىڭ، ساعان جانە وسى وتىرعان بارلىقتارىڭىزعا ەڭبەكتەرىڭىز جانا بەرسىن دەگىم كەلەدى.
جۇرگىزۋشى:
- حالقىمىز قىزدارىنىڭ شاشىن ءوسىرىپ، التى، ءتورت، ەكى ءورىم ەتىپ ءورىپ، ۇشىنا زەرگەردىڭ قولىنان شىققان شاشباۋ تاعىپ، ادەمىلىككە باۋلىعان. قوس بۇرىم سۇلۋلىقتىڭ بەلگىسى دەپ تانىلعان. بۇگىنگى ۋاقىتتا دا شاشتارىن ءوسىرىپ، ءورىپ جۇرگەن قۇربىلارىمىز ارامىزدان كوپتەپ تابىلادى. ول قۇربىلارىمىز بىزگە ۇلتتىق ءداستۇرىمىزدى ساقتاپ، شاشتىڭ سۇلۋلىعىن ماراپاتتاپ جۇرگەندەي كورىنەدى. ۇزىن شاشتى كۇتۋ قىسقا شاشقا قاراعاندا جەڭىل، سەبەبى ورىلگەن شاش ءىس - ارەكەتكە كەدەرگى جاسامايدى.
ورتاعا 6 ا، ءا، ب، ۆ، گ سىنىپتارىنىڭ بۇرىمدى قىزدارىن شاقىرايىق!
/مۋزىكا ىرعاعىمەن ورتاعا بۇرىم ۇلگىلەرىمەن قىزدار شىعادى. /
جۇرگىزۋشى:
- قازاق قولونەرىن وقۋشىلار مەكتەپ جاسىنان بويىنا سىڭىرسە، بولاشاقتا ولاردان قازاق قولونەرىن دۇنيە جۇزىنە تانىتاتىن ۇلكەن شەبەرلەر شىعارىنا سەنىمىمىز مول.
وسىمەن، «ۇيرەتسەڭىز بالاعا، ەڭبەگىڭ كەتپەس دالاعا» اتتى شاعىن شەبەرلەر سىرى كەشى اياقتالدى.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما