ۇزدىك ماتەماتيك
«ۇزدىك ماتەماتيك - 2012»
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا ەسەپتەي ءبىلۋىن، لوگيكالىق ەسەپتەردى،
سۇراقتارعا تەز جاۋاپ بەرۋىنە داعدىلاندىرۋ. العان بىلىمدەرىن پايدالانا بىلۋگە جاتتىقتىرۋ. ماتەماتيكا پانىنە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. ويلاۋ قابلەتتەرىن دامىتا وتىرىپ، شاپشاڭدىققا، ءبىلىمدى، دارىندى، وزىق بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس ساباق
سايىستىڭ بارىسى:
1. لوگيكالىق ەسەپتەر
2. ماقال - ماتەلدەر سايىسى
3. ەسەپكە كىم جۇيرىك؟
4. كىم كوپ بىلەدى؟
5. قورىتىندى
ماتەماتيكا – بارلىق عىلىمداردىڭ تۇڭعىشى جانە ولارعا پايدالى دا، قاجەت تە. (ر. بەكون)
ويىندا ينتەراكتيۆتى تاقتا، ۇلەستىرمە قاعازدار قولدانىلادى.
قاتىسۋشىلار: 5 - 6 سىنىپ وقۋشىلارى.
سايىسقا قاتىسۋشىلار:
5ا - سىنىپتان
5ب - سىنىپتان
6ا - سىنىپتان
6ب - سىنىپتان
سايىسقا قاتىسۋ ءۇشىن وزدەرىنە سايكەس نومىرلەرىن تاڭداپ الادى.
بۇگىنگى كۇن سايىستا
ەشكىمنەن سەن قالىسپا،
ءبىلىمى كىمنىڭ كوپ بولسا،
سول وزادى سايىستا - دەپ
«ۇزدىك ماتەماتيك - 2012» اتتى سايىسىمىزدى باستايمىز
سايىستاعى وقۋشىلاردىڭ جۇمىسىن باعالاۋ ءۇشىن ءادىل قازىلار القاسىن سايلاپ الۋ.
شىن جۇيرىك شابىسىنان تانىلادى
ناقتى ءبىلىم، تەرەڭ وي سىنالادى.
باعا بەرەر ءادىلقازى ورتامىزدا
سىزدەرگە قۇرمەتپەنەن قول سوعىلادى.
ءوتۋ جوسپارى:
1. لوگيكالىق ەسەپتەر
2. ماقال - ماتەلدەر سايىسى
3. ەسەپكە كىم جۇيرىك؟
4. كىم كوپ بىلەدى؟
5. قورىتىندى
1 - سايىس. لوگيكالىق ەسەپتەر شەشۋ
1. اريفمەتيكا ماتەماتيكانىڭ، ال ماتەماتيكا عىلىمداردىڭ پاتشاسى.
(ك. گاۋسس)
2. اقىل - ويدى تارتىپكە كەلتىرەتىن ماتەماتيكا، سوندىقتان دا ونى وقۋ كەرەك.
(م. ۆ. لومونوسوۆ)
3. ماتەماتيكا – بارلىق عىلىمداردىڭ تۇڭعىشى جانە ولارعا پايدالى دا، قاجەت تە.
(ر. بەكون)
قيىندىقتان ەشقاشان ءبىز قاشپايمىز.
العىرلىقپەن تاپقىرلىقتى ۇشتايمىز
قيالدارعا سامعاپ ۇشقان قۇستايمىز،
شەگىنبەيمىز جەڭىستەرگە باستايمىز - دەپ، لوگيكالىق ەسەپتەر شىعارۋ
ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى ەسەپتەردەن ءار وقۋشى ءوز نومىرلەرىنە سايكەس ەسەپتەردى شىعارادى.
1. 7 جۇمىرتقانىڭ باعاسى 7 تەڭگە بولسا، 100 جۇمىرتقانىڭ باعاسى نەشە تەڭگە؟ (100)
2. 1ت تەمىر اۋىر ما، الدە 1000 كگ ماقتا اۋىر ما؟ (بىردەي )
3. 4 827 105 سانىنداعى ءۇش سيفردى ەڭ كىشى سان شىعاتىنداي ەتىپ
سىز. سوندا قانداي سان شىقتى؟ (2 105 )
4. ساندار قاتارىنداعى كەلەسى ساندى تاپ؟ 20، 21، 23، 24، 26، 27، … (29)
5. كۆادرات ۇستەلدى اينالا ءتورت ادام وتىرا الادى (ءار جاعىنا ءبىر - بىردەن).
مەكتەپتە ءدال وسىنداي 7 ۇستەلدى جالعاپ ءبىر قاتارعا قويىپ، ۇزىن ۇستەل
قۇردى. وسى ۇستەلدى اينالا قانشا ادام وتىرا الادى؟(16)
6. تۇيە، بوتا ماڭ باسقان
ءتورت اياعىن تەڭ باسقان.
شۇناق قۇلاق بەس ەشكى
قوس لاقپەن قوس ەشكى.
ءتورت قوزىلى ەكى قوي
ءبارىن بىرگە ساناپ قوي.(17)
7. كول توعاندى قىرعا بار
كەلىپ قوندى تىرنالار.
جۇپتان قونىپ سول جەردە
وتىر ەكەن ون جەردە
ساناپ بەرشى تىرنالار
قانشا بولدى ول جەردە؟(20)
2 - سايىس: ماقال - ماتەلدەر سايىسى.
ال، بالالار، بالالار
ماقال – ماتەل ايتايىق.
قيىندىققا قايىسپاي
اسۋلاردان وتەيىك – دەپ، بەرىلگەن ماقالداعى نۇكتەنىڭ ورنىنا سان قويىپ، ماقالدى وقۋ.
1. ەر 1 رەت ولەدى،
قورقاق 1000 رەت ولەدى.
2. 7 رەت ولشەپ،
1 رەت كەس.
3. 2 قۇزعىن تالاسسا،
1 قارعاعا جەم بولار.
4. 1 كىسى قازعان قۇدىقتان،
1000 كىسى سۋ ىشەدى.
5. جاقسىنى 7 جىل جەتەلەسەڭ ادام بولار،
جاماندى 7 جىل جەتەلەسەڭ نادان بولار.
6. 30 تىستەن شىققان ءسوز،
30 رۋلى ەلگە تارايدى.
7. بىلگەنىڭ ءبىر 9، بىلمەگەنىڭ 99.
3 - سايىس. ەسەپكە كىم جۇيرىك؟ سايىسى
ومىردە ويلاپ تۇرساڭ، ءبارى دە - ەسەپ.
اۋىرساڭ، ىشەتۇعىن ءدارى دە - ەسەپ.
ەسەپسىز سۇرگەن ءومىر مازمۇنسىز اۋ،
دۇنيەنىڭ بار تۇلعاسى ەسەپ دەسەك - دەپ، بەرىلگەن ەسەپتەردى بارلىعى شىعارادى.
1. بەرىلگەن ەسەپتەگى جۇلدىزشالاردىڭ ورنىنا سيفرلاردى قويا وتىرىپ، كوبەيتۋدى ورىندا:
* 2 *
2 7
3 6 * 8
* * * *
* * * * * (524 • 27 = 14 148 )
2. 0، 1، 2، 3 سيفرلارىنان بىردەي سيفر قايتالانبايتىن بارلىق مۇمكىن ءتورت تاڭبالى سانداردى جازىڭدار. مىسالى 3 201 سانىن جانە ت. ب. قۇراستىرۋعا بولادى. الىنعان ەڭ ۇلكەن جانە ەڭ كىشى سانداردىڭ ايىرماسىن نەگە تەڭ؟
(3 210 – 1023= 2 187 )
3. قالالىق باي تۇرعىن ءۇش ۇلىنا مۇراعا ەكى ءۇي قالدىردى. ۇلدارى مۇرانى تەڭ ءبولۋدى شەشتى. ۇلكەن ەكى ۇلدىڭ ءارقايسىسىنىڭ ەنشىسىنە ءۇي ءتيدى، ال كەنجەسىنە اقشا ءبولىندى: وعان اعالارىنىڭ ءارقايسىسى 500 دينار بەردى. سوندا ءبىر ءۇيدىڭ قۇنى قانشا دينار تۇرادى؟ (1500 )
4 - سايىس.“كىم كوپ بىلەدى؟” سايىس.
ءبىلىمنىڭ ۇشقىرلىعىن تانىتىپ سەن،
اسىپ - تاسىپ، اسىقپا، قالىسپا سەن.
ۋاقىت دەگەن زىمىراپ، زۋلاپ جاتىر،
شاپشاڭدىق بۇل سايىستا كەرەك ەكەن – دەپ ءار وقۋشىعا 7سۇراقتان قويىلادى. وعان كىم تەز جانە قانشا ۋاقىتتا جاۋاپ بەرەتىنى ەسكەرىلەدى
5 - سىنىپقا
1. ساناۋدا قولدانىلاتىن ساندار؟ (ناتۋرال)
2. ساننىڭ ەڭ ۇلكەن بولگىشى نەگە تەڭ؟ (ساننىڭ وزىنە)
3. 2 - گە بولىنبەيتىن ساندار نە دەپ اتالادى؟ (تاق ساندار)
4. قانداي ساندار 5 - كە بولىنەدى؟ ( 0 مەن 5 - كە اياقتالاتىن ساندار)
5. جاي سانداردىڭ كەستەسىن جاساعان گرەك عالىمى كىم؟ (ەراتوسفەن)
6. 1/2 - گە كەرى سان؟ (2)
7. عاسىردىڭ جارتىسى نەشە جىل؟ ( 50جىل)
5 - سىنىپقا
1. نەشە سيفر بار؟ (ون)
2. كەز كەلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى؟ (1)
3. 2 - گە بولىنەتىن ساندار نە دەپ اتلادى؟ (جۇپ ساندار)
4. قانداي ساندار 10 - عا بولىنەدى؟ ( 0 - گە اياقتالاتىن ساندار)
5. ەڭ كىشى ناتۋرال سان، (1)
6. ساندى قانداي سانعا بولۋگە بولمايدى؟ (0 - گە)
7. 3 كە كەرى سان؟ ( 1/3)
6 - سىنىپ
1. شەڭبەردىڭ ەكى نۇكتەسىن سەنتر ارقىلى قوساتىن كەسىندى؟
(ديامەتر)
2. ءوزارا كەرى سانداردىڭ كوبەيتىندىسى نەگە تەڭ؟ (1)
3. وڭ سانعا دا تەرىس سانعا دا جاتپايتىن سان (ءنول)
4. 9 - عا قاراما قارسى سان (- 9)
5. - 99، 9 بەن 1 قايسىسى ۇلكەن؟ ( 1)
6. 0 - دەن ۇلكەن ساندار ( وڭ ساندار )
7. تاڭبالارى ءار ءتۇرلى سانداردىڭ كوبەيتىندىسى (تەرىس سان)
6 - سىنىپ
1. قانداي سان بارلىق ساندارعا قالدىقسىز بولىنەدى؟ (ءنول)
2. قاراما قارسى سانداردىڭ قوسىندىسى نەگە تەڭ؟ (و)
3. شەڭبەردىڭ نۇكتەسىن سەنترىمەن قوساتىن كەسىندى؟ (راديۋس)
4. | - 10 | مەن 1 قايسىسى ۇلكەن؟ ( | - 10| )
5. ەكى ساننىڭ قاتىناسى نە دەپ اتالادى (پروپورسيا)
6. 0 - دەن كىشى ساندار (تەرىس ساندار)
7. ەڭ ۇلكەن ۋاقىت ولشەمى؟ (عاسىر)
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا ەسەپتەي ءبىلۋىن، لوگيكالىق ەسەپتەردى،
سۇراقتارعا تەز جاۋاپ بەرۋىنە داعدىلاندىرۋ. العان بىلىمدەرىن پايدالانا بىلۋگە جاتتىقتىرۋ. ماتەماتيكا پانىنە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. ويلاۋ قابلەتتەرىن دامىتا وتىرىپ، شاپشاڭدىققا، ءبىلىمدى، دارىندى، وزىق بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس ساباق
سايىستىڭ بارىسى:
1. لوگيكالىق ەسەپتەر
2. ماقال - ماتەلدەر سايىسى
3. ەسەپكە كىم جۇيرىك؟
4. كىم كوپ بىلەدى؟
5. قورىتىندى
ماتەماتيكا – بارلىق عىلىمداردىڭ تۇڭعىشى جانە ولارعا پايدالى دا، قاجەت تە. (ر. بەكون)
ويىندا ينتەراكتيۆتى تاقتا، ۇلەستىرمە قاعازدار قولدانىلادى.
قاتىسۋشىلار: 5 - 6 سىنىپ وقۋشىلارى.
سايىسقا قاتىسۋشىلار:
5ا - سىنىپتان
5ب - سىنىپتان
6ا - سىنىپتان
6ب - سىنىپتان
سايىسقا قاتىسۋ ءۇشىن وزدەرىنە سايكەس نومىرلەرىن تاڭداپ الادى.
بۇگىنگى كۇن سايىستا
ەشكىمنەن سەن قالىسپا،
ءبىلىمى كىمنىڭ كوپ بولسا،
سول وزادى سايىستا - دەپ
«ۇزدىك ماتەماتيك - 2012» اتتى سايىسىمىزدى باستايمىز
سايىستاعى وقۋشىلاردىڭ جۇمىسىن باعالاۋ ءۇشىن ءادىل قازىلار القاسىن سايلاپ الۋ.
شىن جۇيرىك شابىسىنان تانىلادى
ناقتى ءبىلىم، تەرەڭ وي سىنالادى.
باعا بەرەر ءادىلقازى ورتامىزدا
سىزدەرگە قۇرمەتپەنەن قول سوعىلادى.
ءوتۋ جوسپارى:
1. لوگيكالىق ەسەپتەر
2. ماقال - ماتەلدەر سايىسى
3. ەسەپكە كىم جۇيرىك؟
4. كىم كوپ بىلەدى؟
5. قورىتىندى
1 - سايىس. لوگيكالىق ەسەپتەر شەشۋ
1. اريفمەتيكا ماتەماتيكانىڭ، ال ماتەماتيكا عىلىمداردىڭ پاتشاسى.
(ك. گاۋسس)
2. اقىل - ويدى تارتىپكە كەلتىرەتىن ماتەماتيكا، سوندىقتان دا ونى وقۋ كەرەك.
(م. ۆ. لومونوسوۆ)
3. ماتەماتيكا – بارلىق عىلىمداردىڭ تۇڭعىشى جانە ولارعا پايدالى دا، قاجەت تە.
(ر. بەكون)
قيىندىقتان ەشقاشان ءبىز قاشپايمىز.
العىرلىقپەن تاپقىرلىقتى ۇشتايمىز
قيالدارعا سامعاپ ۇشقان قۇستايمىز،
شەگىنبەيمىز جەڭىستەرگە باستايمىز - دەپ، لوگيكالىق ەسەپتەر شىعارۋ
ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى ەسەپتەردەن ءار وقۋشى ءوز نومىرلەرىنە سايكەس ەسەپتەردى شىعارادى.
1. 7 جۇمىرتقانىڭ باعاسى 7 تەڭگە بولسا، 100 جۇمىرتقانىڭ باعاسى نەشە تەڭگە؟ (100)
2. 1ت تەمىر اۋىر ما، الدە 1000 كگ ماقتا اۋىر ما؟ (بىردەي )
3. 4 827 105 سانىنداعى ءۇش سيفردى ەڭ كىشى سان شىعاتىنداي ەتىپ
سىز. سوندا قانداي سان شىقتى؟ (2 105 )
4. ساندار قاتارىنداعى كەلەسى ساندى تاپ؟ 20، 21، 23، 24، 26، 27، … (29)
5. كۆادرات ۇستەلدى اينالا ءتورت ادام وتىرا الادى (ءار جاعىنا ءبىر - بىردەن).
مەكتەپتە ءدال وسىنداي 7 ۇستەلدى جالعاپ ءبىر قاتارعا قويىپ، ۇزىن ۇستەل
قۇردى. وسى ۇستەلدى اينالا قانشا ادام وتىرا الادى؟(16)
6. تۇيە، بوتا ماڭ باسقان
ءتورت اياعىن تەڭ باسقان.
شۇناق قۇلاق بەس ەشكى
قوس لاقپەن قوس ەشكى.
ءتورت قوزىلى ەكى قوي
ءبارىن بىرگە ساناپ قوي.(17)
7. كول توعاندى قىرعا بار
كەلىپ قوندى تىرنالار.
جۇپتان قونىپ سول جەردە
وتىر ەكەن ون جەردە
ساناپ بەرشى تىرنالار
قانشا بولدى ول جەردە؟(20)
2 - سايىس: ماقال - ماتەلدەر سايىسى.
ال، بالالار، بالالار
ماقال – ماتەل ايتايىق.
قيىندىققا قايىسپاي
اسۋلاردان وتەيىك – دەپ، بەرىلگەن ماقالداعى نۇكتەنىڭ ورنىنا سان قويىپ، ماقالدى وقۋ.
1. ەر 1 رەت ولەدى،
قورقاق 1000 رەت ولەدى.
2. 7 رەت ولشەپ،
1 رەت كەس.
3. 2 قۇزعىن تالاسسا،
1 قارعاعا جەم بولار.
4. 1 كىسى قازعان قۇدىقتان،
1000 كىسى سۋ ىشەدى.
5. جاقسىنى 7 جىل جەتەلەسەڭ ادام بولار،
جاماندى 7 جىل جەتەلەسەڭ نادان بولار.
6. 30 تىستەن شىققان ءسوز،
30 رۋلى ەلگە تارايدى.
7. بىلگەنىڭ ءبىر 9، بىلمەگەنىڭ 99.
3 - سايىس. ەسەپكە كىم جۇيرىك؟ سايىسى
ومىردە ويلاپ تۇرساڭ، ءبارى دە - ەسەپ.
اۋىرساڭ، ىشەتۇعىن ءدارى دە - ەسەپ.
ەسەپسىز سۇرگەن ءومىر مازمۇنسىز اۋ،
دۇنيەنىڭ بار تۇلعاسى ەسەپ دەسەك - دەپ، بەرىلگەن ەسەپتەردى بارلىعى شىعارادى.
1. بەرىلگەن ەسەپتەگى جۇلدىزشالاردىڭ ورنىنا سيفرلاردى قويا وتىرىپ، كوبەيتۋدى ورىندا:
* 2 *
2 7
3 6 * 8
* * * *
* * * * * (524 • 27 = 14 148 )
2. 0، 1، 2، 3 سيفرلارىنان بىردەي سيفر قايتالانبايتىن بارلىق مۇمكىن ءتورت تاڭبالى سانداردى جازىڭدار. مىسالى 3 201 سانىن جانە ت. ب. قۇراستىرۋعا بولادى. الىنعان ەڭ ۇلكەن جانە ەڭ كىشى سانداردىڭ ايىرماسىن نەگە تەڭ؟
(3 210 – 1023= 2 187 )
3. قالالىق باي تۇرعىن ءۇش ۇلىنا مۇراعا ەكى ءۇي قالدىردى. ۇلدارى مۇرانى تەڭ ءبولۋدى شەشتى. ۇلكەن ەكى ۇلدىڭ ءارقايسىسىنىڭ ەنشىسىنە ءۇي ءتيدى، ال كەنجەسىنە اقشا ءبولىندى: وعان اعالارىنىڭ ءارقايسىسى 500 دينار بەردى. سوندا ءبىر ءۇيدىڭ قۇنى قانشا دينار تۇرادى؟ (1500 )
4 - سايىس.“كىم كوپ بىلەدى؟” سايىس.
ءبىلىمنىڭ ۇشقىرلىعىن تانىتىپ سەن،
اسىپ - تاسىپ، اسىقپا، قالىسپا سەن.
ۋاقىت دەگەن زىمىراپ، زۋلاپ جاتىر،
شاپشاڭدىق بۇل سايىستا كەرەك ەكەن – دەپ ءار وقۋشىعا 7سۇراقتان قويىلادى. وعان كىم تەز جانە قانشا ۋاقىتتا جاۋاپ بەرەتىنى ەسكەرىلەدى
5 - سىنىپقا
1. ساناۋدا قولدانىلاتىن ساندار؟ (ناتۋرال)
2. ساننىڭ ەڭ ۇلكەن بولگىشى نەگە تەڭ؟ (ساننىڭ وزىنە)
3. 2 - گە بولىنبەيتىن ساندار نە دەپ اتالادى؟ (تاق ساندار)
4. قانداي ساندار 5 - كە بولىنەدى؟ ( 0 مەن 5 - كە اياقتالاتىن ساندار)
5. جاي سانداردىڭ كەستەسىن جاساعان گرەك عالىمى كىم؟ (ەراتوسفەن)
6. 1/2 - گە كەرى سان؟ (2)
7. عاسىردىڭ جارتىسى نەشە جىل؟ ( 50جىل)
5 - سىنىپقا
1. نەشە سيفر بار؟ (ون)
2. كەز كەلگەن ناتۋرال ساننىڭ بولگىشى؟ (1)
3. 2 - گە بولىنەتىن ساندار نە دەپ اتلادى؟ (جۇپ ساندار)
4. قانداي ساندار 10 - عا بولىنەدى؟ ( 0 - گە اياقتالاتىن ساندار)
5. ەڭ كىشى ناتۋرال سان، (1)
6. ساندى قانداي سانعا بولۋگە بولمايدى؟ (0 - گە)
7. 3 كە كەرى سان؟ ( 1/3)
6 - سىنىپ
1. شەڭبەردىڭ ەكى نۇكتەسىن سەنتر ارقىلى قوساتىن كەسىندى؟
(ديامەتر)
2. ءوزارا كەرى سانداردىڭ كوبەيتىندىسى نەگە تەڭ؟ (1)
3. وڭ سانعا دا تەرىس سانعا دا جاتپايتىن سان (ءنول)
4. 9 - عا قاراما قارسى سان (- 9)
5. - 99، 9 بەن 1 قايسىسى ۇلكەن؟ ( 1)
6. 0 - دەن ۇلكەن ساندار ( وڭ ساندار )
7. تاڭبالارى ءار ءتۇرلى سانداردىڭ كوبەيتىندىسى (تەرىس سان)
6 - سىنىپ
1. قانداي سان بارلىق ساندارعا قالدىقسىز بولىنەدى؟ (ءنول)
2. قاراما قارسى سانداردىڭ قوسىندىسى نەگە تەڭ؟ (و)
3. شەڭبەردىڭ نۇكتەسىن سەنترىمەن قوساتىن كەسىندى؟ (راديۋس)
4. | - 10 | مەن 1 قايسىسى ۇلكەن؟ ( | - 10| )
5. ەكى ساننىڭ قاتىناسى نە دەپ اتالادى (پروپورسيا)
6. 0 - دەن كىشى ساندار (تەرىس ساندار)
7. ەڭ ۇلكەن ۋاقىت ولشەمى؟ (عاسىر)
You Might Also Like
