InfoHub Logo

ۆيدەوويىنداردا كورىنىس بەرەتىن قاتىگەزدىك پەن ونىڭ بالالارعا ىقپالى – ساياساتكەر، ءتۇرلى باسىلىمدار مەن بەلسەندىلەردىڭ سۇيىكتى تاقىرىپتارىنىڭ ءبىرى. شىندىعىندا دا، كوپتىڭ پىكىرىنشە، اتىسپاق ويىندار ءومىر مەن ۆيرتۋالدى الەم اراسىنداعى شەكارانى جويادى ءارى جاتتىعۋ پروسەستەرىنىڭ ءبىر بولىگى رەتىندە امەريكالىق اسكەرلەرگە ارناپ شىعارىلعان. دەسە دە مۇنداي ويىنداردىڭ جاسوسپىرىمدەردىڭ ساناسىنا، پسيحولوگياسىنا دەگەن جاعىمسىز اسەرى، قاتىگەزدىككە ۇيرەتۋى جونىندەگى تولاسسىز پىكىرلەردىڭ نۇكتەسى الىگە دەيىن قويىلعان ەمەس. ويىندار شولۋشىسى كيچ ستەنتون The Guardian بەتتەرىندە اتالعان تاقىرىپتى كوتەرگەن زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ جارامسىزدىعى، عالىمداردىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن بۇل ساۋالدىڭ ناقتى جاۋابىن نەلىكتەن تاپپاعاندىعى جونىندە ءسوز قوزعادى.

1976 جىلى امەريكالىق يللينويس شتاتىندا  Death Race ۆيدەوويىنى قوسىلعان اۆتوماتتاردى اتتراكسيوندار ساياباعىنان الىنعان-دى. ويىن شارتى بويىنشا ويىنشى «گرەملين» اتالاتىن جاياۋ جۇرگىنشىلەردى قاعىپ ءوتۋى ءتيىس. ۇپاي سانى ويىنشىنىڭ قانشالىقتى كوپ گرەمليندى قاعىپ وتكەنىنە بايلانىستى.

اقش قاۋىپسىزدىگى بويىنشا ۇلتتىق كەڭەس Death Race «قاتىگەز» ويىن دەپ تاپسا، اۋەسقوي اۆتوموبيلشىلەر ويىننىڭ پروكاتتان الىنۋىن تالاپ ەتكەن. بۇل ورايدا ۆيدەوويىنعا قاتىستى العاشقى بۇقارالىق نارازىلىق تۋىنداعان ەدى.

اعىمداعى جىلدىڭ قاڭتار ايىندا عالىمدار بالالاردىڭ زورلىق-زومبىلىققا تولى ۆيدەوويىندارعا دەگەن اۋەستىگى مەن ادامنىڭ بولاشاقتا قاتىگەزدەنۋى اراسىنداعى بايلانىسقا تالداۋ جاسادى. ماقالادا كورسەتىلگەن ويىنداردىڭ پايدا بولعانىنان بەرى اتتاي 15 جىل ۋاقىت وتكەن. بۇل دەرەك عالىمداردى الاڭداتقانىمەن، وسى جىل ىشىندە جينالعان اقپارات كولەمى زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ ماڭىزىن ارتتىرا تۇسپەك. مۇنداي قۇبىلىستى تالداعان «مىقتى» زەرتتەۋ جۇمىسى نەلىكتەن سيرەك كەزدەسەدى؟ بۇل ساۋالدىڭ جاۋابى – ءسىز بەن ءبىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى.

زورلىق-زومبىلىق قىزىعۋشىلىق تۋدىرادى

Doom، Grand Theft Auto، Call of Duty — بۇل كوكەيمىزدە كوپتەگەن ساۋال تۋعىزاتىن ويىندار. ولار، قالتقىسىز، ءولتىرۋدى ناسيحاتتايدى. ەڭ قورقىنىشتىسى سول، بۇل ويىندار الەم بويىنشا جاسوسپىرىمدەر اراسىندا كەڭ تانىمالدىققا يە. جۇرگىزىلگەن ساۋالنامادان Call of Duty ويىنشىلارىنىڭ 80%-ى – 10-14 جاس ارالىعىنداعى ۇلدار. ال «ءسىزدى Call of Duty ويىنىندا قىزىقتىراتىن نە نارسە؟» دەگەن سۇراققا ويىنشىلاردىڭ 17%-ى «زورلىق-زومبىلىق» دەپ جاۋاپ بەرگەن. ازىرگە اقش جانە ەۋروپاداعى قاداعالاۋشى ورگاندار بالالاردى قاتىگەزدىككە ۇندەيتىن ويىنداردان شەكتەۋگە تىرىسىپ، جاس بويىنشا كلاسسيفيكاسيا ەنگىزگەن. ال دۇكەندەردە Call of Duty سارىنى بويىنشا فيرمالىق ويىنعا ارنالعان فيرمالىق كونسترۋكتورلار جيىنتىعى ساتىلۋدا.

ۆيدەوويىندار مەن زورلىق-زومبىلىق جونىندەگى ماسەلە جاۋابىنىڭ ەكىۇشتىلىعىنا ەكى ءتۇرلى جاعداي سەبەپ. تۇتىنۋشىلار، ولاردىڭ اتا-انالارى، ويىن يندۋسترياسىنىڭ وكىلدەرى، قاداعالاۋشى ورگاندار، ب ا ق تاراپىنان قىسىمعا ۇشىراعان ويىننىڭ مورالدىك جاعى ناتيجەسىندە كوممەرسيالىق مۇددەمەن قاقتىعىسادى.

سوڭعى وتىز جىل ىشىندە ويىندار تۋرالى ءتۇرلى زەرتتەۋ جۇمىستارى جازىلعان. بڭراق ولاردىڭ كوبى تولىق ءارى انىق ەمەس-تى. «ۆيدەوويىنداردا ناسيحاتتالاتىن زورلىق-زومبىلىق بالانىڭ ويىننان كەيىن دە وزبىر مىنەز تانىتۋىنا سەبەپ بولادى» - بۇل 2010 جىلى جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ نەگىزگى تاقىرىبى. الدىمەن ويىنشىلار 20 مينۋت ۆيدەوويىن ويناعان. مۇنان سوڭ وزبىرلىققا تەكسەرەتىن ابستراكتىلى تەستىلەۋدەن وتكەن. زەرتتەۋشىلەر تەست ناتيجەلەرىن ويىنشىلاردىڭ ءۇزىلىس ۋاقىتىنداعى ويىن جايلى ويىمەن بايلانىستىرعان. الايدا ولاردىڭ قورىتىندىسى كوپتەگەن فاكتورلاردى ەسەپكە المايتىن ءالسىز تاجىريبەگە نەگىزدەلگەن. جالپى كورىنىستى باعالاۋعا وسىنىڭ ءوزى جەتىپ جاتىر. ال مۇنداعى «ءبىزدىڭ زەرتحانالىق تاجىريبەمىزدىڭ قورىتىندىسى «شىنايى الەمگە» تالداۋ جاساي الادى» دەگەن تىركەس، تىپتەن، اقىلعا قونىمسىز.

بۇل ماسەلە تەك عىلىمي-زەرتتەۋ قوعامداستىعىنا قاتىستى ەمەس. تىلشىلەر دە قالىس قالماي، كومپيۋتەرلىك زورلىق-زومبىلىق پەن شىنايى ومىردەگى زورلىق-زومبىلىقپەن بايلانىستىرىپ، تاقىرىبى «مەن مۇندالاپ» تۇراتىن ماقالا جازۋ مۇمكىندىگىن جىبەرمەيدى. مۇنداي وتقا ماي قۇياتىن ارەكەت – ابىرويلى ءىس ەمەس.

قوعامدىق پىكىردىڭ كۇشى

Grand Theft Auto ويىندار سەرياسىن شىعارعان Rockstar North كومپانياسى 2003 جىلى Manhunt ستەلس-حوررورىن (قولاستى قۇرالداردىڭ كومەگىمەن دۇشپاندارىن اسقان قاتىگەزدىكپەن ولتىرەتىن ۆيدەوويىن جانرى) جاسادى. 2004 جىلى بولعان ءولىم وقيعاسىنا اعاتتىقپەن ويىن قاتىسى بار دەپ تانىلعان. ول پارلامەنت مۇشەلەرى مەن بريتاندىق ىشكى ىستەر كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى كەيت ۆازدىڭ تابلويدىنىڭ كىناسىنان ەدى.

«مارقۇمنىڭ اتا-اناسىنىڭ ويىنشا، بالاسىن ايۋاندىقپەن ولتىرگەن ادام Manhunt ۆيدەوويىنىنىڭ ىقپالىندا بولعان» ، - دەيدى ول قاۋىمدار پالاتاسىندا.

پوليسيا قىزمەتكەرلەرى جاتىن بولمەدەن تابىلعان ويىننىڭ كوشىرمەسى جايلى مالىمدەگەن. ارتىنشا ويىننىڭ مارقۇم 14 جاستاعى ستەفان پاكيرگە تيەسىلى بولعانى انىقتالعان. ال قاتىگەزدىكپەن ءولتىرۋىنىڭ سەبەبى ەسىرتكىمەن بايلانىستى توناۋ ارەكتى بولعان. سوت پروسەسى كەزىندە ايىپتاۋشى، قورعاۋشى تاراپ تا، سۋديا دا ءجاسوسپىرىم ولىمىنە ۆيدەوويىننىڭ قاتىسى جوق ەكەندىگىمەن كەلىسكەن-دى. ءبىراق بۇل ۋاقىتتا Manhunt ويىنىنا بىرنەشە ريتەيلەرمەن تىيىم سالىنعان ەدى.

ال ناقتى دەرەكتەردى ەسكەرە بەرمەيتىن قوعامدىق پىكىر ءۇشىن ويىن مەن ءولىم اراسىنداعى بايلانىس جوعالىپ كەتە المادى.

The Daily Mail باسىلىمى مىناداي تاقىرىپپەن جارىق كوردى: «ءجاسوسپىرىم Manhunt ستيلىندەگى ءولتىرۋ ارەكەتىنىڭ ناتيجەسىندە كوز جۇمدى». ماقالاعا ويىننىڭ ءجاسوسپىرىم ولىمىنە قاتىسى جوق ەكەندىگى دالەلدەنگەنگە دەيىن جاريالانعان. الايدا باسىلىم Mahhunt ويىنىنا تىيىم سالۋعا باعىتتالعان نارازىلىق شارالارىن باستاپ كەتكەن ەدى.

ءۇش جىلدان كەيىن ويىننىڭ ەكىنشى ءبولىمى جارىق كوردى. وعان قالىڭ بۇقارا كوزقاراسىنىڭ قانداي بولارى ايقىن ەدى. ارادا بولعان پىكىرتالاستارعا قاراماستان، فيلمدەردى سارالاۋ جونىندەگى بريتاندىق بيۋرو (BBFC) Manhunt 2 ويىنىن ماقۇلدامادى. ويىن ەرەسەكتەرگە ارنالعانىمەن، ونداعى زورلىق-زومبىلىققا، قاتىگەزدىككە تولى كورىنىستەر شەكتەن تىس كوپ. دەگەنمەن قاتىگەزدىك بويىنشا ويىندى بۇكىل الەمگە بەلگىلى «ارا» فيلمىمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. سوندىقتان BBFCء-دىڭ بۇقارانى ويىننان كاتاڭ تۇردە شەكتەۋ جونىندەگى شەشىمىنىڭ ادىلدىگىنە سەنۋ قيىن. بالكىم، مۇندا ب ا ق تاراپىنان كورسەتىلگەن قىسىم سەپ بولعان بولار. بىرەگەي جاعداي بولعانىمەن، ول اقپاراتتى دۇرىس تاراتپاۋ، نەگىزسىز تۇجىرىمنىڭ سالدارى قانداي بولاتىنىن كورسەتەدى.

90-جىلدارداعى ۇرپاق

جوعارىدا تىلگە تيەك ەتكەن عالىمدار جۇمىسى –شىنىمەن دە بىرەگەي. ۆيدەوويىندارداعى قاتىگەزدىك ماسەلەسىنە نەگىزدەلگەن ەڭبەكتىڭ اتاۋى: «اتا-انالار مەن بالالارعا جۇرگىزىلگەن ەيۆوندىق لونگيتيۋدتى زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ (ALSPAC) ناتيجەسىندە الىنعان دەرەكتەر نەگىزىندەگى ۆيدەوويىنداردىڭ بالالارعا ىقپالى، مىنەز-قۇلقىندا وزگەرىستەر پايدا بولۋى مەن كۇيزەلىسكە ءتۇسۋى جونىندەگى انىقتامالىق عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىسى».

«مەنىڭ ويىمشا، مۇنىڭ ءبارى جاڭالىقتاردا بەرىلىپ جاتقان اقپاراتتان تۋىندايتىن تۇڭىلۋگە بايلانىستى. جاڭالىقتاردا نە ءبارىن اسىرا سىلتەپ، ۇلعايتىپ جەتكىزەدى، نە ناقتى دالەل-دايەكتەمەسىز مالىمدەمە جاسايدى. دوكتور سيۋزان گەيدج (بايانداما اۆتورلارىنىڭ ءبىرى) 90-جىلدارداعى بالالارعا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىمەن تانىسىپ، تالداعان. سوندا ءبىز ىزدەگەن ساۋالىمىزدىڭ جاۋابىن سول دەرەكتەردەن نەگە ىزدەمەيمىز دەگەن ويعا كەلدىك. ءبىزدى قارجىلاندىرعان ەشكىم بولمادى. جۇمىسىمىزدان بوس ۋاقىتىمىزدا وسى ماسەلەمەن اينالىستىق»، - دەيدى اۆتورلاردىڭ ءبىرى، بات سپا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورى پيتەر ەچەلس.

90-جىلداردىڭ بالالارى (The Children of the 90's) – 1991-1992 جىلدار ارالىعىندا ۇلىبريتانياداعى ەيۆون گرافتىعىندا دۇنيەگە كەلگەن 14 500 بالادان تۇراتىن توپ. ولاردىڭ بارلىعى اتا-انالار مەن بالالاردىڭ ەيۆوندىق لونگيتيۋدتى زەرتتەۋ جۇمىسىنا (ALSPAC) قاتىسقان. لونگيتيۋدتى زەرتتەۋ جۇمىسى – قاتىسۋشىلارى ۇزاق ۋاقىت بويى باقىلاۋدا بولاتىن تالداۋدىڭ عىلىمي ءادىسى. كەڭىنەن قامتۋ – بۇل ءادىستىڭ ەڭ نەگىزگى ارتىقشىلىعى. سونىمەن قاتار كلينيكالىق زەرتتەۋ دەرەكتەرى مەن ۆيدەويىندارعا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ جۇمىسى دەرەكتەرىنىڭ قوسىندىسى دا – وتە باعالى. ارينە، زەرتتەۋ جۇمىسىندا كەمشىلىكتەر جوق ەمەس. ءبىراق ول مۇنان كەيىنگى عىلىمي ىزدەنىستەرگە نەگىز بولا الادى.

كوندۋتيۆتى بۇزىلۋلاردى زەرتتەۋ 8-9 جاس ارالىعىنداعى بالالار اراسىندا جۇرگىزىلدى. ولاردىڭ قانداي ويىندار ويناپ، قانداي جانرلارعا قىزىعۋشىلىق تانىتاتىنى دا باقىلاۋعا الىنعان. بالا 15 جاسقا تولعاندا ەرەكشە ستاتيستيكالىق ادىستەردىڭ كومەگىمەن وزبىرلىقتىڭ وزىندىك ولشەمىن «ولشەيدى». مۇنان كەيىن اتالعان قوس ەرەكشەلىك اراسىندا بايلانىس بار-جوقتىعىن انىقتاۋعا بولادى. كوندۋكتيۆتى بۇزىلۋ – بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر مىنەز-قۇلقىنداعى بىر-بىرىمەن بايلانىستاعى جاعىمسىز رەاكسيالاردىڭ جيىنتىعى. ادەتتە ول 1-دەن (كوندۋتيۆتى بۇزىلۋدىڭ بولۋ مۇمكىندىگى تومەن) 6-عا (كوندۋتيۆتى بۇزىلۋدىڭ بولۋ مۇمكىندىگى جوعارى) دەيىنگى دەڭگەيدەن تۇراتىن شكالامەن ولشەنەدى. كوندۋتيۆتى بۇزىلۋلار وزبىر نەمەسە باسقا دا الەۋمەتكە قارسى ارەكەتتىڭ قايتالانۋىنان بايقالادى.

«ءبىزدىڭ ەڭبەگىمىزدىڭ ەرەكشەلىگى سول، ءبىز بەلگىلى ءبىر مانماتىننەن بايلانىس ىزدەۋگە تىرىسپايمىز. ياعني «ەگەر قاتىگەزدىكتى ناسيحاتتايتىن ۆيدەوويىندار ويناساڭىز، وزبىر بولا تۇسەسىز» دەپ كەسىپ ايتۋدان اۋلاقپىز. ەگەر ادامدار 8-9 جاستا ويناعان ءتۇرلى جانرداعى ويىنداردى الىپ، ءار ءتۇرلى قوسىمشا فاكتورلارمەن تەستىلەۋ جۇرگىزەر بولساق، وندا بالا 15 جاسقا تولعاندا مىنەز-قۇلىقتا وزگەرىستەردىڭ پايدا بولۋ مۇمكىندىگى ارتادى (19%-عا دەيىن). بۇل مۇلدەم ويىن ويناماعان نەمەسە ويجۇمباقتار شەشكەن ادامدارمەن سالىستىرعانداعى كورسەتكىش. مۇنان سوڭ، اتاۋىن ۇناتپاسام دا ايتۋعا تۋرا كەلەدى، ۆيدەوويىنداردىڭ «قاتىگەزدىگى» جونىندەگى كاتەگوريانى الامىز. ەگەر ءسىز «اتىسپاق» ويىندار ويناساڭىز، مىنەز-قۇلىقتا وزگەرىستەردىڭ پايدا بولۋ مۇمكىندىگى، قاتىگەزدىكتى ۇندەيتىن ويىندار وينامايتىندارمەن سالىستىرعاندا، تاعى دا 19%-عا ارتادى. دەمەك بۇل دەگەن ءسىزدىڭ مىنەز-قۇلقىڭىز جاعىمسىز جاققا وزگەردى نە بۇزىلدى دەگەن ءسوز ەمەس. تەك وزبىرلىق تانىتۋعا اناعۇرلىم بەيمى بولا تۇسەسىز»، - دەيدى ەچەلس.

ءبارى جالعان

مۇنداي ستاتيستيكانى قالاي ءتۇسىندىرۋ كەرەك؟ ەڭ نەگىزگى ماسەلە وسىندا جاتىر. جوعارىداعى كورسەتكىشتەگى 19% ايتارلىقتاي ءقاۋىپتى كورىنەدى. الايدا بۇل سان ويىننىڭ تىكەلەي سالدارىنان بۇرىن، قانداي دا ءبىر ءوزارا بايلانىسقا، ۇردىسكە قاتىستى. مىنەز-قۇلىقتىڭ ەڭ جوعارعى (التىنشى) دەڭگەيدەگى وزگەرىسكە ۇشىراۋ ءقاۋپى – وتە تومەن (1815 بالانىڭ 26-سىندا بايقالعان). مۇندا نەگىزگى ءرول وينايتىن – سىرتقى فاكتورلار. ولاردىڭ كەيبىرى زەرتتەۋ جۇمىسىندا ەسكەرىلگەنىمەن، كەيبىرى ەسكەرۋسىز قالعان.

«ەگەر ءسىز ۆيدەوويىندار وينايتىن بولساڭىز، ول مىنەز-قۇلقىڭىزدا كوندۋكتيۆتى بۇزىلۋلار پايدا بولادى دەگەندى اڭعارتپايدى. بۇل ماسەلەنىڭ تەك ءبىر جاعى عانا. ەگەر ستاتيستيكالىق قاتەلىگىنىڭ مانىنە نازار اۋدارساڭىز، ونداعى كورسەتكىشتىڭ ايتارلىقتاي جوعارى ەكەندىگىن اڭعاراسىز. ياعني 0،5-تەن جوعارى. دەمەك مۇنداعى ءوزارا بايلانىسقا ىقپال ەتەتىن وزگە دە فاكتورلار بار دەپ جورامالدانادى»، - دەپ تۇسىندىرەدى ەچەلس.

كوندۋتيۆتى بۇزىلۋلار جونىندەگى زەرتتەۋ جۇمىسىندا كوتەرىلگەن ماسەلەدە نازار اۋدارۋعا تۇرارلىق بەلگىلى ءبىر ءوزارا بايلانىس بار ەكەندىگى تۋرالى ءسوز بولادى. الايدا وندا ءبىرجاقتى تۇجىرىم جوق. سونىمەن قاتار بۇل ءوزارا بايلانىس – ايتارلىقتاي ءالسىز. زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ قورىتىندىسىن قاتىگەزدىكتى ناسيحاتتايتىن ۆيدەوويىندار مەن مىنەز-قۇلىقتاعى وزبىرلىق اراسىنان ءوزارا بايلانىس تاپقان باسقا دا زەرتتەۋ جۇمىستارى جانە انىقتالعان، سەنىمدى مالىمدەمەلەرمەن قاترلاستىرا قاراستىرۋ قاجەت. ال وسى تارىزدەس تۇجىرىمداردىڭ سەنىمسىز قابىلداناتىنى زەرتتەۋ جۇمىسىنداعالىمدارعا كەزدەسكەن قيىندىقتاردى اڭعارتادى.

جانر ماسەلەسى

قاتىگەزدىكتى ۇندەيتىن ۆيدەوويىندار مەن وزبىرلىق ماسەلەسىن ولاردىڭ انىقتاماسى مەن توپتاستىرىلۋى قيىنداتا تۇسەدى. 90-جىلدارداعى بالالارعا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ جۇمىسى 1991 جىلى باستالعان. 8-9 جاس ارالىعىناعى بالالار ويناعان «اتىسپاق» ويىندار Golden Eye 007، Medal of Honor نەمەسە Quake III تۇرىندە بولعان. بۇلاردىڭ ءبارى – وزگە داۋىرگە ءتان ويىندار. ولار بۇگىنگى كۇنگى Call of Duty، Halo ويىندارىنا ۇقسامايدى. سوڭعىسى –الدىڭعىلارىنا قاراعاندا اناعۇرلىم شىنايى ءارى ونلاين تۇرىندە ويناۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

«اتىسپاق» اتاۋى – بۇگىنگى شۋتەرلەردەن بۇرىن، ەكى ولشەمدى ەسكى ويىندارعا قاتىستى. مۇنداعى ايىرماشىلىق كوزگە ۇرارداي ۇلكەن كورىنبەۋى مۇمكىن. ءتىپتى، كوپشىلىك اتالعان ەكى ۇعىمدى بىرىكتىرىپ جىبەرگەن. الايدا مۇنداعى ايىرماشىلىقتىڭ دا وزىندىك ءمانى بار.

«ساۋالنامادا ادامنىڭ قانداي ويىندار وينايتىنى جونىندە سۇراق قويىلىپ، جانرلىق توپتاستىرۋ بەرىلگەن. ونداعى نۇسقالار ايتارلىقتاي كوپ تە ەمەس. ءبىراق انىقتالعانداي، «اتىسپاق» پەن FPS (ءبىرىنشى جاق شۋتەر) ەكى ءتۇرلى توپقا بولىنەدى. سوندىقتان ەگەر ءسىز Golden Eye 007 ويىنىن ويناساڭىز، «اتىسپاق» نۇسقاسىن بەلگىلەيتىن بولارسىز. دەسە دە ول ويىن جانرىنىڭ ناقتى انىقتاماسى بولماۋى مۇمكىن»، - دەيدى ەچەلس.

بۇل بولجام تولىق مالىمەتتىڭ ءوزى قانشالىقتى بۇلىڭعىر ءتۇسىنىلۋى مۇمكىن ەگەندىگىن اڭداتادى.

«بىزدە ويىنداردى توپتاستىرۋدىڭ وڭتايلى ءادىسى جوق، - دەيدى ەچەلس. – مەنىڭ پىكىرىمشە، جانر بويىنشا توپتاستىرۋ ۇتىمدى، جاقسى ءادىس بولا المايدى. بىزدە Portal 2 ويىنى رەسمي تۇردە «اتىسپاق» ويىندار توبىنا ەنگىزىلەدى. ءبىراق وندا ايتارلىقتاي قاتىگەزدىك نەمەسە جارىس جوق. بۇل تۇرعىدا، ءتىپتى، كەيبىر پلاتفورمەرلەردىڭ (كەيىپكەرى پلاتفورمالاردان سەكىرىپ، ءتۇرلى زاتتاردى جيناپ، دۇشپاندارىمەن كۇرەسەتىن نە ولارمەن قاقتىعىستان قاشاتىن كومپيۋتەرلىك ويىن جانرى) «قاتىگەز» ويىندار قاتارىنا جاتاتىنىن ايتا الامىز مىسالى، گۋمبا قۇبىجىقتارىنىڭ كوزىن جوياتىن ماريو.

قىسقاشا ايتساق، Portal 2 ويىنىن دا ءبىر عانا ويىنشى ويناي الاتىن رەجيمدەگى ءبىرىنشى جاق ويجۇمباعىنا توپتاستىرۋعا بولادى. ءسىزدىڭ قاھارمانىڭىزدىڭ زەڭبىرەگى بار. ءبىراق ول قابىرعالارعا وقپەن ەمەس، ەرەكشە پورتالدارمەن اتادى. سونىمەن قاتار ول ويىن ىشىندەگى ورتانى باقىلاۋ ماقساتىندا قولدانىلادى. ويىن مازمۇنىن Call of Duty ويىنىمەن سالىستىرعاندا اڭعاراتىنىمىز، بۇل ويىندى «قاتىگەز» ويىندار قاتارىنا قوسۋ اقىلعا قونىمسىز.

قالاي وينايتىنىڭىز دا ماڭىزدى

ۆيدەوويىندارعا جاسالعان ءتۇرلى تالداۋلاردا ويىننىڭ كوپتەگەن جاعى ەسكەرۋسىز قالادى. مىسالى، ويىن رەجيمدەرى مەن ويىنشىلاردىڭ ءوزارا ارەكەتتەستىگى. Call of Duty ويىنىندا جەكە ويىنشى رەجيمى، كوپ قولدانۋشى رەجيمىنىڭ بىرنەشە ءتۇرى جانە جارىستىق ونلاين-رەجيم بار. ولاردىڭ ءارقايسىسى ويىنشىنىڭ ەرەكشە ويلاۋىن قاجەت ەتەدى. 

«ءسىزدىڭ ۆيدەويىندى قالاي وينايتىنىڭىز ويىننىڭ سىزگە ىقپالىنا اسەر ەتۋى مۇمكىن. ويىندى جالعىز نەمەسە ءبىر بولمەدە بىرنەشە اداممەن بىرگە ويناعانىڭىزدىڭ دا ماڭىزدى بولۋى ىقتيمال. سونىمەن قاتار جانىڭىزداعى ادامداردىڭ دوستارىڭىز نە تۋىستارىڭىز ەكەندىگىنىڭ ماڭىزى بار»، - دەيدى ەچەلس.

كوندۋكتيۆتى بۇزىلۋلاردى زەرتتەۋ جۇمىسىندا جارىس ويىندار مەن «قاتىگەز» ويىنداردى ەكىگە بولەدى. ءبىراق كوپتەگەن زاماناۋي ۆيدەوويىندار مۇنداي قاراپايىم توپتاستىرۋعا باعىنبايدى، سەبەبى ولاردا ەكى ءتۇردىڭ دە ەلەمەنتتەرى كەزدەسەدى. ال زورلىق-زومبىلىقسىز جارىس ويىنى Rocket League تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟ بۇل ويىن تابيعاتىنا جانر بويىنشا توپتاستىرۋ ساي كەلمەيدى. سوندىقتان ونىڭ ويىنشىعا اسەرىن انىقتاۋ مۇمكىن ەمەس.

«اتالعان سالادا 25 جىل كولەمىندە زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن. ولاردىڭ كوبىن ماڭىزدى دەي المايمىز، - دەپ بىلەدى ەچەلس. – ولاردا ماسەلەنىڭ تاجىريبەلىك جاعى اقساپ تۇر. ءبىز كوپ نارسەنى جىبەرىپ الىپ جاتىرمىز. ءبىز جاعدايدى قولعا الا المايمىز. ۆيدەوويىنداردىڭ تالداۋ نىسانى رەتىندە جارامسىز ەكەنگدىگىن ناقتى ايتۋ ءۇشىن، سۇراقتىڭ جاۋابىن تابۋىمىز كەرەك. نەمەسە كەرىسىنشە، ۆيدەوويىنداردى زەرتتەۋگە بولادى، ءبىراق ناقتى الەۋمەتتىك جاعدايدا عانا. ال ءدال ءقازىر ناقتى ەشتەڭە كەسىپ ايتا المايمىز».

ساپالى زەرتتەۋ نەگىزى بولماعاندىقتان، تەك يدەولوگيالىق پىكىرلەردى باسشىلىققا الاتىن سكەپتيكتەرگە ۆيدەوويىندار جايلى پىكىرتالاس بارىسىنا ىقپال ەتۋگە مۇمكىندىك بەرىپ وتىرمىز. بريتاندىق ويىندار جاساۋشى Rockstar North-تۆڭ Manhunt 2 ويىنى سەنزۋراعا ۇشىراعالى ون جىلدان ءسال از ۋاقىت ءوتتى. بالكىم، كۇندەردىڭ كۇنى بۇل ويىنعا «بۇرامالى اپەلسين» فيلمىنە قاراعانداي نازار سالاتىن بولارمىز. 1972 جىلى اتالعان ءفيلمدى شەكتەن تىس قاتىگەز كورىنىستەرى ءۇشىن سىنعا الىپ، جازعىرعان. ناتيجەسىندە رەجيسسەر ستەنلي كۋبريك ءوز ءفيلمىن بريتاندىق پروكاتتان قايتارىپ الۋعا ءماجبۇر بولعان.

ارينە، كينو مەن ۆيدەوويىن – ەكى ءتۇرلى دۇنيە. الايدا مۇندا «بۇرامالى اپەلسين» فيلمىندە زورلىق-زومبىلىقتىڭ ناسيحاتتالۋى جونىندەگى ايىپتاۋلارعا رەجيسسەر كۋبريكتىڭ بەرگەن جاۋابى ماڭىزدى.

«ومىردە ورىن الىپ جاتقان جاعدايلارعا سەبەپ بولعاندىعىنا بايلانىستى ونەرگە جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەۋ – بۇرىس امال. ونەر ومىرگە وزگەشە قالىپ بەرگەنىمەن، ول ءومىردى جاراتا المايدى ءارى بۇل ءومىردىڭ سەبەبى بولا المايدى. مۇنان بولەك، فيلمگە كۇشتى سۋگگەستيۆتى (ادامنىڭ ىس-ارەكەتىنە ىقپال ەتە الاتىن) سيپات بەرۋگە دەگەن تالپىنىس عىلىممەن دالەلدەنگەن تۇجىرىمعا قارسى كەلەدى. تۇجىرىم بويىنشا، ءتىپتى گيپنوزدان كەيىن دە، ادامدى بولمىسىنا جات ارەكەتتى جاساۋعا ماجبۇرلەۋ مۇمكىن ەمەس»، - دەيدى رەجيسسەر.

ۆيدەوويىندار بالالارىڭىزدى قاتىگەزدىككە، زۇلىمدىققا يتەرمەلەي مە؟ وكىنىشكە وراي، بۇل ساۋال كۇنى بۇگىنگە دەيىن ناقتى جاۋاپسىز قالىپ وتىر. Cءىز قالاي ويلايسىز؟ ءوز ويىڭىزدى تومەندە قالدىرىڭىز.

---