حالقى ارداقتاعان ەكى الىپ – جامبىل مەن دينا
سىنىبى: 6
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «حالقى ارداقتاعان ەكى الىپ – جامبىل مەن دينا»
ساباقتىڭ ماقساتى: توپتىق جۇمىس نەگىزىندە وبرازداردى تالداتا وتىرىپ، ءار وبرازدىڭ سيپاتتاماسىن اشقىزۋ ارقىلى وقۋشىلاردى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك: حالقى ارداقتاعان ەكى الىپ – جامبىل مەن دينانىڭ ءومىربايانى جايلى اڭگىمەلەۋ، ەستەتيكالىق
قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
دامىتۋشىلىق: كۇي تىڭداتۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ، قيالداۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ونەر ادامىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: پسيحولوگيالىق ترەنينگ، وي قوزعاۋ، قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، سەرگىتۋ، مۋزىكا تىڭداۋ، «كىم جىلدام» ديداكتيكالىق ويىنى
كورنەكىلىگى: كۇيشىنىڭ پورترەتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، دومبىرا
تەحنولوگيا: دامىتا وقىتۋ
ساباق بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
پسيحولوگيالىق ترەنينگ. ارمىسىڭ شاپاعاتتى كۇنىمىز،
ارمىسىڭ مەيىرىمدى جەرىمىز.
جۇرەگىمىز ساز اۋەندى قالاعان،
اسىل ونەر جاناشىرى بىزدەرمىز!
جاڭا ساباق
دينا نۇرپەيىسوۆا «بۇلبۇل» كۇيىن - تىڭداتۋ
دينا نۇرپەيىسوۆا «بۇلبۇل» – نوتا ساۋاتتىلىعى
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. (سۇراقتار ارقىلى مالىمەت الۋ.)
- كۇيشى دەگەن كىم؟
- كىمنىڭ سۋرەتىن كورىپ تۇرسىڭدار؟
- نەگە «كۇي اناسى» دەپ اتايمىز؟
- دينا نۇرپەيىسوۆا اتىنداعى وركەستر قاي قالادا؟
- قانداي كۇيلەرىن بىلەسىڭدەر؟
- جامبىل جابايەۆ كىم؟ قانداي ولەڭدەرىن بىلەسىڭدەر؟
توپتاستىرۋ دينا: انا، ارداقتى اجە، كۇي اناسى.
جامبىل: اقىن، ايتىسكەر
بۇگىنگى وتەتىن تاقىرىبىمىز «حالقى ارداقتاعان ەكى الىپ – جامبىل مەن دينا» دەپ اتالادى.
ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس:
جامبىل جابايەۆ (1846 - 1945جج.) قازىرگى جامبىل وبلىسىندا، شۋ وزەنىنىڭ بويىنداعى جامبىل تاۋىنىڭ ەتەگىندە 1846 جىلى اقپان ايىندا تۋعان. اكەسى جاپا كەدەي شارۋا بولعان. جامبىل جوقشىلىق تۇرمىستا وسەدى. ەس بىلگەن سوڭ اكەسى ونى اۋىل مولداسىنا وقۋعا بەرەدى. ول كەزدەگى وقۋدىڭ ۇيرەتەتىنى – كوبىنە ءدىني ناسيحات، ۇرىپ - سوعۋ، دۇرەلەۋ بولاتىن. ءبىراق مولدانىڭ مۇنداي قورلىعىنا شىداي الماي، جامبىل وقۋدى تاستاپ كەتەدى. جاراتىلىسىنان پىسىق، زەرەك بالا وقىپ ءبىلىم الماسا دا، جاستايىنان ءان مەن ولەڭگە قۇمار بولادى، اقىندىق ونەردى سۇيەدى، اۋىزەكى ەستىگەن ولەڭدەرىن جاتتاپ الىپ جۇرەدى. ءسۇيىنباي ارون ۇلى جاس اقىننىڭ تالانتىن كورىپ: «... بالام، ءوز ولەڭىڭدى شىعار، ءبىراق ونىڭ جۇرت جاتتاپ الاتىن، ەشكىم ۇمىتپايتىن ەلەڭ بولسىن، سەنىڭ ولەڭىڭ جەكە ادامداردىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ، سولاردىڭ ءسۇيىنىپ وتىراتىن ولەڭى بولماسىن، بۇكىل حالىق ءسۇيىپ تىڭدايتىن ولەڭ بولسىن. كومەكەيىڭ ەمەس، جۇرەگىڭ سويلەيتىن بولسىن. شىندىقتى ايت، ادىلدىكتى جىرلا، كونە، توزىعى جەتكەن جولعا تۇسپە، جاڭا جول، تىڭ جولعا، داڭعىل جولعا ءتۇس، توڭىرەگىڭدە نە بولىپ جاتىر، سونى اڭعار، سونى ءبىل»، - دەپتى. قازاقتىڭ اۋىز ادەبيەتىنىڭ تاڭداۋلى ۇلگىلەرىنەن كوپ ۇيرەنگەن جامبىل ءوزىنىڭ ولەڭ شىعارۋ شەبەرلىگىن دە، ايتىستاعى شەبەرلىگىن دە ارتتىرا تۇسەدى. جامبىل ايتىستا سارباس، دوسماعامبەت، قۇلمامبەت سياقتى ءبىرسىپىرا اقىنداردى جەڭگەن. ايتىس اقىنى بولىپ ءجۇرىپ مىسقىلشىل ۋىتتى ولەڭدەردى تاباندا ايتىپ تاستاۋعا ماشىقتانادى جانە جىرلارىندا ءوز زامانىنداعى اقىنداردىڭ كوبىنەن وزىق ەكەنىن تانىتادى. 1946 جىلى جامبىلدىڭ تۋعانىنا ءجۇز جىل تولۋىن رەسپۋبليكامىز ۇلكەن مەرەكە ەتىپ وتكىزدى. جامبىل شىعارمالارىنىڭ اكادەميالىق جيناعى باسىلدى. كەيىنگى جىلداردا اقىن ەڭبەكتەرى بىرنەشە رەت ورىس تىلىندە باسىلىپ شىقتى. عالىمدار جامبىل پوەزياسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن زەرتتەپ، عىلىمي ەڭبەكتەر جازدى. جامبىل ءۇيى مۇراجايعا اينالدىرىلدى. بايتاق وتانىمىز بەن شەتەلدەن كەلگەن قوناقتار وسى مۇراجايعا كەلىپ، اقىننىڭ ومىرىمەن تانىسادى، شىعارمالارىن وقيدى.
دينا نۇرپەيىسوۆا (1861 - 1955 جج.) دينا نۇرپەيىس كەلىنى باتىس قازاقستان وبلىسى، جاڭاقالا اۋدانىنا قاراستى، بەكەتاي قۇمى دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلگەن. ول توعىز جاسىنىڭ وزىندە - اق داۋلەتكەرەي، ءمۇسىرالى، الىكەي، تۇركەش، بالاميسان سياقتى كۇيشىلەردىڭ كۇيلەرىن ناقىشىنا كەلتىرە ورىنداپ «دومبىراشى قىز» اتانعان. ايگىلى قۇرمانعازى دينانى ءوزى ىزدەپ كەلىپ، باتاسىن بەرگەن. دينا توعىز جاسىنان، ون توعىز جاسىنا دەيىن قاشان ۇزاتىلعانشا قۇرمانعازىنىڭ باۋلۋىندا بولادى. سول دينا 90 - جاسىندا قۇرمانعازى نىڭ كۇيىن شابىتتانا تارتىپ، ءدۇيىم جۇرتتى تاڭ قالدىرادى. 1937 جىلى 75 جاسىندا دينا الماتىعا تۇڭعىش كەلىپ، قۇدىرەتتى ونەرىمەن بۇكىل رەسپۋبليكاعا دەن قويعىزادى. ول وسى ساپارىندا حالىق ونەرپازدارىنىڭ بۇكىل قازاقستاندىق بايقاۋىندا ءبىرىنشى ورىنعا يە بولادى. 1944 جىلى 83 - جاسىندا ورتا ازيا رەسپۋبليكالارىنىڭ قاتىسقان جارىسىندا دا جەڭىمپاز اتانادى. دينانىڭ شىعارماشىلىعى جايلى س. باقبەرگەنوۆ «قايران شەشەم» (1963ج) اتتى رومان جازدى. دينا قازاقتىڭ كۇيشىلىك ونەرىنە وشپەس ءىز قالدىرعان ءبىرتۋار دارىن. ەگەر ونىڭ كۇيشىلىك باستاۋ العان تەگىن ىزدەۋ كەرەك بولسا داۋلەتكەرەي مەن قۇرمانعازىعا قاراي بۇرۋ كەرەك. ەكى ۇلى كۇيشىدەن سۋسىنداعان دينانىڭ وزىندىك ورنەگىن تاپقان كۇيشى. داۋلەتكەرەي مەن قۇرمانعازىنىڭ ءورشىل رۋحى دينانىڭ قوس قاناتىنداي بولعان. دينانىڭ كۇيلەرى: «انا بۇيرىعى»، «اسەم قوڭىر»، «بايجۇما»، «بوزشولاق»، «بۇلبۇل»، «دومالاتپاي»، «جەڭىس»، «جىگەر»، «كەربەز»، «قوسالقا»، «تويباستار»، «شىنار» ت. ب. V.
سەرگىتۋ ءساتى. داڭعىرانى ۇر قاتتى،
ءدال قايتالا ىرعاقتى.
دۇرسىلدەتىپ دالانى،
پوەزد كەتىپ بارادى،
دۋ - دۋ - دۋ
تىڭداتۋ. (داپتەرمەن جۇمىس) بالالار ەندى دينا نۇرپەيىسوۆا اجەمىزدىڭ «بۇلبۇل» كۇيىنىڭ تاريحىمەن تىڭدايىق.
- بۇل كۇيدىڭ تاقىرىبى نە جايىندا؟
- قۇرمانعازى كۇيلەرىنەن ەرەكشەلىگى نەدە؟
- قانداي اسپاپپەن ورىندالىپ تۇر؟
- ەكپىنى قانداي؟
بەكىتۋ. ويىن: «كىم جىلدام؟»
شارتى: تاقتادا جازىلىپ تۇرعان جىلدارعا ۇستەل ۇستىنەن دۇرىس جاۋاپتاردى تاۋىپ، جانىنا تەز ورنالاستىرۋ.
دينا نۇرپەيىسوۆانىڭ ءومىر سۇرگەن جىلدارى؟ 1861 - 1953 (1861 - 1955) الماتىعا تۇڭعىش قاي جىلى كەلدى؟ 1833ج (1937ج)
قاي جىلى ورتا ازيا ونەرپازدارىنىڭ سايىسىنا قاتىناستى؟ 1948ج (1944ج) دينا جايلى س. باقبەرگەنوۆ قاي جىلى رومان جازدى؟ 1960ج (1963ج)
جامبىل جابايەۆتىڭ ءومىر سۇرگەن جىلدارى 1844 - 1940 (1846 - 1945جج.)
ۇيگە تاپسىرما. تاقىرىپتى وقىپ كەلۋ، جامبىل مەن دينا جايىندا قوسىمشا مالىمەت جيناۋ
قورىتىندى.
باعالاۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «حالقى ارداقتاعان ەكى الىپ – جامبىل مەن دينا»
ساباقتىڭ ماقساتى: توپتىق جۇمىس نەگىزىندە وبرازداردى تالداتا وتىرىپ، ءار وبرازدىڭ سيپاتتاماسىن اشقىزۋ ارقىلى وقۋشىلاردى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك: حالقى ارداقتاعان ەكى الىپ – جامبىل مەن دينانىڭ ءومىربايانى جايلى اڭگىمەلەۋ، ەستەتيكالىق
قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
دامىتۋشىلىق: كۇي تىڭداتۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ، قيالداۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ونەر ادامىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: پسيحولوگيالىق ترەنينگ، وي قوزعاۋ، قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، سەرگىتۋ، مۋزىكا تىڭداۋ، «كىم جىلدام» ديداكتيكالىق ويىنى
كورنەكىلىگى: كۇيشىنىڭ پورترەتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، دومبىرا
تەحنولوگيا: دامىتا وقىتۋ
ساباق بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
پسيحولوگيالىق ترەنينگ. ارمىسىڭ شاپاعاتتى كۇنىمىز،
ارمىسىڭ مەيىرىمدى جەرىمىز.
جۇرەگىمىز ساز اۋەندى قالاعان،
اسىل ونەر جاناشىرى بىزدەرمىز!
جاڭا ساباق
دينا نۇرپەيىسوۆا «بۇلبۇل» كۇيىن - تىڭداتۋ
دينا نۇرپەيىسوۆا «بۇلبۇل» – نوتا ساۋاتتىلىعى
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. (سۇراقتار ارقىلى مالىمەت الۋ.)
- كۇيشى دەگەن كىم؟
- كىمنىڭ سۋرەتىن كورىپ تۇرسىڭدار؟
- نەگە «كۇي اناسى» دەپ اتايمىز؟
- دينا نۇرپەيىسوۆا اتىنداعى وركەستر قاي قالادا؟
- قانداي كۇيلەرىن بىلەسىڭدەر؟
- جامبىل جابايەۆ كىم؟ قانداي ولەڭدەرىن بىلەسىڭدەر؟
توپتاستىرۋ دينا: انا، ارداقتى اجە، كۇي اناسى.
جامبىل: اقىن، ايتىسكەر
بۇگىنگى وتەتىن تاقىرىبىمىز «حالقى ارداقتاعان ەكى الىپ – جامبىل مەن دينا» دەپ اتالادى.
ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس:
جامبىل جابايەۆ (1846 - 1945جج.) قازىرگى جامبىل وبلىسىندا، شۋ وزەنىنىڭ بويىنداعى جامبىل تاۋىنىڭ ەتەگىندە 1846 جىلى اقپان ايىندا تۋعان. اكەسى جاپا كەدەي شارۋا بولعان. جامبىل جوقشىلىق تۇرمىستا وسەدى. ەس بىلگەن سوڭ اكەسى ونى اۋىل مولداسىنا وقۋعا بەرەدى. ول كەزدەگى وقۋدىڭ ۇيرەتەتىنى – كوبىنە ءدىني ناسيحات، ۇرىپ - سوعۋ، دۇرەلەۋ بولاتىن. ءبىراق مولدانىڭ مۇنداي قورلىعىنا شىداي الماي، جامبىل وقۋدى تاستاپ كەتەدى. جاراتىلىسىنان پىسىق، زەرەك بالا وقىپ ءبىلىم الماسا دا، جاستايىنان ءان مەن ولەڭگە قۇمار بولادى، اقىندىق ونەردى سۇيەدى، اۋىزەكى ەستىگەن ولەڭدەرىن جاتتاپ الىپ جۇرەدى. ءسۇيىنباي ارون ۇلى جاس اقىننىڭ تالانتىن كورىپ: «... بالام، ءوز ولەڭىڭدى شىعار، ءبىراق ونىڭ جۇرت جاتتاپ الاتىن، ەشكىم ۇمىتپايتىن ەلەڭ بولسىن، سەنىڭ ولەڭىڭ جەكە ادامداردىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ، سولاردىڭ ءسۇيىنىپ وتىراتىن ولەڭى بولماسىن، بۇكىل حالىق ءسۇيىپ تىڭدايتىن ولەڭ بولسىن. كومەكەيىڭ ەمەس، جۇرەگىڭ سويلەيتىن بولسىن. شىندىقتى ايت، ادىلدىكتى جىرلا، كونە، توزىعى جەتكەن جولعا تۇسپە، جاڭا جول، تىڭ جولعا، داڭعىل جولعا ءتۇس، توڭىرەگىڭدە نە بولىپ جاتىر، سونى اڭعار، سونى ءبىل»، - دەپتى. قازاقتىڭ اۋىز ادەبيەتىنىڭ تاڭداۋلى ۇلگىلەرىنەن كوپ ۇيرەنگەن جامبىل ءوزىنىڭ ولەڭ شىعارۋ شەبەرلىگىن دە، ايتىستاعى شەبەرلىگىن دە ارتتىرا تۇسەدى. جامبىل ايتىستا سارباس، دوسماعامبەت، قۇلمامبەت سياقتى ءبىرسىپىرا اقىنداردى جەڭگەن. ايتىس اقىنى بولىپ ءجۇرىپ مىسقىلشىل ۋىتتى ولەڭدەردى تاباندا ايتىپ تاستاۋعا ماشىقتانادى جانە جىرلارىندا ءوز زامانىنداعى اقىنداردىڭ كوبىنەن وزىق ەكەنىن تانىتادى. 1946 جىلى جامبىلدىڭ تۋعانىنا ءجۇز جىل تولۋىن رەسپۋبليكامىز ۇلكەن مەرەكە ەتىپ وتكىزدى. جامبىل شىعارمالارىنىڭ اكادەميالىق جيناعى باسىلدى. كەيىنگى جىلداردا اقىن ەڭبەكتەرى بىرنەشە رەت ورىس تىلىندە باسىلىپ شىقتى. عالىمدار جامبىل پوەزياسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن زەرتتەپ، عىلىمي ەڭبەكتەر جازدى. جامبىل ءۇيى مۇراجايعا اينالدىرىلدى. بايتاق وتانىمىز بەن شەتەلدەن كەلگەن قوناقتار وسى مۇراجايعا كەلىپ، اقىننىڭ ومىرىمەن تانىسادى، شىعارمالارىن وقيدى.
دينا نۇرپەيىسوۆا (1861 - 1955 جج.) دينا نۇرپەيىس كەلىنى باتىس قازاقستان وبلىسى، جاڭاقالا اۋدانىنا قاراستى، بەكەتاي قۇمى دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلگەن. ول توعىز جاسىنىڭ وزىندە - اق داۋلەتكەرەي، ءمۇسىرالى، الىكەي، تۇركەش، بالاميسان سياقتى كۇيشىلەردىڭ كۇيلەرىن ناقىشىنا كەلتىرە ورىنداپ «دومبىراشى قىز» اتانعان. ايگىلى قۇرمانعازى دينانى ءوزى ىزدەپ كەلىپ، باتاسىن بەرگەن. دينا توعىز جاسىنان، ون توعىز جاسىنا دەيىن قاشان ۇزاتىلعانشا قۇرمانعازىنىڭ باۋلۋىندا بولادى. سول دينا 90 - جاسىندا قۇرمانعازى نىڭ كۇيىن شابىتتانا تارتىپ، ءدۇيىم جۇرتتى تاڭ قالدىرادى. 1937 جىلى 75 جاسىندا دينا الماتىعا تۇڭعىش كەلىپ، قۇدىرەتتى ونەرىمەن بۇكىل رەسپۋبليكاعا دەن قويعىزادى. ول وسى ساپارىندا حالىق ونەرپازدارىنىڭ بۇكىل قازاقستاندىق بايقاۋىندا ءبىرىنشى ورىنعا يە بولادى. 1944 جىلى 83 - جاسىندا ورتا ازيا رەسپۋبليكالارىنىڭ قاتىسقان جارىسىندا دا جەڭىمپاز اتانادى. دينانىڭ شىعارماشىلىعى جايلى س. باقبەرگەنوۆ «قايران شەشەم» (1963ج) اتتى رومان جازدى. دينا قازاقتىڭ كۇيشىلىك ونەرىنە وشپەس ءىز قالدىرعان ءبىرتۋار دارىن. ەگەر ونىڭ كۇيشىلىك باستاۋ العان تەگىن ىزدەۋ كەرەك بولسا داۋلەتكەرەي مەن قۇرمانعازىعا قاراي بۇرۋ كەرەك. ەكى ۇلى كۇيشىدەن سۋسىنداعان دينانىڭ وزىندىك ورنەگىن تاپقان كۇيشى. داۋلەتكەرەي مەن قۇرمانعازىنىڭ ءورشىل رۋحى دينانىڭ قوس قاناتىنداي بولعان. دينانىڭ كۇيلەرى: «انا بۇيرىعى»، «اسەم قوڭىر»، «بايجۇما»، «بوزشولاق»، «بۇلبۇل»، «دومالاتپاي»، «جەڭىس»، «جىگەر»، «كەربەز»، «قوسالقا»، «تويباستار»، «شىنار» ت. ب. V.
سەرگىتۋ ءساتى. داڭعىرانى ۇر قاتتى،
ءدال قايتالا ىرعاقتى.
دۇرسىلدەتىپ دالانى،
پوەزد كەتىپ بارادى،
دۋ - دۋ - دۋ
تىڭداتۋ. (داپتەرمەن جۇمىس) بالالار ەندى دينا نۇرپەيىسوۆا اجەمىزدىڭ «بۇلبۇل» كۇيىنىڭ تاريحىمەن تىڭدايىق.
- بۇل كۇيدىڭ تاقىرىبى نە جايىندا؟
- قۇرمانعازى كۇيلەرىنەن ەرەكشەلىگى نەدە؟
- قانداي اسپاپپەن ورىندالىپ تۇر؟
- ەكپىنى قانداي؟
بەكىتۋ. ويىن: «كىم جىلدام؟»
شارتى: تاقتادا جازىلىپ تۇرعان جىلدارعا ۇستەل ۇستىنەن دۇرىس جاۋاپتاردى تاۋىپ، جانىنا تەز ورنالاستىرۋ.
دينا نۇرپەيىسوۆانىڭ ءومىر سۇرگەن جىلدارى؟ 1861 - 1953 (1861 - 1955) الماتىعا تۇڭعىش قاي جىلى كەلدى؟ 1833ج (1937ج)
قاي جىلى ورتا ازيا ونەرپازدارىنىڭ سايىسىنا قاتىناستى؟ 1948ج (1944ج) دينا جايلى س. باقبەرگەنوۆ قاي جىلى رومان جازدى؟ 1960ج (1963ج)
جامبىل جابايەۆتىڭ ءومىر سۇرگەن جىلدارى 1844 - 1940 (1846 - 1945جج.)
ۇيگە تاپسىرما. تاقىرىپتى وقىپ كەلۋ، جامبىل مەن دينا جايىندا قوسىمشا مالىمەت جيناۋ
قورىتىندى.
باعالاۋ
You Might Also Like
