InfoHub Logo

سۋرەت 1 رادوست حريزانتەما گ ۇلى

كەلەسى 1 كەستەدە رادوست سۇرىپىنىڭ سيپاتتاماسى بەرىلگەن

كەستە 1

رادوست سۇرىپىنىڭ سيپاتتاماسى

ءوسۋ ۋاقىتى	7-10 كۇندە
گۇلدەرى	سارى، كۇلگىن
سۋىققا توزىمدىلىگى	ورتاشا
جاپىراعى	قويۋ جاسىل ءتۇستى
گۇلدەۋ ۋاقىتى	7-14 اپتا
ۆيرۋستىق اۋرۋعا توزىمدىلىگى	جاقسى

ماحروۆايا سۇرىپى ءىرى گۇلشاناقتارى بار، بيىكتىگى 85 سم، ديمەترى 12 سم بولاتىن كوپجىلدىق وسىمدىك. قويۋ جاسىل ءتۇستى جاپىراقتارى بار، توپتاستىرىپ وسىرۋە ىڭعايلى، گۇلدەرىنىڭ ءتۇسى ءارتۇرلى. 11 سۋرەتتە كورسەتىلگەن

ماحروۆايا حريزانتەما گ ۇلى

2.2 زەرتتەۋ ادىستەرى

قولدانىلعان ادىستەمەلەر: كالينين ف.ل. تەحنولوگيا ميكروكلونالنوگو رازمنوجەنيا راسستەنيي. بابايەۆ س.ا.، توكبەرگەنوۆا ج.ا.، امرەنوۆ ب.ر. سەمەنوۆودستۆو س وسنوۆامي  بيوتەحنولوگيي

تۇقىمنىڭ ءونۋ كورسەتكىشىن تەكسەرۋ ماقساتىندا، رۋلوندىق ءادىستى قولدانا وتىرىپ، گيبەررەلليننىڭ ءارتۇرلى كونسەنتراسياسىندا جانە سۋدا (باقىلاۋ رەتىندە) سۇرىپتار ءوسىرىلدى.

رۋلوندىق ادىسپەن كەز كەلگەن وسىمدىكتىڭ كوشەتىن وسىرۋگە بولدى. گۇل كوشەتتەرىن دە وسىرۋگە قولايلى. بۇل ءادىستىڭ باستى ارتىقشىلىعى كوشەتتەردىڭ از ورىن الۋىندا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ول «قارا شىرىك» اۋرۋىمەن اۋىرمايدى، سەبەبى وسكىن توپىراققا جاناسپايدى.

كەيبىر باياۋ وسەتىن جانە جىلۋسۇيگىش وسىمدىكتەردى پيكيروۆكا جاساپ رۋلوننان ستاكانعا نەمەسە قۇمىرالارعا وتىرعىزىپ، تەرەزە الدىندا وسىرۋگە تۋرا كەلەدى.

بۇل ءادىستىڭ ءبىر كەمشىلىگى، رۋلوندا وسىرىلەتىن وسىمدىك جارىقتى از سىڭىرەدى. مىنانداي، بۇرىش، قىزاناق، باكلاجان سياقتى وسىمدىكتەردى جارىقپەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرۋ كەرەك. سەبەبى، وسىمدىكتىڭ جىڭىشكە ۇزىن ەمەس مىقتى بولۋى ماڭىزدى. ولاي بولماسا پيكيروۆكادان كەيىن وسىمدىكتىڭ كەيبىر بولىكتەرى ءولىپ قالۋى مۇمكىن.

كوشەتتەردى رۋلوندىق ادىسپەن ءوسىرۋ تەحنولوگياسى:

ادىسكە كەرەك قۇرال–جابدىقتار:

— پوليەتيلەندى پلەنكا؛

— ءفيلترلى قاعاز؛

— ستاكان؛

—تۇقىم؛

— ەتيكەتكا؛

— سۋ.

ەڭ الدىمەن 2 پوليەتيلەندى پلەنكا ەنى 2-3 سم بولاتىنداي جانە ۇزىندىعى 40 سم ەتىپ الادى. وسىنداي ولشەممەن ءفيلترلى قاعاز دايىنداپ الىنادى. پوليەتيلەندى پلەنكانىڭ ءبىرىن سۋلاپ الىپ، ۇستىنە ءفيلترلى قاعازدى قويادى. قاعاز سۋدى سىڭىرگەن سوڭ، ۇستىنە پينسەتتىڭ كومەگىمەن تۇقىمداردى وتىرعىزادى. تۇقىمداردى وتىرعىزىپ بولعان سوڭ، ونىڭ ۇستىنە ەكىنشى پوليەتيلەندى جولاقتى جابادى. تۇقىمداردى زاقىمداپ الماي، جولاقتار جابىسۋ ءۇشىن ساۋساقپەن قىسادى. ستاكانعا سۋدى قۇيىپ، تۇقىم وتىرعىزىلعان پوليەتيلەندى جولاقتاردى رۋلون ەتىپ وراپ، ەتيكەتكا جابىستىرىلادى. سونىمەن قاتار رۋلوندىق ءادىستى قولدانعان كەزدە تۇقىم سۋدا وسىرىلەدى. ال زەرتتەۋ بارىسىندا فيتوگورمونداردى ءار ءتۇرلى كونسەنتراسيادا قولدانۋعا بولاتىنى ءمالىم.

فيتوگارموندار - وسىمدىكتىڭ ءوسۋ پروسەستەرى ارناۋلى زاتتاردىڭ اسەرىمەن رەتتەلىپ وتىرادى. ولار ءوسۋدى رەتتتەۋشى زاتتار دەپ اتالادى. كەيبىر ءوسۋدى رەتتتەۋشى زاتتار ورگانيزىمنىڭ وزىندە تۇزىلەدى، سوندىقتان ولاردى فيتوگارموندار دەيدى. ولارعا اۋكسيندەر، گيببەرەلليندەر، سيتوكينيندەر، ەتيلەن، ابسيز قىشقىلى (ابك) جاتادى. ءوسۋ پروسەسىنە اسەر ەتەتىن حيميالىق جاساندى قوگسىلىستاردى ءوسۋدى رەتتەۋشى حيميالىق زاتتار دەپ اتايدى.

اۋكسين بارلىق جوعارعى ساتىداعى وسىمدىكتەرگە جانە تومەنگى ساتىداعى وسىمدىكتەردىڭ كوپشىلىگىندە، سونداي-اق باكتەريالاردا تۇزىلەدى. مىسالى، اناناس وسىمدىگىنىڭ قۇرعاتىلماعان 1كگ سالماعىندا 6 مگ اۋكسين بولادى.

ول وركەندەردىڭ ۇشتارىندا، جاپىراقتار مەن تۇقىم جارناقتارىندا، ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرىقتا تۇزىلەدى. وسىمدىك توزاڭىندا دا اۋكسين كوپ كەزدەسەدى. اۋكسيننىڭ تاسىمالدانۋى ءۇشىن ەنەرگيا قاجەت، تىنىس الۋ تەجەلگەندە ونىڭ تاسىمالدانۋى توقتايدى. اۋكسين جاسۋشانىڭ سوزىلۋى كەزەڭىنە جاعداي تۋعىزا وتىرىپ، وسىمدىكتەردىڭ وسۋىنە اسەر ەتەدى. بۇل جاعدايدا اۋكسين قابىقشاسىنىڭ قاسيەتىن وزگەرتىپ، وەى جۇمسارتادى، ونداعى پەكتيننىڭ مولشەرىن ارتتتىرادى، سونداي-اق قابىقشاعا نەعۇرلىم سوزىلمالى، سەرپىمدى جانە سۋ وتكىزگىشتىك قاسيپەت بەرەدى. سيتوپلازمادا وسىمەن ءبىر مەزگىلدە اقۋىزدار سينتەزدەلۋى جاقسارادى، ال ميتوحوندريالاردا تىنىس الۋ پروسەسى كۇشەيىپ، سيتوپلازمانىڭ تۇتقىرلىعى مەن وزگەرگىشتىگى وزگەرەدى. اۋكسيندەر وركەندەر مەن جەمىستەردىڭ ءوسۋىن كۇشەيتەدى، ءبىراق تامىر جۇيەسى مەن جاپىراقتارعا شامالى اسەر ەتەدى. كونسەنتراسياسى از بولعان كەزدە اۋكسين ءوسۋ پروسەسىن كۇشەيتەدى، ال كونسەنتراسياسى جوعارى بولعاندا تەجەيدى. جاسۋشالاردا اۋكسين گليۋكوزامەن، اسپاراگين قىشقىلىمەن جانە اقۋىزبەن بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. مۇنداي قوسىلىستار ۇلپالاردا اۋكسين كوپ بولعان جاعدايلاردا تۇزىلەدى. اۋىل شارۋاشىلىعى پراكتيكاسىندا اۋكسين قالەمشەلەردى تۇپتەندىرۋ جانە توماتتىڭ جەمىس سالۋىن ارتتىرۋ ءۇشىن، گۇلدەردىڭ، تۇيىندەر مەن جەمىستەردىڭ تۇسپەۋى ءۇشىن قولدانىلادى.

گيببەرللين. 1938 جىلى فۋزار ساڭىراۋقۇلاعىنىڭ تىرشىلىك ءونىمى رەتىندە گيببەرللين ءبولىنىپ الىنادى دا، كەيىنىرەك ونىڭ حيميالىق تابيعاتى انىقتالدى. بۇل فيتوگارمون كەيىن جوعارعى ساتىداعى وسىمدىكتەردەن دە تابىلدى. قازقىرگى كەزدە گيببەرلليننىڭ 30-عا جۋىق ءتۇرى بەلگىلى.

گيببەرلليننىڭ ەڭ جاقسى زەرتتەلگەن جانە ەڭ اكتيۆتى ءتۇرى ا₃ گيببەرللينى، ونى گيببەرللين قىشقىلى دەپ اتايدى. جوعارى ساتىداعى وسىمدىكتەردە گيببەرلليەنگە ۇقساس زاتتار دا كەزدەسەدى، ءتىپتى ءبىر وسىمدىكتىڭ وزىندە گيببەرلليننىڭ 2-3 ءتۇرى كەزدەسەدى. وسىمدىكتەردىڭ دامۋى بارىسىندا ونداعى گيببەرلليەننىڭ جيىنتىعى وزگەرىپ وتىرۋى مۇمكىن. گيببەرللين وركەندەر مەن تامىردىڭ ۇشتارىندا، جاس جاپىراقتار مەن ۇرىقتا تۇزىلەدى. ول ءوزى سينتەزدەلگەن جەرلەردەن فلومانى بويلاي وتىرىپ قوزعالادى. بۇل فيتوگارمون جاسۋشانىڭ ءبولىنۋ جانە سوزىلۋ كەزكەڭدەرىنە اسەر ەتەدى. الايدا اۋكسينگە قاراعادا ول جاسۋشا قابىقشاسىنا اسەر ەتپەيدى، تۇيىندەردىڭ، جاپىراقتار مەن جەمىستەردىڭ ءتۇسىپ قالۋىنا كەدەرگى جاسامايدى. گيببەرللين قوسالقى تامىردىڭ ءتۇزىلۋىن تەجەيدى، الايدا ساباقتىڭ وسۋىنە جاعداي جاسايدى. ول ءتىپتى ساباعى وتە قىسقارعان جەرتاعان وسىمدىكتەردىڭ نەگىزگى وركەندەرىنىڭ كۇشتى وسۋىنە سەبەپشى بولادى. گيببەرللين جاپىراقتىڭ ءوسۋى مەن تۇقىمنىڭ وسۋىنە قولايلى اسەر ەتەدى. ول وسىمدىكتىڭ دامۋىن تەزدەتەدى.

سيتوكينين. فيتوگارمونداردىڭ بۇل توبى ادەنين تۋىندىلارى بولىپ تابىلادى. سيتوكينين تامىردىڭ ۇشىندا ءتۇزىلىپ، سۋ اعىنىمەن قوسا جوعارى قاراي جىلجيدى. سيتوكينين سونداي-اق تۇقىم مەن جەمىستە تۇزىلەدى. ول نەگىزىنەن جاسۋشانىڭ ءبولىنۋ پروسەسىن تەزدەتىپ، دنك مەن رنك ءتۇزىلۋىن جاقسارتادى جانە جالپى زات الماسۋ مەن اقۋزدىڭ سينتەزدەلۋىن ارتتىرادى.

سيتوكينين جاڭادان بۇرشىك ءتۇزىلۋى مەن جاناما بۇرشىكتەردىڭ اشىلۋىنا جاعداي جاسايدى.

ەتيلەن ازداعان مولشەردە بارلىق وسىمدىكتەردىڭ جاسۋشالارىندا تۇزىلەدى. ول قاراپايىم ورگانيكالىق زات بولسا دا، گورموندىق اسەرى كۇشتى. ادەتتەگى تەمپەراتۋرادا ول وسىمدىك ورگانيزىمىندە گاز تۇرىندە كەزدەسەدى، سوندىقتان ەتيلەن وڭاي ديففۋزيالانىپ، وسىمدىكتكردىڭ ءتۇرلى مۇشەلەرىنە جەتەدى، ال ارتىق مولشەرى سىرتقى ورتاعا شىعارىلادى. وسىمدىكتەرگە مىرتتان ەنگەن ەتيلەن دە اسەر ەتەدى. گارمون رەتىندە ەتيلەن وسىمدىكتەردىڭ ءوسۋ پروسەسىن، جاسۋشالاردىڭ ديففەرەنسياسياسىن، وسىمدىكتىڭ سىرتقى ورتانىڭ اسەرانە جاۋاپ رەاكسيالارىن قالىپتاستىرادى. ءپىسىپ كەلە جاتقان جەمىستەردەن دە ەداۋىر مولشەردە ەتيلەن ءبولىپ شىعادى. ەتيلەندى ەنگىزۋ جەتىلمەگەن جەمىس تەردىڭ ءپىسۋىن تەزدەتەدى. سونىمەن قاتار، ەتيلەن داندەردىڭ ءونۋىن، جاپىراقتاردىڭ قارتايىپ، ءتۇسىپ قالۋىن جىلدامداتادى. ءار ءتۇرلى وسىمدىكتەردىڭ مۇشەلەرىنىڭ جاسىنا قاراي، ەتيلەن تۇزىلۋىدە تۇرلىشە جۇرەدى. ۆەگەتاتيۆتىك مۇشەلەردىڭ مەريستەمالارىندا، جەمىستەردە ەتيلەن بارىنشا كوپ تۇزىلەدى. جوعارى ساتىداعى وسىمدىكتەر ەتيلەندى مەتيونين امين قىشقىلىنان تۇزەدى. ەتيلەننىڭ ارتىق مولشەرى توتىعۋعا ۇشىرايدى نەمەسە گليۋكوزامەن قوسىلادى. قازىرگى كوزقاراستار بويىنشا بارلىق فيتوگارمونداردىڭ اسەرى ەتيلەن ارقىلى، ونى ارتىرۋ جانە اكتيۆتەندىرۋ ناتيجەسىندە جۇزەگە اسادى.

ابسيز قىشقىلى 1965 جىلى ماقتانىڭ قاۋاشاعى مەن جاپىراقتارىنان ءبولىنىپ الىندى. بۇل زات گورموندىق ينگيبيتورلىق اسەر ەتەدى. فيتوگارموندار ءوسۋ پروسەسىن رەتتەيتىن نەگىزگى زاتتار بولىپ تابىلادى. ال ۆيتاميندەر تىكەلەي ءوسۋ پروسەسىنە قاتىسپاستان، فيتوگارموندارمەن بىرگە جاناما اسەر ەتەدى، ولاردىڭ اسەرىن تولىقتىرادى. فوتوگورموندار وسىمدىكتەردىڭ ءتۇرلى مۇشەلەرىندە سينتەزدەلىپە، ءوسۋ نۇكتەلەرىنە جەتەدى. مۇندا ولار جاسۋشالاردىڭ ءبولىنۋ، سوزىلۋ، ديففەرەنسياسيالانۋ كەزەڭدەرىنە ىقپال ەتەدى. فيتوگورموندار جەكەلەي ەمەس، قوسىلا اسەر ەتەدى. وسىمدىكتىڭ جاسىنا، كۇيىنە، دامۋ كەزەڭىنە، سىرتقى جاعدايلاردىڭ اسەرىنە قاراي وسىمدىكتە گورمونداردىڭ قۇرامى، كەيبىرەۋلەرىنىڭ باسىمدىلىعى وزگەرىپ وتىرادى. بەلگىلى ءبىر گارموننىڭ باسىمدىعى ونىڭ اسەرىن كۇشەيتەدى. سوندىقتان، وسىمدىكتەردىڭ فيتوگورمون اسەرىن قايتارعان رەاكسيا ولاردىڭ سورتىنا، جاسىنا، دامۋ كەزەڭىنە، سىرتقى ورتا فاكتورلارى – سۋ، جارىق، قورەكتىك زاتتاردىڭ بولۋىنا بايلانىستى. گورموننىڭ اسەر ەتۋىنەن ەكى كەزەڭدى اتاپ كورسەتۋگە بولادى. ءبىرىنشى كەزەڭدە گورمون جاسۋشا مەمبراناسىنىڭ بەتىنە ورنالاسقان ارناۋلى رەسەپتورلارمەن ارەكەتتەسەدى. ەكىنشى كەزەڭدە رەسەپتور مەن گورمون كومپلەكىسىنىڭ ارەكەتىنەن تۋعان بيوحيميالىق، فيزيولوگيالىق، مورفولوگيالىق وزگەرىستەر بايقالادى.

حريزانتەما سۇرىپتارىنىڭ وركەندەرى الىنىپ ستەريلدى جاعدايدا كولبالاردا اگارلانعان مۋراسيگە-سكۋگا قورەكتىك ورتاسىندا كوپتەپ وسىمدىك قالەمشەلەرى كوبەيتىلدى. 3-5 كلك جارىقتانۋدا، 16 ساعاتتىق فوتوپەريودتا، 24 گرادۋس تەمپەراتۋرادا جانە اۋا ىلعالدىلىعى 70 پايىز ءوسىرۋ كورسەتكىشى ساقتالىندى.

قورەكتىك ورتاعا قوساتىن ديستيلدەنگەن سۋدى كەپتىرگىش شكافتا 140-180^وس ەكى ساعات بويى زالالسىزدايدى. جۇمىستى لامينار بوكستا اسپەتيكالىق جاعدايدا جۇرگىزەدى.

وسىمدىكتەردى ميكروكلونداۋ ادىسىمەن كوبەيتۋگە ارنالعان كولبالار 3-5 مىڭ ليۋكس جارىقتا، 16-ساعات فوتوپەريودتا، +23-25^وس تەمپەراتۋرا ساقتالاتىن ارناۋلى وسىرەتىن بولمەدەگى سورەلەرگە قويىلدى.  In vitro جاعدايىنا ەنگىزۋ ءۇشىن وتىرعىزىلعان وسىمدىكتەر اپتا سايىن مۇقيات قارالىپ،باقىلاندى. زەرتتەلۋگە الىنعان  وسىمدىك رەگەنەرانتتارىن  جاڭالاپ وتىرعىزعان سايىن وركەندەردىڭ ءوسۋ قالپى جانە جاڭادان پايدا بولعان قالەمشەلەردىڭ سانى ەسەپتەلدى. ءارتۇرلى قىزاناق سۇرىپتارىنىڭ وسىمدىك رەگەنەرانتتارى وتىرعىزىلعان سايىن ورتاشا كوبەيۋ كوەففيسيەنتى ەسەپتەلىپ، كەستە قۇرىلدى. ءار سۇرىپقا بەلسەندى زاتتاردىڭ  اسەرىن باقىلاۋعا بولاتىن گرافيك قۇرىلدى. قورەكتىك ورتادان الىنعان ميكرووسىمدىكتەر  زەرتحانالىق جاعدايدا توپىراققا وتىرعىزىلىپ، ءوسىرىلدى.

وسىمدىك ماتەريالىن زالالسىزداندىرۋ. جاسۋشا جانە ۇلپا كۋلتۋرالارىمەن In vitro جاعدايىندا  جۇمىس ىستەۋدىڭ نەگىزگى شارتتى ستەريلدىكتى ساقتاۋ بولىپ تابىلادى. ءوسىرۋ وبەكتىسىن زالالسىزداندىرۋ الدىندا ونى ارتىق ۇلپالاردان تازارتادى، تامىر جانە تامىرجەمىستەردە قابىعىن، وركەندەردە قابىقشاسىن، توبە بۇرشىگىندە بەتتىك جاپىراقتارىن جانە ت.ب. الىپ تاستايدى.

باستاپقى ماتەريالدارعا بايلانىستى ونى زالالسىزداندىرۋ ءادىسى تاڭدالىنادى. حيميالىق زاتتاردان ستەريليزاسيا ءۇشىن كەلەسى زاتتار كوپ قولدانىلادى: قۇرامىندا اكتيۆتى حلورى بار (ناتريي نەمەسە كالسيي گيپوحلوريدى، حلورامين)، سۋلەما (2 حلورلى سىناپ)، سۋتەگىنىڭ قوس توتىعى، ەتيل ءسپيرتى، بۇدان باسقا انتيبيوتيك، برومدى سۋ، كۇمىس نيتراتىن، دياسيد، بەليزنانى (4 كەستەدە) قولدانادى.

كەستە 4

باستاپقى ماتەريالدى زالالسىزداندىرۋ (ر.گ.بۋتەنكو بويىنشا، 1999)

وبەكت	زالالسىزداندىرۋ ۋاقىتى، مين
	0،1%-دى دياسيد	0،1%-دى سۋلەما	10-12%-دى سۋتەگىنىڭ قوس توتىعى
قۇرعاق داندەر	15 - 20	10 - 15	12 - 15
ىسكەن داندەر	6 - 10	6 - 8	6 - 8
ساباق ۇلپالارى	20 - 40	20 - 25	-
جاپىراقتار	1 - 3	0،5 - 3	3 - 5
اپەكستەر	1 - 10	0،5 - 7	2 - 7

ەتيل ءسپيرتىن - كوبىنەسە ماتەريال بەتىن ءسۇرتۋ نەمەسە ماتەريالدى ابسوليۋت سپيرتكە بىرنەشە مينۋت سالۋ ارقىلى الدىن-الا زالالسىزداندىرۋ ءۇشىن قولدانادى. كەيدە مۇنداي زالالسىزداندىرۋ جەتكىلىكتى جانە ونى جەمىس، تۇقىم، وركەندەرمەن جۇمىس ىستەگەندە پايدالانىلادى.

كالسيي گيپوحلوريدى (حلورلى اك) -  5-7% ەرىتىتندى تۇرىندە 5-8 مين بويى گۇل، تۇقىم، بۇرشىكتەدى وڭدەۋ ءۇشىن قولدانىلادى. سودان كەيىن ەكى-ۇش رەتتىك ديستيللدەنگەن سۋمەن شايۋ جۇرگىزىلەدى.

ناتريي گيپوحلوريدى - 1 دەن 20 مين دەيىن 0،5-5 % ەرىتىندىمەن وڭدەيدى. بۇل زات جاسۋشا ۋى بولعاندىقتان، وسىرىلەتىن وبەكتىنى سۋمەن جويۋ الدىندا ناتريي گيپوحلوريدىنىڭ قالدىعىن 0،01 ن تۇز قىشقىلىمەن جويۋ قاجەت. وسىدان كەيىن 8 رەتتىك ديستيللدەنگەن سۋمەن شايۋ جۇرگىزىلەدى. وقشاۋلانعان ۇرىقتى ءناترييدىڭ گيپوحلوريتىنىڭ 2-3 % ەرىتىندىسىندە 5 مين.بويى، ال توزاڭدارىن 5-10 % ەرىتىندىسىندە 10-15 مين بويى الدىن-الا ەتيل سپيرتىمەن زالالسىزداندىرادى؛ ال قۇرعاق تۇقىمداردى 3-5 % ەرىتىندىسىندە 1 ساعاتقا دەيىن زالالسىزداندىرادى.

حلورامين - 0،1-6% ەرىتىندى كوندەنساسياسىن توزاڭقاپ جانە جاس بۇرشىكتەر ءۇشىن 1-3 مين بارىسىندا وڭدەيدى؛ قۇرعاق داندەر ءۇشىن وڭدەۋ ۇزاقتىعى ءبىر ساعاتقا دەيىن سوزىلادى. كەيىن ستەريلدى ديستيللدەنگەن سۋمەن 3 رەت شايادى. قۇرامىندا اكتيۆتى حلورى بار ەرىتىندىلەردى ءبىر رەت قولدانادى جانە ونى تەك قانا جۇمىس الدىندا جاسايدى.

سۋلەما – توكسيكالىق زات جانە بولەك وبەكتىلەر ءۇشىن كونسەنتراسيا تاڭداۋ جانە ساقتاۋ كەزىندە ساقتىلىقتى قاجەت ەتەدى. ۇرىقتار ءۇشىن 0،1 % كونسەنتراسياسى قولدانىلادى، وڭدەۋ ۋاقىتى 1-3 مين، تامىر جەمىستەر جانە تۇپ-جەمىستەر ءۇشىن 10-20 مين دەيىن.

ۆكو، كۋرچۋمسكيي رايون
«بيرليكسكايا وسنوۆنايا سرەدنيايا شكولا» كگۋ
سابەتقان نازەركە سەريكوۆنا

---