سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 5 كۇن بۇرىن)
حيميكتەر قاتارىنا قابىلداۋ
حيميكتەر قاتارىنا قابىلداۋ
(8 سىنىپ وقۋشىلارىنا ارنالعان ءۇش كورىنىستى ءىس – شارا)

ماقساتى: وقۋشىنىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ، ساناسىندا حيميانىڭ باسقا دا سالالارمەن بايلانىستىلىعى تۋرالى ءبىلىمىن قالىپتاستىرۋ.
ءبىرىنشى كورىنىس
1 - وقۋشى (ۇل). بۇگىن سىزدەردى حيميا الەمىنە قىزىقتى ساياحات كۇتىپ تۇر.
2 - وقۋشى (قىز). ءبىز ساياحاتىمىزدى حيميا كابينەتىنەن باستايمىز.
1 - وقۋشى. سەندە ايتادى ەكەنسىڭ.
2 - وقۋشى. ءيا، سەن قاراشى دۇرىستاپ، مىناۋ مەندەلەيەۆتىڭ پەريودتىق كەستەسى، ال مىناۋ ەرىگىشتىك كەستەسى. باقىلاۋ جۇمىسىنداعى تاپسىرمالاردى وسىلارعا قاراپ ورىنداۋعا بولادى.
1 - وقۋشى. ول، ءۇشىن بۇل كەستەلەردى وقىپ ۇيرەنۋىمىز كەرەك. ەلەمەنتتەردىڭ لاتىن تىلىندەگى ماعىناسىن ءبىلۋىمىز كەرەك.
2 - وقۋشى. قورىقپا بىردەڭە ەتىپ جولىن تابامىز. تابا الماساق باسقا وقۋشىلار كومەكتەسەدى.
1 - وقۋشى. ال مىناۋ قانداي كىتاپ (وقيدى)؛ «ۇلىم مەنىڭ فيلوسوفيالىق سىنىپتى ال». ساندىراق. (قولىن سىلتەيدى).
2 - وقۋشى. بۇل سەن ويلاعانداي ساندىراق ەمەس. XIV عاسىرداعى دجوردج ءريپليدىڭ «فيلوسوفيالىق تاس» پەن «كومىر ەليكسيرىن» الۋدىڭ ءادىسى.
1 - وقۋشى. ەگەر ۋاقىت ماشيناسىنا وتىرىپ، 5 - 6ع. كەيىن شەگىنىپ، ەرتەدە وقۋشىلاردىڭ فورمۋلالار مەن تەڭدەۋلەردى وڭاي ەسەپتەۋ ءۇشىن قانداي ادىستەر قولدانعانىن قاراساق قايتەدى.
2 - وقۋشى. تەك ەكەۋمىز ساياحاتقا شىعا المايمىز. وقۋشىلاردىڭ بىزبەن بارۋىن وتىنەيىك.
1 - وقۋشى. بىزبەن بىرگە ساياحاتقا بارامىن دەۋشىلەر بىرگە ءجۇرسىن.
2 - وقۋشى. ەندى تانىسىپ قويالىق (وزدەرىن تانىستىرادى)
1 - وقۋشى. ءازىر بولساڭدار، كەتتىك!.
ەكىنشى كورىنىس.
ەكى وقۋشى، قولدارىندا كىتاپ بار. بۇلار وقىمىستى دوستار.
2 - وقۋشى (قىز). قىزىق، ءبىز قايدا كەلدىك! مۇمكىن ءبىلىم قويماسى بولار.
1 - وقۋشى. سەندەر كىمسىڭدەر؟
1 - وقىمىستى. ءبىز وقىمىستى دوستارمىز. ءتۇرلى كىتاپتاردى وقىعاندى جاقسى كورەمىز، سىزگە كوپتەگەن قىزىق وقيعالاردى ايتىپ بەرە الامىز. بارىنەن دە سۇراق قويعاندى جاقسى كورەمىز.
2 - وقىمىستى. مەن قوناقتارعا الدىمەن «حيميا» ءسوزىنىڭ پايدا بولۋ تاريحىن ايتىپ بەرەيىن. بۇل تۋرالى بىرنەشە بولجامدار ايتىلادى. العاش حيميا عىلىمى مىسىر ەلىندە دامىعاندىقتان، «حيميا» ءسوزى «كەمە»، ياعني قارا جەر دەگەن سوزدەن شىعۋى مۇمكىن. نەمەسە «حيۋما» - مەتالدار قۇيماسى دەگەن، سونداي - اق «كيم» - التىن سوزىنەن دە شىعۋى مۇمكىن.
1 - وقۋشى. التىننىڭ قاتىسى قانداي؟
2 - وقىمىستى. ەرتەدە قارۋ - جاراقتىڭ بارلىعى التىننان جاسالعان. التىن - ادامدار وڭدەگەن العاشقى مەتالل. بۇدان كەيىن كۇمىستى وڭدەگەن، سوسىن تەمىردى وڭدەگەن.
1 - وقىمىستى. مەن سىزدەرگە ءبىر مەتا تۋرالى ايتايىن. ەرتەدە بۇل مەتالدى «اسپان تاسى» دەپ اتاعان. بۇدان جاسالعان ونىمدەر التىننان دا قىمبات سانالادى. مىسىر پيراميدالارىندا بۇل جۇمساق مەتالدان جاسالعان اسەمدىك بۇيىمدار تابىلعان. مەن قانداي مەتال تۇرىندە ايتىپ تۇرمىن؟ (جاۋابى تەمىر)
2 - وقىمىستى. ال مەن ءبىر كۇردەلى زات تۋرالى ايتقىم كەلەدى. بۇل زاتتى ەرتەدە ءومىر مەن ءولىم تۋعىزۋشى زات دەپ ەسەپتەگەن. مۇنىڭ الدىندا ادامدار باسىن ءيىپ قۇلشىلىق ەتكەن. قۇدىرەتتىڭ، بايلىقتىڭ جانە بيلىكتىڭ مولشەرى بولىپ ەسەپتەلگەن. سۋدا پايدا بولادى دا، سۋدا ولەدى. بۇل قانداي زات؟ (جاۋابى اس تۇزى)
1 - وقىمىستى. ءبىز قىزىقتى كىتاپتاردى ءار ءتۇرلى تىلدەردە وقيمىز. سىزدەرگە حيميا تىلىندە قىزىقتى سۇراقتار قويايىق، ال سىزدەر ءوز تىلدەرىڭىزبەن جاۋاپ بەرىڭىزدەر.
وقىمىستى - جىلتىردىڭ ءبارى (اu) ەمەس.
وقۋشى -(جىلتىردىڭ ءبارى التىن ەمەس)
وقىمىستى - كالسيي كاربوناتىنداي ەزىلىپ جىلادى.
وقۋشى -(بور سياقتى ەزىلىپ جىلادى)
وقىمىستى - فەررۋم مىنەزدى.
وقۋشى – (مىنەزى تەمىردەي)
وقىمىستى - از ءسوز – اۋرۋم، كوپ ءسوز – ارگەنتۋم.
وقۋشى -(از ءسوز التىن، كوپ ءسوز كۇمىس)
وقىمىستى – كوپ H2O اعىپ كەتتى.
وقۋشى -(كوپ سۋ اعىپ كەتتى).
ساحناعا يىعىندا قابى بار ساياحاتشى شىعادى.
ساياحاتشى. سالەمەتسىزدەر مە بالالار! جول بولسىن!
2 - وقۋشى. ءبىز حيميا الەمىنە ساياحات جاساپ ءجۇرمىز
ساياحاتشى. ءيا مەن بىلەمىن، بۇل وتە عاجايىپ ەل، ءبىراق اداسىپ كەتپەۋ ءۇشىن بۇل ەلدە گەوگرافيالىق اتاۋلاردى ءبىلۋ كەرەك. قانە سۇراپ كورەيىن.
- قانداي ەلەمەنتتەر ەلدىڭ اتىمەن اتالادى؟ جاۋابى: گەرمانيي، فرانسيي، پولونيي، رۋتەنيي، گەلليي.
- قانداي ەلەمەنتتەردىڭ بۋىندارىنان وزەندەردڭ اتتارىن وقۋعا بولادى؟ جاۋابى: رادون - دون، نيلسبوريي - نيل، ينديي - يند، پولوني - پو.
- قاي ەلەمەنتتەر ەۋروپاداعى قالالارىنىڭ اتىمەن اتالادى؟ جاۋابى: گافنيي - كوپەنگاگەن، گولمي - ستوكگولم، ليۋتەنسى - پاريج.
- قاي ەلەمەنتتىڭ اتى ارالدىڭ اتىمەن بايلانىستى؟ جاۋابى: مىس، كۋپرۋم - كيپر.
ساياحاتشى. مەنىڭ بارلىق سۇراقتارىما كىدىرمەي جاۋاپ بەرگەندەرىڭىز ءۇشىن سىزدەرگە حيميالىق ەلەمەنتتەر كەستەسىن بەرەمىن. جولدارىڭىز بولسىن!
ءۇشىنشى كورىنىس
ۇستىندە اق حالاتى بار، الحيميك جۇمىس ىستەپ جاتىر.
1 - وقۋشى. مىنە، قىزىق! تاعى ءبىر جەرگە تاپ بولدىق!
2 - وقۋشى. كەشىرىڭىز ءسىز نە ىستەپ جاتىرسىز؟
الحيميك. جانبايتىن ورامالمەن وت جاعىپ جاتىرمىن. ال سىزدەر بۇل جەردە نە ىستەپ جۇرسىزدەر؟
1 - وقۋشى. ءبىز ساياحاتتا ءجۇرمىز. حيميا الەمىمەن تانىسقىمىز كەلەدى.
مەندەلەيەۆ. سىزدەر ءدال كەلدىڭىزدەر. مۇندا ءتۇرلى قىزىقتاردى كورىپ ءوز ءبىلىمىڭىزدى دە كورسەتە الاسىز.
- ال وقۋشىلار، ماعان مىنا قۇرال - جابدىقتاردىڭ نە ءۇشىن كەرەك ەكەندىگىن اتاڭىزدارشى.
وقۋشىلار ۇستەلدەگى قۇرالداردىڭ اتتارىن اتاپ، قايدا جانە نە ءۇشىن قولدانىلاتىنىن ايتادى.

ءبىلىمىڭىزدى كورسەتۋ ءۇشىن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭىز.
1. فيزيكالىق دەنە نەدەن تۇرادى؟ (زاتتان)
2. فيزيكالىق قاسيەتى تۇراقتى زاتتار؟ (تازا زاتتار)
3. حيميالىق قۇبىلىس (رەاكسيا)
4. قۇرامى مەن قاسيەتى زاتتىڭ وزىمەن بىردەي بولىپ كەلەتىن زاتتىڭ ەڭ ۇساق بولشەگى؟ (مولەكۋلا)
5. اتومداردىڭ بەلگىلى ءبىر ءتۇرى؟ (حيميالىق ەلەمەنت)
6. زاتتار جانە ولاردىڭ ءبىر زاتتان باسقا جاڭا زاتقا اينالۋ قاسيەتى تۋرالى عىلىم؟ (حيميا)
7. وتە ۇساق بولىنبەيتىن بولشەك؟ (اتوم)
8. اتومداردىڭ بەلگىلى ءبىر تۇرىنەن تۇراتىن زاتتار؟ (جاي زاتتار)
9. جاڭا زات پايدا بولمايتىن، تەك زاتتىڭ اگرەگاتتىق كۇيى وزگەرەتىن قۇبىلىس؟ (فيزيكالىق)
10. زاتتىڭ قۇرامىن، حيميالىق تاڭبالاردىڭ جانە شارتتى بەگىلەردىڭ كومەگىمەن جازۋ؟ (حيميالىق فورمۋلا)
مەندەلەيەۆ. وتە جاقسى! سىزدەردىڭ حيميا ەلىنە بىرنەشە جىل ساياحات جاساۋعا مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. بولاشاقتا كوپتەگەن جاڭا جانە قىزىقتى نارسەلەرمەن تانىساسىزدار.
حيميكتەر قاتارىنا قابىلداۋ ءۇشىن سىزدەر انت بەرۋلەرىڭىز كەرەك.
«ءبىز، 8 - سىنىپ وقۋشىلارى، حيميا ساباعىندا ءتارتىپتى بولۋعا، قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن بۇزباۋعا، ۇنەمى ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداپ جۇرۋگە، بارلىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋگە انت ەتەمىز!»

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما