ي ارىپتەرىنىڭ جازىلۋى
تاقىرىبى: ي، ي ارىپتەرىنىڭ جازىلۋى
بىلىمدىلىك ماقساتى: سوزدەردى جازۋ كەزىندەگى ي، ي دىبىستارىن اجىراتا ءبىلۋ، تانىمدىق تاپسىرمالار ارقىلى ءوز بەتىنشە شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىنىڭ كەڭەيۋىنە جول اشۋ، ىزدەنىمپازدىق، تالداۋ، دالەلدەۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: توپپەن جۇمىس ىستەي وتىرىپ، ۇيىمشىل، بىرلىكشىل بولۋعا، دوستىقتى قادىرلەي بىلۋگە باۋلۋ.
ءتيپى: وقۋ ماتەريالدارىن بەكىتۋ ساباعى
ءتۇرى: سايىس ساباق
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، توپتاۋ، جيناقتاۋ، دالەلدەۋ، زەرتتەۋ
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، شىعارماشىلىق تاپسىرمالار، سەمانتيكالىق كارتا، سىزبالار، ۇلەستىرمەلى قاعازدار.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ.
بالالار ەكى توپقا ءبولىنىپ دوڭگەلەنە وتىرادى. ورىندارىنان تۇرىپ، شاتتىق شەڭبەرىن قۇرادى.
- ءاربىر ادام؟
- تۋىسىم، دوسىم، جۇراعات.
- ءاربىر ساباق؟
- ۇيرەنۋ، ۇعۋ، ۇلاعات.
- ءاربىرىسىڭ؟
- تىرلىك، تىرەك، ادامدىق.
- ءاربىر ءسوزىڭ؟
- شىندىق، بىرلىك، ادالدىق.
(ەكى توپ وزدەرىن تانىستىرادى. ساباق ەكى توپ اراسىندا سايىس تۇرىندە وتەدى.)
1 - توپ. توپتىڭ اتى: بولاشاق!
توپتىڭ ۇرانى: بولاشاققا بارامىز،
ءبىز – ءبىلىمدى بالامىز!
2 - توپ. توپتىڭ اتى: شامشىراق!
توپتىڭ ۇرانى: شامشىراق بوپ جانامىز،
وقىپ ءبىلىمالامىز!
II. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
(ءوز قالاۋى بويىنشا تاڭداۋ)
بالالار، وسى كۇندەردىڭ بىرەۋىن تاڭداڭدار دەسە، قايسىسىن تاڭدار ەدىڭدەر؟ ەندەشە، مىنا كۇلىپ تۇرعان كۇندەي كوڭىل - كۇيلەرىڭ جايدارى، اشىق، كوتەرىڭكى ەكەن. مەن سەندەرگە تەك قانا ساتتىلىك تىلەيمىن!
III. كوركەم جازۋ.
(ولەڭ وقىلادى)
سۋعا تۇسسە بالىقتاي،
جۇزە بەرەر جالىقپاي.
سۋدان شىقسا بالاداي،
ءتاي - ءتاي باسىپ قالادى - اي.
(سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى)
- ولەڭ نە تۋرالى؟
- قاز دەگەن ءسوز قاي دىبىستان باستالىپ تۇر دەپ ويلايسىڭدار؟
(ق دىبىسىن حورمەن ايتادى)
ارتيكۋلياسياسى: ق - ءتىلدىڭ ارتقى شەنى تاڭدايدىڭ ارتقى شەنىنە نىق ءتيىپ، سودان كەيىن بىردەن اجىراۋىنان جاسالاتىن داۋىسسىز دىبىستى تاڭبالايتىن ءارىپ. بارلىق بۋىندا كەزدەسەدى، تەك جۋان داۋىستىلارمەن تىركەسەدى.
(ق ءارپىن داپتەرگە جازادى)
ارىپكە بايلانىستى تاپسىرما: جەمىستەر مەن كوكونىستەردىڭ اتاۋلارىندا ق دىبىسى بولسا، سول سوزدەردى داپتەرگە جازۋ.
1. «بولاشاق» توبىنا:
«شامشىراق» توبىنا:
IV. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
(ءار توپ ءۇي تاپسىرماسىنىڭ ورىندالۋ جاعدايىن تۇسىندىرەدى. ەرەجە. 82 - جاتتىعۋ)
1. ءۇي جۇمىسى بويىنشا تاپسىرما بەرىلەدى. ي دىبىسىنىڭ جازىلۋى جايىنداعى پىكىرلەرىن ورتاعا سالادى.
«بولاشاق»توبىنا:«شامشىراق» توبىنا:
ەرەجەنى وزدەرى قورىتىندىلاپ شىعارادى: «ي دىبىسىنىڭ الدىندا ى، ءى ەستىلگەنىمەن، ولار جازىلمايدى».
ءار توپ ءوز تاپسىرمالارىنداعى شيە، سيىر سوزدەرىن بۋىنعا ءبولىپ، سول سوزدەرگە دىبىستىق تالداۋ جاسايدى. ءار توپ قارسى توپتىڭ سوزىنە سايكەس جاتقا ولەڭ ايتادى:
1 - توپ: سايگەل تيسە موڭكىگەن،
وقىرا تيسە جوڭكىگەن،
الا باس ءجىپ ەستىرگەن،
مۇرنىن تۋرا تەستىرگەن…
سازداۋ جەرگە توقتاعان،
ءۇي اراسىن قاقتاعان،
سيىر دەگەن مال ەكەن!
2 - توپ: شيەمىن مەن، شيەمىن،
پىسكەنشە تون كيەمىن.
بالا كەلسە پىسكەندە،
باسىمدى مەن يەمىن.
V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
1. ۆەنن دياگرامماسى بويىنشا جۇمىس.
بەرىلگەن سۇراقتار بويىنشا وقۋشىلار ي، ي دىبىستارىنىڭ ايىرماشىلىقتارىن، ۇقساستىقتارىن تابادى. ەكى دىبىسقا ورتاق پىكىر ايتادى.
«بولاشاق» توبىنا:
1. ي دىبىسى قانداي دىبىس؟
2. ءسوز باسىندا كەزدەسە مە؟
3. قانداي دىبىستان سوڭ جازىلادى؟
4. قاي بۋىندا كەزدەسەدى؟
«شامشىراق» توبىنا:
1. ي دىبىسى قانداي دىبىس؟
2. ءسوز باسىندا كەزدەسە مە؟
3. قانداي دىبىستان سوڭ جازىلادى؟
4. قاي بۋىندا كەزدەسەدى؟
1 - توپ ۇقساستىعى 2 - توپ
ەرەجەنى وزدەرى قورىتىندىلاپ شىعارادى: «ي - داۋىستى، ي - داۋىسسىز. ي ءارپى ءسوز باسىندا، داۋىسسىزدان سوڭ، ال ي ءارپى داۋىستىدان كەيىن جازىلادى».
2. سوزدىكجۇمىس.
ءمۇعالىم: بالالار، وزدەرىڭايتقانداي، داۋىسسىز ي دىبىسى كەيبىر جەكەلەگەن سوزدەردىڭ باسىندا عانا كەزدەسەدى. مىسالى: يود، يوكس.
يود – جاراعا جاعاتىن سۇيىق ءدارى. يوكس – سۋىق ءتيىپ تۇماۋراتقاندا قولدانىلاتىن ءدارى. ونىمەن اۋىزدى شايىپ، ەم جاسايدى.
(يوكسدارىسىتۋرالىاقپاراتتىقىزدەنىسجۇمىسىنجۇرگىزگەنوقۋشىجاتتاعانولەڭىنوقيدى)
يوكس - تۇنبا، تىمز ءارلى،
يوكس - شيپا، بۇل ءدارى.
يوكسپەن شايساڭ اۋىزدى،
يوكس قۋار تۇماۋدى.
(وقۋشىلار وسى سوزدەردى قاتىستىرىپ سويلەمدەر ويلايدى.)
3. سەمانتيكالىق كارتا.
سوزدەر بەرىلەدى. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىندا قانداي دىبىس ەكەنى بەلگىسىز، وقۋشىلار سول دىبىستى تاۋىپ، ي، ي ارىپتەرىنىڭ تۇسىنا نۇكتەمەن بەلگىلەپ وتىرادى.
«بولاشاق» توبىنا:
ي
ي.....
ك…ىك مە…ءىز شا…ىر
قا…ىڭ ت…ءىن پ…ما
ب…ءشى ا…نا سى…لىق
«شامشىراق» توبىنا:
ي
ي....
ك…ءىم ا…ىر ءتۇ…مە
تى…ىم س…ىر ش…ە
ءا…نەك ج…يۋ جا…ىن
VI. سەرگىتۋ ءساتى.
(ورىندارىنان تۇرىپ، شەڭبەر قۇرادى. ولەڭ مازمۇنىنا قاراي قيمىلدار جاسايدى.)
دوپ قۋدىم، --------- سۋ اقتى،
كوپ قۋدىم. --------- قۋاتتى.
ءشوپ بۋدىم، -------- قار جاۋدى،
كوپ بۋدىم. --------- مول جاۋدى.
VII. كىتاپپەن جۇمىس.
83 - جاتتىعۋ. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ي، ي ارىپتەرىنىڭ ءتيىستىسىن قويىپ، داپتەرگە كوشىرىپ جازادى.
84 - جاتتىعۋ. اۋىزشا ورىندالادى. ەرەجە بويىنشا تۇسىندىرەدى، دالەلدەيدى.
ي كيىم ي اينا
سەبەبى: ي - داۋىستى،... سەبەبى: ي - داۋىسسىز،...
VIII. بەكىتۋ.
1. ۇلەستىرمەلى قاعاز تاراتىلادى. ي، ي ارىپتەرى قاتە جازىلعان سوزدەردى تۇزەپ، دۇرىسىن جازادى.
VIII. قورىتىندى.
(ساباق تۋرالى ءوز وي – پىكىرلەرىمەن بولىسەدى، وقۋشىلارعا بەلسەندى ءىس – ارەكەتىنە قاراي باعا قويىلادى)
رەفلەكسيا.
«الاقان» ويىنى: ەكى توپ ءبىر – بىرىنە الاقان جىلۋىن سەزدىرە وتىرىپ، جۇرەگىنە ۇيالاعان جاقسى سوزدەردى جازۋ كەرەك. قارسى توپتىڭ ءار مۇشەسىنە ءبىر سوزدەن جازىپ، مىنەزدەمە بەرەدى. ول ءۇشىن الاقان بەينەسى سالىنعان سۋرەتتەر بەرىلەدى. سوزدەردە ي نەمەسە ي ارىپتەرى بولۋ كەرەك.
1 - توپ 2 - توپقا: ارۋجان - يبالى، ديانا - ءبيشى، تەمىرجان - ويشىل، اقنيەت - يناباتتى، دەلناز - بيازى، ەرزات - قايىرىمدى.
2 - توپ 1 - توپقا: ارسەن - ايناداي، التىناي - جيناقى، بوتاگوز - سۇيكىمدى، عاليا - يبالى، ەرمۇقان - مەيىرىمدى، سابينا - تياناقتى.
IX. ءۇي تاپسىرماسى.
ي، ي ءارپى بار قۇس اتتارىن جازىپ كەلۋ
بىلىمدىلىك ماقساتى: سوزدەردى جازۋ كەزىندەگى ي، ي دىبىستارىن اجىراتا ءبىلۋ، تانىمدىق تاپسىرمالار ارقىلى ءوز بەتىنشە شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىنىڭ كەڭەيۋىنە جول اشۋ، ىزدەنىمپازدىق، تالداۋ، دالەلدەۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: توپپەن جۇمىس ىستەي وتىرىپ، ۇيىمشىل، بىرلىكشىل بولۋعا، دوستىقتى قادىرلەي بىلۋگە باۋلۋ.
ءتيپى: وقۋ ماتەريالدارىن بەكىتۋ ساباعى
ءتۇرى: سايىس ساباق
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، توپتاۋ، جيناقتاۋ، دالەلدەۋ، زەرتتەۋ
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، شىعارماشىلىق تاپسىرمالار، سەمانتيكالىق كارتا، سىزبالار، ۇلەستىرمەلى قاعازدار.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ.
بالالار ەكى توپقا ءبولىنىپ دوڭگەلەنە وتىرادى. ورىندارىنان تۇرىپ، شاتتىق شەڭبەرىن قۇرادى.
- ءاربىر ادام؟
- تۋىسىم، دوسىم، جۇراعات.
- ءاربىر ساباق؟
- ۇيرەنۋ، ۇعۋ، ۇلاعات.
- ءاربىرىسىڭ؟
- تىرلىك، تىرەك، ادامدىق.
- ءاربىر ءسوزىڭ؟
- شىندىق، بىرلىك، ادالدىق.
(ەكى توپ وزدەرىن تانىستىرادى. ساباق ەكى توپ اراسىندا سايىس تۇرىندە وتەدى.)
1 - توپ. توپتىڭ اتى: بولاشاق!
توپتىڭ ۇرانى: بولاشاققا بارامىز،
ءبىز – ءبىلىمدى بالامىز!
2 - توپ. توپتىڭ اتى: شامشىراق!
توپتىڭ ۇرانى: شامشىراق بوپ جانامىز،
وقىپ ءبىلىمالامىز!
II. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
(ءوز قالاۋى بويىنشا تاڭداۋ)
بالالار، وسى كۇندەردىڭ بىرەۋىن تاڭداڭدار دەسە، قايسىسىن تاڭدار ەدىڭدەر؟ ەندەشە، مىنا كۇلىپ تۇرعان كۇندەي كوڭىل - كۇيلەرىڭ جايدارى، اشىق، كوتەرىڭكى ەكەن. مەن سەندەرگە تەك قانا ساتتىلىك تىلەيمىن!
III. كوركەم جازۋ.
(ولەڭ وقىلادى)
سۋعا تۇسسە بالىقتاي،
جۇزە بەرەر جالىقپاي.
سۋدان شىقسا بالاداي،
ءتاي - ءتاي باسىپ قالادى - اي.
(سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى)
- ولەڭ نە تۋرالى؟
- قاز دەگەن ءسوز قاي دىبىستان باستالىپ تۇر دەپ ويلايسىڭدار؟
(ق دىبىسىن حورمەن ايتادى)
ارتيكۋلياسياسى: ق - ءتىلدىڭ ارتقى شەنى تاڭدايدىڭ ارتقى شەنىنە نىق ءتيىپ، سودان كەيىن بىردەن اجىراۋىنان جاسالاتىن داۋىسسىز دىبىستى تاڭبالايتىن ءارىپ. بارلىق بۋىندا كەزدەسەدى، تەك جۋان داۋىستىلارمەن تىركەسەدى.
(ق ءارپىن داپتەرگە جازادى)
ارىپكە بايلانىستى تاپسىرما: جەمىستەر مەن كوكونىستەردىڭ اتاۋلارىندا ق دىبىسى بولسا، سول سوزدەردى داپتەرگە جازۋ.
1. «بولاشاق» توبىنا:
«شامشىراق» توبىنا:
IV. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
(ءار توپ ءۇي تاپسىرماسىنىڭ ورىندالۋ جاعدايىن تۇسىندىرەدى. ەرەجە. 82 - جاتتىعۋ)
1. ءۇي جۇمىسى بويىنشا تاپسىرما بەرىلەدى. ي دىبىسىنىڭ جازىلۋى جايىنداعى پىكىرلەرىن ورتاعا سالادى.
«بولاشاق»توبىنا:«شامشىراق» توبىنا:
ەرەجەنى وزدەرى قورىتىندىلاپ شىعارادى: «ي دىبىسىنىڭ الدىندا ى، ءى ەستىلگەنىمەن، ولار جازىلمايدى».
ءار توپ ءوز تاپسىرمالارىنداعى شيە، سيىر سوزدەرىن بۋىنعا ءبولىپ، سول سوزدەرگە دىبىستىق تالداۋ جاسايدى. ءار توپ قارسى توپتىڭ سوزىنە سايكەس جاتقا ولەڭ ايتادى:
1 - توپ: سايگەل تيسە موڭكىگەن،
وقىرا تيسە جوڭكىگەن،
الا باس ءجىپ ەستىرگەن،
مۇرنىن تۋرا تەستىرگەن…
سازداۋ جەرگە توقتاعان،
ءۇي اراسىن قاقتاعان،
سيىر دەگەن مال ەكەن!
2 - توپ: شيەمىن مەن، شيەمىن،
پىسكەنشە تون كيەمىن.
بالا كەلسە پىسكەندە،
باسىمدى مەن يەمىن.
V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
1. ۆەنن دياگرامماسى بويىنشا جۇمىس.
بەرىلگەن سۇراقتار بويىنشا وقۋشىلار ي، ي دىبىستارىنىڭ ايىرماشىلىقتارىن، ۇقساستىقتارىن تابادى. ەكى دىبىسقا ورتاق پىكىر ايتادى.
«بولاشاق» توبىنا:
1. ي دىبىسى قانداي دىبىس؟
2. ءسوز باسىندا كەزدەسە مە؟
3. قانداي دىبىستان سوڭ جازىلادى؟
4. قاي بۋىندا كەزدەسەدى؟
«شامشىراق» توبىنا:
1. ي دىبىسى قانداي دىبىس؟
2. ءسوز باسىندا كەزدەسە مە؟
3. قانداي دىبىستان سوڭ جازىلادى؟
4. قاي بۋىندا كەزدەسەدى؟
1 - توپ ۇقساستىعى 2 - توپ
ەرەجەنى وزدەرى قورىتىندىلاپ شىعارادى: «ي - داۋىستى، ي - داۋىسسىز. ي ءارپى ءسوز باسىندا، داۋىسسىزدان سوڭ، ال ي ءارپى داۋىستىدان كەيىن جازىلادى».
2. سوزدىكجۇمىس.
ءمۇعالىم: بالالار، وزدەرىڭايتقانداي، داۋىسسىز ي دىبىسى كەيبىر جەكەلەگەن سوزدەردىڭ باسىندا عانا كەزدەسەدى. مىسالى: يود، يوكس.
يود – جاراعا جاعاتىن سۇيىق ءدارى. يوكس – سۋىق ءتيىپ تۇماۋراتقاندا قولدانىلاتىن ءدارى. ونىمەن اۋىزدى شايىپ، ەم جاسايدى.
(يوكسدارىسىتۋرالىاقپاراتتىقىزدەنىسجۇمىسىنجۇرگىزگەنوقۋشىجاتتاعانولەڭىنوقيدى)
يوكس - تۇنبا، تىمز ءارلى،
يوكس - شيپا، بۇل ءدارى.
يوكسپەن شايساڭ اۋىزدى،
يوكس قۋار تۇماۋدى.
(وقۋشىلار وسى سوزدەردى قاتىستىرىپ سويلەمدەر ويلايدى.)
3. سەمانتيكالىق كارتا.
سوزدەر بەرىلەدى. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىندا قانداي دىبىس ەكەنى بەلگىسىز، وقۋشىلار سول دىبىستى تاۋىپ، ي، ي ارىپتەرىنىڭ تۇسىنا نۇكتەمەن بەلگىلەپ وتىرادى.
«بولاشاق» توبىنا:
ي
ي.....
ك…ىك مە…ءىز شا…ىر
قا…ىڭ ت…ءىن پ…ما
ب…ءشى ا…نا سى…لىق
«شامشىراق» توبىنا:
ي
ي....
ك…ءىم ا…ىر ءتۇ…مە
تى…ىم س…ىر ش…ە
ءا…نەك ج…يۋ جا…ىن
VI. سەرگىتۋ ءساتى.
(ورىندارىنان تۇرىپ، شەڭبەر قۇرادى. ولەڭ مازمۇنىنا قاراي قيمىلدار جاسايدى.)
دوپ قۋدىم، --------- سۋ اقتى،
كوپ قۋدىم. --------- قۋاتتى.
ءشوپ بۋدىم، -------- قار جاۋدى،
كوپ بۋدىم. --------- مول جاۋدى.
VII. كىتاپپەن جۇمىس.
83 - جاتتىعۋ. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ي، ي ارىپتەرىنىڭ ءتيىستىسىن قويىپ، داپتەرگە كوشىرىپ جازادى.
84 - جاتتىعۋ. اۋىزشا ورىندالادى. ەرەجە بويىنشا تۇسىندىرەدى، دالەلدەيدى.
ي كيىم ي اينا
سەبەبى: ي - داۋىستى،... سەبەبى: ي - داۋىسسىز،...
VIII. بەكىتۋ.
1. ۇلەستىرمەلى قاعاز تاراتىلادى. ي، ي ارىپتەرى قاتە جازىلعان سوزدەردى تۇزەپ، دۇرىسىن جازادى.
VIII. قورىتىندى.
(ساباق تۋرالى ءوز وي – پىكىرلەرىمەن بولىسەدى، وقۋشىلارعا بەلسەندى ءىس – ارەكەتىنە قاراي باعا قويىلادى)
رەفلەكسيا.
«الاقان» ويىنى: ەكى توپ ءبىر – بىرىنە الاقان جىلۋىن سەزدىرە وتىرىپ، جۇرەگىنە ۇيالاعان جاقسى سوزدەردى جازۋ كەرەك. قارسى توپتىڭ ءار مۇشەسىنە ءبىر سوزدەن جازىپ، مىنەزدەمە بەرەدى. ول ءۇشىن الاقان بەينەسى سالىنعان سۋرەتتەر بەرىلەدى. سوزدەردە ي نەمەسە ي ارىپتەرى بولۋ كەرەك.
1 - توپ 2 - توپقا: ارۋجان - يبالى، ديانا - ءبيشى، تەمىرجان - ويشىل، اقنيەت - يناباتتى، دەلناز - بيازى، ەرزات - قايىرىمدى.
2 - توپ 1 - توپقا: ارسەن - ايناداي، التىناي - جيناقى، بوتاگوز - سۇيكىمدى، عاليا - يبالى، ەرمۇقان - مەيىرىمدى، سابينا - تياناقتى.
IX. ءۇي تاپسىرماسى.
ي، ي ءارپى بار قۇس اتتارىن جازىپ كەلۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
