يماندىلىق – ىزگىلىكتىڭ نەگىزى
تاقىرىبى: «يماندىلىق – ىزگىلىكتىڭ نەگىزى»
ماقساتى: ا) وقۋشىلارعا ادالدىق جانە يماندىلىق تۋرالى مالىمەت بەرۋ.
ءا) رۋحاني – ادامگەرشىلىك تاربيە بەرۋ.
ب) ۇلكەندى سىيلاۋ، قۇرمەت كورسەتۋ، سىيلاستىق پەن كىشىپەيىلدىلىك قاسيەتتەرىن ۇيرەتۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كىتاپ كورمەسى، قاناتتى سوزدەر.
1) كىرىسپە ءبولىمى
2) جىر - قورجىن.
3) حاديستەر.
4) مۇسىلماندىق قاعيدالار.
5) تىيىم سوزدەر.
6) قورىتىندى.
پسيحولوگيالىق دايىندىق:
ءسوز اناسى – سالەم
قايىرلى كۇن بارشاعا،
قىزىقتى كۇن بولسىن!
بۇگىنگى كۇن ءبىزدىڭ
ساتتىلىككە تولسىن!
ءبىزدىڭ الار باعامىز
كىلەڭ بەستىك بولسىن.
كىرىسپە: ءمۇعالىم ءسوزى. قۇرمەتتى وقۋشىلار مەن ۇستازدار! بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز: «يماندىلىق – ىزگىلىكتىڭ نەگىزى»، وسى تاقىرىپتى العان سەبەبىم اباي اتامىزدىڭ «ادام بويىنداعى بولاتىن جاقسى قاسيەتتەردىڭ بارلىعى مۇسىلمان دىنىنەن الۋعا بولادى. شىنى كەرەك ادالدىققا، كىشىپەيىلدىككە، يماندىلىققا، وتىرىك ايتپاۋعا، زورلىق - زومبىلىققا جاساماۋعا، بىرلىك پەن ىنتىماققا، ۇلكەندەردى سىيلاپ قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋدىڭ بىردەن - ءبىر جولى – مۇسىلمان ءدىنىن وقىپ ءبىلۋ، تانىسۋ» دەگەن.
جىر - قورجىن.
كۇن كەلەدى كومەكتەسپەس جيعانىن،
ارا تۇسەر تەرگەن يمانىڭ.
پارىزداردى جاس كەزىنەن وتە دە،
ساۋاپتى ىستەن ءوز - ءوزىڭدى تىيماعىن!
اللا ءسوزى، ۇمتىل كارىم قۇرانعا.
ونى وقىساڭ، كەلەر سابىر، شىدام دا.
مىندەتتەرىن ورىنداعان مۇمىندەر
اللاعا اركەز جاعار، بولار ۇنامدا.
جاقسى سويلەپ، ويلان اسەم تىلەكتەن.
امال جاساپ، شىن نيەتپەن، جۇرەكپەن.
ءدىن تۋرالى ايتار بولساق، وسى وراي،
يسلام ءدىنى قۇرالعان بەس تىرەكتەن.
يسلام ءدىنى بولعاندىقتان تازا ءدىن.
شارشاماستان، ناسيحاتتاپ جازامىن.
قيامەتتە ەڭ ءبىرىنشى سۇرالار،
جۇرەك نۇرى، رۋحى ازىعى - نامازىڭ.
نامازسىز جان ەكى ومىردە قينالادى،
نامازبەنەن جانعا ازىق جينالادى.
«كوزدىڭ نۇرى»،- دەگەن راسۋل مۇحاممەد،
ويتكەنى بۇل - شۇكىرى كوپ عيبادات.
وتىز كۇنگە ءىشىپ - جەۋدەن تىيىلعان.
ءبىر اللاعا سەرىك قوسپاي، سىيىنعان،
بار ءۇشىنشى تىرەگىڭ، ول - ورازا.
ونى ۇستاساڭ، قورىقپايسىڭ قيىننان.
بايلانىسى ادام مەنەن اللانىڭ،
بەيدى اللا: «تەك مەن ءۇشىن ارنادىڭ».
ءوزى بەرەر، ساۋابىن دا ءوزى ولشەپ
ءناپسىڭ باسىپ، ساۋاپتان قۇر قالماعىن.
زەكەتى جوق ومىردەگى بايلىعىڭ،
اقىرەتتە ازاپ پەنەن قايعى - مۇڭ.
قيامەتتە سول بايلىعىڭ جىلان بوپ،
ورالاتىن مويىنىڭا جايدى ۇعىن!
اللا الدىندا ءبىر اكىم دە، باستىق تا،
ۇشىراتپاي ءوز - ءوزىڭدى قاستىققا،
زەكەتىڭدى بەرىپ جۇرگىن ۇمىتپاي،
بولماس ءۇشىن، جوقشىلىق تا، اشتىق تا.
قاجىلىققا قارجىلارىن قيماعان،
اقىرەتتە كوپ سۇراقتى جيناعان.
نيەتتىڭ دە شىنايىسى بولسا ەگەر،
وعان سوندا ءجانناتتى اللا سىيلاعان.
حاديستەر.
1. كەزدەسكەندە كىم ءبىرىنشى بولىپ سالەم بەرسە سول ادام ءتاڭىر الدىندا دا يماندى ادام. يماننىڭ جاقسىسى سابىرلى جانە كەڭپەيىلدى بولۋ.
2. ادامداردىڭ كوبىسى تىلىنەن شىققان سوزدەردەن توزاققا كىرەدى. ءتىلدى تاسپەن، ودان قالسا سىرتىنداعى ەكى ەرىنمەن توسۋىمىز كەرەك.
3. تاماق سالىنعان تاباقتىڭ شەتىنەن عانا الىپ جەۋ كەرەك. ورتاسىنا قول جۇگىرتپە، سەبەبى بەرەكە ورتادا بولادى.
4. بىرەۋگە زيان كەلتىرمە، بىرەۋدىڭ وزىڭە زالال كەلتىرۋىنە جول بەرمە. مۇنىڭ ەكەۋى دە يسلامدا جوق.
مۇسىلماندىق قاعيدالار:
يماننىڭ باسى – سەنىم،
يماننىڭ ءتانى – ناماز،
يماننىڭ جۇرەگى – قۇران.
يماننىڭ كورىنىسى – ىقىلاس.
يماننىڭ ءسوزى – اللاعا تىلەك
يماننىڭ نۇرى – شىندىق.
يماننىڭ ءدامى – تازالىق، پاكتىك
يماننىڭ جەمىسى – ورازا.
يماننىڭ شيپاسى – ار، ۇيات
ءسوز سويلەۋ ادەبى
1. ۇلكەن كىسىنىڭ ءسوزىن بولمە. ەكى ادام اراسىندا اڭگىمە تاسىما، ءبىر - بىرىنە شاعىستىرما.
2. سىر ساقتاي ءبىل. اۋەلى امانداسپاي تۇرىپ ءسوز باستاما.
3. دورەكى سويلەمە، ءتىلدى بالاعات سوزدەرگە ۇيرەتپە. بىرەۋدىڭ كوڭىلىنە جارا سالما.
4. سىپايى سويلە، ءوزىڭ جاقسى بىلمەيتىن جايتتى ءسوز ەتپە.
5. ايتقان ۋادەڭدە تۇر، وتىرىكتەن اۋلاق بول.
تىيىم سوزدەر
1) ۇمىتىپ كەتپە
ەسىكتى تەپپە.
2) شارشاساڭ ءسال ايالدا،
ءبىراق تا جەر تايانبا.
3) تارتۋ ءتورت كەلمەستىگى تاقىمىنا:
مىلتىق، پىشاق سىيلاما جاقىنىڭا.
4) كەڭەسكە سالاق قاراما:
كىر جايما تۇندە دالاعا.
5) دەمە ءبارىن ايتقىزباي بىلەم مەن:
تورگە قاراپ وتىرما جۇرەڭنەن.
6) ۇلتتىق سالتتان بۇلجىما
جۇما كۇنى كىر جۋما.
7) تۇندە شىق دالاعا،
اسپانعا قارا دا.
قىزىقتا ءبىراق تا،
جۇلدىزدى ساناما.
8) ىزەت تانىتىپ، ادەپتى ساقتا دا،
جاتقان كىسىنىڭ ۇستىنەن اتتاما.
9) كورگەندى جاس، پاك بالا!
داستارحاننان اتتاما!
10) قۇر بەكەردەن ەرمەككە،
بوس بەسىكتى تەربەتپە!
12) قۇدايعا سىيىن جاس بالا!
«قۇراندى» جەرگە تاستاما!
13) «ءوزىم قۋمىن»- دەمە:
كىسى اقىسىن جەمە!
يماندىلىق – ادام بويىنداعى ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك، كىسىلىك بەلگىسى. يماندىلىقتى كىم قالاي تۇسىنەدى؟
سابىرلى بولۋ
مەيىرىمدى بولۋ
ادەپتى بولۋ
قامقورشى
يماندىلىق
توزىمدىلىك
شىنشىلدىق
وتانسۇيگىشتىك
ارلى بولۋ
قورىتىندى:
وسى ساباقتان قانداي پايدالى وي ءتۇيدىڭىز؟
تۇسىنگەنىم.... يماندى ادام بولۋ ءۇشىن سابىرلى، سىپايى بولۋ كەرەك.
تۇسىنگەنىم.... ەشقاشان وتىرىك ايتپاۋ، بىرەۋدىڭ الا ءجىبىن اتتاماۋ كەرەك.
تۇسىنگەنىم.... دورەكى سويلەمەۋ، ءتىلدى بالاعات سوزدەرگە ۇيرەتپەۋ كەرەك.
تۇسىنگەنىم.... اتا - انانى، ۇستازداردى قۇرمەتتەۋ كەرەك.
ءان: «بولايىقشى وسىنداي»
ماڭعىستاۋ وبلىسى، مۇنايلى اۋدانى،
№7 ورتا مەكتەبىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
قازتۇرعانوۆا مەيرامگۇل
ماقساتى: ا) وقۋشىلارعا ادالدىق جانە يماندىلىق تۋرالى مالىمەت بەرۋ.
ءا) رۋحاني – ادامگەرشىلىك تاربيە بەرۋ.
ب) ۇلكەندى سىيلاۋ، قۇرمەت كورسەتۋ، سىيلاستىق پەن كىشىپەيىلدىلىك قاسيەتتەرىن ۇيرەتۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كىتاپ كورمەسى، قاناتتى سوزدەر.
1) كىرىسپە ءبولىمى
2) جىر - قورجىن.
3) حاديستەر.
4) مۇسىلماندىق قاعيدالار.
5) تىيىم سوزدەر.
6) قورىتىندى.
پسيحولوگيالىق دايىندىق:
ءسوز اناسى – سالەم
قايىرلى كۇن بارشاعا،
قىزىقتى كۇن بولسىن!
بۇگىنگى كۇن ءبىزدىڭ
ساتتىلىككە تولسىن!
ءبىزدىڭ الار باعامىز
كىلەڭ بەستىك بولسىن.
كىرىسپە: ءمۇعالىم ءسوزى. قۇرمەتتى وقۋشىلار مەن ۇستازدار! بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز: «يماندىلىق – ىزگىلىكتىڭ نەگىزى»، وسى تاقىرىپتى العان سەبەبىم اباي اتامىزدىڭ «ادام بويىنداعى بولاتىن جاقسى قاسيەتتەردىڭ بارلىعى مۇسىلمان دىنىنەن الۋعا بولادى. شىنى كەرەك ادالدىققا، كىشىپەيىلدىككە، يماندىلىققا، وتىرىك ايتپاۋعا، زورلىق - زومبىلىققا جاساماۋعا، بىرلىك پەن ىنتىماققا، ۇلكەندەردى سىيلاپ قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋدىڭ بىردەن - ءبىر جولى – مۇسىلمان ءدىنىن وقىپ ءبىلۋ، تانىسۋ» دەگەن.
جىر - قورجىن.
كۇن كەلەدى كومەكتەسپەس جيعانىن،
ارا تۇسەر تەرگەن يمانىڭ.
پارىزداردى جاس كەزىنەن وتە دە،
ساۋاپتى ىستەن ءوز - ءوزىڭدى تىيماعىن!
اللا ءسوزى، ۇمتىل كارىم قۇرانعا.
ونى وقىساڭ، كەلەر سابىر، شىدام دا.
مىندەتتەرىن ورىنداعان مۇمىندەر
اللاعا اركەز جاعار، بولار ۇنامدا.
جاقسى سويلەپ، ويلان اسەم تىلەكتەن.
امال جاساپ، شىن نيەتپەن، جۇرەكپەن.
ءدىن تۋرالى ايتار بولساق، وسى وراي،
يسلام ءدىنى قۇرالعان بەس تىرەكتەن.
يسلام ءدىنى بولعاندىقتان تازا ءدىن.
شارشاماستان، ناسيحاتتاپ جازامىن.
قيامەتتە ەڭ ءبىرىنشى سۇرالار،
جۇرەك نۇرى، رۋحى ازىعى - نامازىڭ.
نامازسىز جان ەكى ومىردە قينالادى،
نامازبەنەن جانعا ازىق جينالادى.
«كوزدىڭ نۇرى»،- دەگەن راسۋل مۇحاممەد،
ويتكەنى بۇل - شۇكىرى كوپ عيبادات.
وتىز كۇنگە ءىشىپ - جەۋدەن تىيىلعان.
ءبىر اللاعا سەرىك قوسپاي، سىيىنعان،
بار ءۇشىنشى تىرەگىڭ، ول - ورازا.
ونى ۇستاساڭ، قورىقپايسىڭ قيىننان.
بايلانىسى ادام مەنەن اللانىڭ،
بەيدى اللا: «تەك مەن ءۇشىن ارنادىڭ».
ءوزى بەرەر، ساۋابىن دا ءوزى ولشەپ
ءناپسىڭ باسىپ، ساۋاپتان قۇر قالماعىن.
زەكەتى جوق ومىردەگى بايلىعىڭ،
اقىرەتتە ازاپ پەنەن قايعى - مۇڭ.
قيامەتتە سول بايلىعىڭ جىلان بوپ،
ورالاتىن مويىنىڭا جايدى ۇعىن!
اللا الدىندا ءبىر اكىم دە، باستىق تا،
ۇشىراتپاي ءوز - ءوزىڭدى قاستىققا،
زەكەتىڭدى بەرىپ جۇرگىن ۇمىتپاي،
بولماس ءۇشىن، جوقشىلىق تا، اشتىق تا.
قاجىلىققا قارجىلارىن قيماعان،
اقىرەتتە كوپ سۇراقتى جيناعان.
نيەتتىڭ دە شىنايىسى بولسا ەگەر،
وعان سوندا ءجانناتتى اللا سىيلاعان.
حاديستەر.
1. كەزدەسكەندە كىم ءبىرىنشى بولىپ سالەم بەرسە سول ادام ءتاڭىر الدىندا دا يماندى ادام. يماننىڭ جاقسىسى سابىرلى جانە كەڭپەيىلدى بولۋ.
2. ادامداردىڭ كوبىسى تىلىنەن شىققان سوزدەردەن توزاققا كىرەدى. ءتىلدى تاسپەن، ودان قالسا سىرتىنداعى ەكى ەرىنمەن توسۋىمىز كەرەك.
3. تاماق سالىنعان تاباقتىڭ شەتىنەن عانا الىپ جەۋ كەرەك. ورتاسىنا قول جۇگىرتپە، سەبەبى بەرەكە ورتادا بولادى.
4. بىرەۋگە زيان كەلتىرمە، بىرەۋدىڭ وزىڭە زالال كەلتىرۋىنە جول بەرمە. مۇنىڭ ەكەۋى دە يسلامدا جوق.
مۇسىلماندىق قاعيدالار:
يماننىڭ باسى – سەنىم،
يماننىڭ ءتانى – ناماز،
يماننىڭ جۇرەگى – قۇران.
يماننىڭ كورىنىسى – ىقىلاس.
يماننىڭ ءسوزى – اللاعا تىلەك
يماننىڭ نۇرى – شىندىق.
يماننىڭ ءدامى – تازالىق، پاكتىك
يماننىڭ جەمىسى – ورازا.
يماننىڭ شيپاسى – ار، ۇيات
ءسوز سويلەۋ ادەبى
1. ۇلكەن كىسىنىڭ ءسوزىن بولمە. ەكى ادام اراسىندا اڭگىمە تاسىما، ءبىر - بىرىنە شاعىستىرما.
2. سىر ساقتاي ءبىل. اۋەلى امانداسپاي تۇرىپ ءسوز باستاما.
3. دورەكى سويلەمە، ءتىلدى بالاعات سوزدەرگە ۇيرەتپە. بىرەۋدىڭ كوڭىلىنە جارا سالما.
4. سىپايى سويلە، ءوزىڭ جاقسى بىلمەيتىن جايتتى ءسوز ەتپە.
5. ايتقان ۋادەڭدە تۇر، وتىرىكتەن اۋلاق بول.
تىيىم سوزدەر
1) ۇمىتىپ كەتپە
ەسىكتى تەپپە.
2) شارشاساڭ ءسال ايالدا،
ءبىراق تا جەر تايانبا.
3) تارتۋ ءتورت كەلمەستىگى تاقىمىنا:
مىلتىق، پىشاق سىيلاما جاقىنىڭا.
4) كەڭەسكە سالاق قاراما:
كىر جايما تۇندە دالاعا.
5) دەمە ءبارىن ايتقىزباي بىلەم مەن:
تورگە قاراپ وتىرما جۇرەڭنەن.
6) ۇلتتىق سالتتان بۇلجىما
جۇما كۇنى كىر جۋما.
7) تۇندە شىق دالاعا،
اسپانعا قارا دا.
قىزىقتا ءبىراق تا،
جۇلدىزدى ساناما.
8) ىزەت تانىتىپ، ادەپتى ساقتا دا،
جاتقان كىسىنىڭ ۇستىنەن اتتاما.
9) كورگەندى جاس، پاك بالا!
داستارحاننان اتتاما!
10) قۇر بەكەردەن ەرمەككە،
بوس بەسىكتى تەربەتپە!
12) قۇدايعا سىيىن جاس بالا!
«قۇراندى» جەرگە تاستاما!
13) «ءوزىم قۋمىن»- دەمە:
كىسى اقىسىن جەمە!
يماندىلىق – ادام بويىنداعى ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك، كىسىلىك بەلگىسى. يماندىلىقتى كىم قالاي تۇسىنەدى؟
سابىرلى بولۋ
مەيىرىمدى بولۋ
ادەپتى بولۋ
قامقورشى
يماندىلىق
توزىمدىلىك
شىنشىلدىق
وتانسۇيگىشتىك
ارلى بولۋ
قورىتىندى:
وسى ساباقتان قانداي پايدالى وي ءتۇيدىڭىز؟
تۇسىنگەنىم.... يماندى ادام بولۋ ءۇشىن سابىرلى، سىپايى بولۋ كەرەك.
تۇسىنگەنىم.... ەشقاشان وتىرىك ايتپاۋ، بىرەۋدىڭ الا ءجىبىن اتتاماۋ كەرەك.
تۇسىنگەنىم.... دورەكى سويلەمەۋ، ءتىلدى بالاعات سوزدەرگە ۇيرەتپەۋ كەرەك.
تۇسىنگەنىم.... اتا - انانى، ۇستازداردى قۇرمەتتەۋ كەرەك.
ءان: «بولايىقشى وسىنداي»
ماڭعىستاۋ وبلىسى، مۇنايلى اۋدانى،
№7 ورتا مەكتەبىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
قازتۇرعانوۆا مەيرامگۇل
You Might Also Like
