يننوۆاسيالىق ادىستەر - زاماناۋي تالابى
ع. مۇسىرەپوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
گەوگرافيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى يسكاكوۆ ەلۋباي ساگيتوۆيچ
«يننوۆاسيالىق ادىستەر - زاماناۋي تالابى»
ءبىلىمدى، ساۋاتتى ادامدار - بۇل ححI عاسىردا ادامزات دامۋىنىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى.
ن. ءا. نازاربايەۆ.
«باسەكەگە قابىلەتتى دامىعان مەملەكەت بولۋ ءۇشىن ءبىز ساۋاتتىلىعى جوعارى ەلگە اينالۋىمىز كەرەك.
بىزگە وقىتۋ ادىستەمەلەرىن جاڭعىرتۋ جانە وڭىرلىك مەكتەپ ورتالىقتارىن قۇرا وتىرىپ، ءبىلىم بەرۋدىڭ ونلاين - جۇيەلەرىن بەلسەنە دامىتۋ كەرەك بولادى. ءبىز قالايتىنداردىڭ بارلىعى ءۇشىن قاشىقتان وقىتۋدى جانە ونلاين رەجيمىندە وقىتۋدى قوسا، وتاندىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە يننوۆاسيالىق ادىستەردى، شەشىمدەردى جانە قۇرالداردى قارقىندى ەنگىزۋگە ءتيىسپىز.- دەلىنگەن ەدى
ن. نازاربايەۆتىڭ حالىققا جولداۋىندا. ۇستازداردى قاشىقتان دەڭگەيگە وقىتۋ كۋرستارى وتىلۋدە. مۇعالىمدەرگە ارنالعان II دەڭگەيلىك كۋرستىڭ ءوتىلۋ ماقساتى: ءمۇعالىمنىڭ قۇزىرەتتىلىگىن كەڭەيتىپ، دامىتۋ ءۇشىن وقۋشى بولۋ دەگەنىمىز نە؟- ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىزدى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. XXI عاسىردا ءبىلىم بەرۋدىڭ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ كەزەك كۇتتىرمەس ماسەلەگە اينالىپ وتىر. ويتكەنى قازىرگى كەزەڭدەگى اقپاراتتاردىڭ تولاسسىز اعىنى وقۋشىلارعا ءارى قاراي اۋىر سوعاتىنى انىق. سوندىقتان دا پەداگوگتاردىڭ قازىرگى تاڭداعى باستى مىندەتى – ءبىلىمدى ءۇيىپ – توگىپ بەرۋ ەمەس، بەرگەن ءبىلىمدى ءوز بەتىنشە ءتيىمدى يگەرۋ ءۇشىن وقۋشىلاردى قاجەت قۇرالدارمەن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ تابىلادى. باعدارلامانىڭ نەگىزگى مىندەتى – قازاقستاندىق مۇعالىمدەرگە پەداگوگيكالىق تاجىريبەلەرىن جەتىلدىرۋ مەن باعالاۋعا كومەكتەسۋ. سوندىقتان وقىتۋ مەن وقۋدىڭ قازىرگى زامانعى ادىستەرى ءمۇعالىمنىڭ كۇندەلىكتى تاجىريبەسى جانە كاسىبي مانماتىنمەن ءوزارا بايلانىستا قاراستىرىلادى. باعدارلاما بارىسىندا پەداگوگيكانىڭ ءارتۇرلى اسپەكتىلەرى تالقىلانادى. وسى باعدارلامانىڭ نەگىزگى قاعيداتى تاجىريبەلىك قىزمەتتى ناقتى عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ دالەلدەنگەن ناتيجەلەرىمەن كىرىكتىرۋ بولىپ تابىلادى. ياعني، مۇعالىمدەر پەداگوگيكانىڭ ءتيىستى اسپەكتىلەرىنە قاتىستى عىلىمي (زەرتتەۋ) ماتەريالدارمەن تانىساتىن بولادى. مۇنداي جۇمىس مۇعالىمدەر باعدارلاماعا كىرگىزىلگەن وقىتۋ مەن وقۋداعى ستراتەگيا مەن تاسىلدەردى قاراستىرۋ (تاڭداۋ، زەرتتەۋ، تانىسۋ ت. ب.) بارىسىندا سۇيەنەتىن تەوريالىق نەگىزدەمەنى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاجەت.
جۇرگىزىپ، ءوز تۇسىنىكتەمەلەرىن بەرۋ؛ جيىنتىق باعالاۋعا ارنالعان تانىستىرىلىمداردى اياقتاۋ؛
باعدارلامانىڭ مودۋلدەرى، وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تاسىلدەر، سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ.
وقىتۋ ءۇشىن باعالاۋ جانە وقۋدى باعالاۋ. وقىتۋ مەن وقۋدا اقپاراتتىق - كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى (اكت) پايدالانۋ. تالانتتى جانە دارىندى بالالاردى وقىتۋ. وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس وقىتۋ جانە وقۋ. وقىتۋدى باسقارۋ جانە كوشباسشىلىق.
بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى مازمۇنى جەكە جەتى مودۋل تۇرىندە بەرىلگەن، ولار وقىتۋ بارىسىندا ارالاس تۇردە ۇسىنىلادى.
وسى مودۋلدە، ايتىلعان كوشباسشىلىق ءتاسىلى «ءمۇعالىمنىڭ كوشباسشىلىعىن دامىتۋ جونىندەگى جۇمىستار» قاعيداتىنا (كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتى) نەگىزدەلگەن. وسى تۇرعىدان قاراستىرار بولساق، مۇعالىمدەر باعدارلامادا قاراستىرىلاتىن يدەيالار اسپەكتىلەرى اياسىندا ءوز تاجىريبەلەرى تۋرالى وي - تۇجىرىمدارعا سۇيەنە وتىرىپ وزگەرەدى. ولار وسى يدەيالارعا سايكەس ءوز تاجىريبەلەرىنىڭ جەكەلەگەن تۇستارىن انىقتايدى، زەرتتەيدى، باعالايدى جانە دامىتادى. بۇل مودۋل ءمۇعالىمنىڭ سىني تۇرعىدان ويلانا ءبىلۋ قابىلەتىمەن جانە «سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ» مودۋلىمەن تىعىز بايلانىستى. مەكتەپتەگى تاجىريبە كەزەڭىندە ورىنداۋعا ارنالعان تاپسىرمالاردى كەز كەلگەن رەتتىلىكپەن جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. ولاردىڭ بىرەۋىن – ءبىر ساباقتىڭ اياسىندا؛ باسقالارىن – بىرنەشە ساباقتىڭ كولەمىندە، بولماسا – ءتورت اپتا بويىنا، ياعني مەكتەپتەگى تاجىريبە كەزەڭىنىڭ بارىسىندا ورىنداۋعا بولادى. كۋرس تىڭداۋشىلارى تاپسىرمالاردىڭ باسىم بولىگىمەن ءبىرىنشى «بەتپە - بەت» كەزەڭىندە تانىساتىن بولادى، ونىڭ جەكەلەگەن ماتەريالدارى «مەكتەپتەگى تاجىريبە» كەزەڭىندە پايدالانىلادى. باسقا دا قوسىمشا كومەكشى ماتەريالداردى ءبىلىم بەرۋ پورتالىنان تابۋعا بولادى، ول جەردە قاتىسۋشىلار تاپسىرمالاردى ترەنەرلەرمەن جانە كۋرستىڭ باسقا دا تىڭداۋشىلارىمەن تالقىلاي الادى. باعدارلامالاردىڭ يدەيالارىن ەنگىزۋدى ادەتتەگى پەداگوگيكالىق پراكتيكاعا قوسىمشا جۇكتەمە رەتىندە قاراماۋ كەرەك، كەرىسىنشە، ولار بارلىق ساباقتاردا (اسىرەسە تىزبەكتەلگەن ساباقتار توپتاماسىندا) ءسىزدىڭ وقىتۋ ادىستەمەڭىزدەن كورىنىس تابۋعا ءتيىس.
اتالعان باعدارلامادان كۇتىلەتىن ناتيجەلەر وقۋشىلاردىڭ قالاي وقۋ كەرەكتىگىن ۇيرەنىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە ەركىن، وزىندىك دالەل - ۋاجدەرىن نانىمدى جەتكىزە بىلەتىن، ىنتالى، سەنىمدى، سىني پىكىر - كوزقاراستارى جۇيەلى دامىعان، ساندىق تەحنولوگيالاردا قۇزىرلىلىق تانىتاتىن وقۋشى رەتىندە قالىپتاسۋىن قامتيدى.
مەكتەپ اكىمشىلىگى مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ مۇعالىمدەردى ءتيىستى رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتۋ قىزمەتىنەن گورى، وقۋشىلاردى تاربيەلەۋ، دامىتۋعا باعىتتالعان ءمۇعالىمنىڭ سىنىپتاعى كۇندەلىكتى جۇمىسى وقىتۋ ۇدەرىسى مەن وقۋشىلاردىڭ وقۋ ناتيجەلەرىنە وڭ ىقپال ەتەدى (Barber and Mourshad، 2007). مەكتەپ جۇمىسى مەن وقۋشى جەتىستىكتەرىن ورىستەتۋدەگى نەگىزگى تۇلعا – ءمۇعالىم (دۇنيەجۇزىندەگى كوپتەگەن مۇعالىمدەردىڭ ءىس - تاجىريبەسىنەن تۇراقتى ورىن العان وقىتۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ مەن جوسپارلاۋدىڭ نەگىزگى قاعيداتتارىن قولدانۋ ورىندى دا ناتيجەلى ەكەندىگىن دالەلدەيتىن فاكتىلەر بۇگىنگى تاڭدا عىلىمي - پەداگوگيكالىق ادەبيەتتە جەتكىلىكتى دەڭگەيدە كەزدەسەدى.
كۋرستان العان يننوۆاسيالىق ادىستەردى بارلىق سىنىپتا ءوولدانۋ مۇمكىن ەمەس. بيىلعى جىلى تەك 7 - ءشى سىنىپتا يننوۆاسيالىق ادىستەر ەلەمەنتتەرىن قولدانۋدامىن
ەگەر دە دايىن ءبىلىم بەرەتىن “ءداستۇرلى” ستيلمەن وقىتاتىن مۇعالىمدەر سىني تۇرعىدان ويلاۋ قابىلەتتەرى دامىعان وقۋشىلاردى قالىپتاستىرعىلارى كەلسە، وزدەرىنىڭ دە سىني تۇرعىدان ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتا وتىرىپ، جاڭاشىل يدەيالارعا كوڭىل كوكجيەگىن اشۋلارى كەرەك.
گەوگرافيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى يسكاكوۆ ەلۋباي ساگيتوۆيچ
«يننوۆاسيالىق ادىستەر - زاماناۋي تالابى»
ءبىلىمدى، ساۋاتتى ادامدار - بۇل ححI عاسىردا ادامزات دامۋىنىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى.
ن. ءا. نازاربايەۆ.
«باسەكەگە قابىلەتتى دامىعان مەملەكەت بولۋ ءۇشىن ءبىز ساۋاتتىلىعى جوعارى ەلگە اينالۋىمىز كەرەك.
بىزگە وقىتۋ ادىستەمەلەرىن جاڭعىرتۋ جانە وڭىرلىك مەكتەپ ورتالىقتارىن قۇرا وتىرىپ، ءبىلىم بەرۋدىڭ ونلاين - جۇيەلەرىن بەلسەنە دامىتۋ كەرەك بولادى. ءبىز قالايتىنداردىڭ بارلىعى ءۇشىن قاشىقتان وقىتۋدى جانە ونلاين رەجيمىندە وقىتۋدى قوسا، وتاندىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە يننوۆاسيالىق ادىستەردى، شەشىمدەردى جانە قۇرالداردى قارقىندى ەنگىزۋگە ءتيىسپىز.- دەلىنگەن ەدى
ن. نازاربايەۆتىڭ حالىققا جولداۋىندا. ۇستازداردى قاشىقتان دەڭگەيگە وقىتۋ كۋرستارى وتىلۋدە. مۇعالىمدەرگە ارنالعان II دەڭگەيلىك كۋرستىڭ ءوتىلۋ ماقساتى: ءمۇعالىمنىڭ قۇزىرەتتىلىگىن كەڭەيتىپ، دامىتۋ ءۇشىن وقۋشى بولۋ دەگەنىمىز نە؟- ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىزدى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. XXI عاسىردا ءبىلىم بەرۋدىڭ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ كەزەك كۇتتىرمەس ماسەلەگە اينالىپ وتىر. ويتكەنى قازىرگى كەزەڭدەگى اقپاراتتاردىڭ تولاسسىز اعىنى وقۋشىلارعا ءارى قاراي اۋىر سوعاتىنى انىق. سوندىقتان دا پەداگوگتاردىڭ قازىرگى تاڭداعى باستى مىندەتى – ءبىلىمدى ءۇيىپ – توگىپ بەرۋ ەمەس، بەرگەن ءبىلىمدى ءوز بەتىنشە ءتيىمدى يگەرۋ ءۇشىن وقۋشىلاردى قاجەت قۇرالدارمەن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ تابىلادى. باعدارلامانىڭ نەگىزگى مىندەتى – قازاقستاندىق مۇعالىمدەرگە پەداگوگيكالىق تاجىريبەلەرىن جەتىلدىرۋ مەن باعالاۋعا كومەكتەسۋ. سوندىقتان وقىتۋ مەن وقۋدىڭ قازىرگى زامانعى ادىستەرى ءمۇعالىمنىڭ كۇندەلىكتى تاجىريبەسى جانە كاسىبي مانماتىنمەن ءوزارا بايلانىستا قاراستىرىلادى. باعدارلاما بارىسىندا پەداگوگيكانىڭ ءارتۇرلى اسپەكتىلەرى تالقىلانادى. وسى باعدارلامانىڭ نەگىزگى قاعيداتى تاجىريبەلىك قىزمەتتى ناقتى عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ دالەلدەنگەن ناتيجەلەرىمەن كىرىكتىرۋ بولىپ تابىلادى. ياعني، مۇعالىمدەر پەداگوگيكانىڭ ءتيىستى اسپەكتىلەرىنە قاتىستى عىلىمي (زەرتتەۋ) ماتەريالدارمەن تانىساتىن بولادى. مۇنداي جۇمىس مۇعالىمدەر باعدارلاماعا كىرگىزىلگەن وقىتۋ مەن وقۋداعى ستراتەگيا مەن تاسىلدەردى قاراستىرۋ (تاڭداۋ، زەرتتەۋ، تانىسۋ ت. ب.) بارىسىندا سۇيەنەتىن تەوريالىق نەگىزدەمەنى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاجەت.
جۇرگىزىپ، ءوز تۇسىنىكتەمەلەرىن بەرۋ؛ جيىنتىق باعالاۋعا ارنالعان تانىستىرىلىمداردى اياقتاۋ؛
باعدارلامانىڭ مودۋلدەرى، وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تاسىلدەر، سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ.
وقىتۋ ءۇشىن باعالاۋ جانە وقۋدى باعالاۋ. وقىتۋ مەن وقۋدا اقپاراتتىق - كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى (اكت) پايدالانۋ. تالانتتى جانە دارىندى بالالاردى وقىتۋ. وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس وقىتۋ جانە وقۋ. وقىتۋدى باسقارۋ جانە كوشباسشىلىق.
بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى مازمۇنى جەكە جەتى مودۋل تۇرىندە بەرىلگەن، ولار وقىتۋ بارىسىندا ارالاس تۇردە ۇسىنىلادى.
وسى مودۋلدە، ايتىلعان كوشباسشىلىق ءتاسىلى «ءمۇعالىمنىڭ كوشباسشىلىعىن دامىتۋ جونىندەگى جۇمىستار» قاعيداتىنا (كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتى) نەگىزدەلگەن. وسى تۇرعىدان قاراستىرار بولساق، مۇعالىمدەر باعدارلامادا قاراستىرىلاتىن يدەيالار اسپەكتىلەرى اياسىندا ءوز تاجىريبەلەرى تۋرالى وي - تۇجىرىمدارعا سۇيەنە وتىرىپ وزگەرەدى. ولار وسى يدەيالارعا سايكەس ءوز تاجىريبەلەرىنىڭ جەكەلەگەن تۇستارىن انىقتايدى، زەرتتەيدى، باعالايدى جانە دامىتادى. بۇل مودۋل ءمۇعالىمنىڭ سىني تۇرعىدان ويلانا ءبىلۋ قابىلەتىمەن جانە «سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ» مودۋلىمەن تىعىز بايلانىستى. مەكتەپتەگى تاجىريبە كەزەڭىندە ورىنداۋعا ارنالعان تاپسىرمالاردى كەز كەلگەن رەتتىلىكپەن جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. ولاردىڭ بىرەۋىن – ءبىر ساباقتىڭ اياسىندا؛ باسقالارىن – بىرنەشە ساباقتىڭ كولەمىندە، بولماسا – ءتورت اپتا بويىنا، ياعني مەكتەپتەگى تاجىريبە كەزەڭىنىڭ بارىسىندا ورىنداۋعا بولادى. كۋرس تىڭداۋشىلارى تاپسىرمالاردىڭ باسىم بولىگىمەن ءبىرىنشى «بەتپە - بەت» كەزەڭىندە تانىساتىن بولادى، ونىڭ جەكەلەگەن ماتەريالدارى «مەكتەپتەگى تاجىريبە» كەزەڭىندە پايدالانىلادى. باسقا دا قوسىمشا كومەكشى ماتەريالداردى ءبىلىم بەرۋ پورتالىنان تابۋعا بولادى، ول جەردە قاتىسۋشىلار تاپسىرمالاردى ترەنەرلەرمەن جانە كۋرستىڭ باسقا دا تىڭداۋشىلارىمەن تالقىلاي الادى. باعدارلامالاردىڭ يدەيالارىن ەنگىزۋدى ادەتتەگى پەداگوگيكالىق پراكتيكاعا قوسىمشا جۇكتەمە رەتىندە قاراماۋ كەرەك، كەرىسىنشە، ولار بارلىق ساباقتاردا (اسىرەسە تىزبەكتەلگەن ساباقتار توپتاماسىندا) ءسىزدىڭ وقىتۋ ادىستەمەڭىزدەن كورىنىس تابۋعا ءتيىس.
اتالعان باعدارلامادان كۇتىلەتىن ناتيجەلەر وقۋشىلاردىڭ قالاي وقۋ كەرەكتىگىن ۇيرەنىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە ەركىن، وزىندىك دالەل - ۋاجدەرىن نانىمدى جەتكىزە بىلەتىن، ىنتالى، سەنىمدى، سىني پىكىر - كوزقاراستارى جۇيەلى دامىعان، ساندىق تەحنولوگيالاردا قۇزىرلىلىق تانىتاتىن وقۋشى رەتىندە قالىپتاسۋىن قامتيدى.
مەكتەپ اكىمشىلىگى مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ مۇعالىمدەردى ءتيىستى رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتۋ قىزمەتىنەن گورى، وقۋشىلاردى تاربيەلەۋ، دامىتۋعا باعىتتالعان ءمۇعالىمنىڭ سىنىپتاعى كۇندەلىكتى جۇمىسى وقىتۋ ۇدەرىسى مەن وقۋشىلاردىڭ وقۋ ناتيجەلەرىنە وڭ ىقپال ەتەدى (Barber and Mourshad، 2007). مەكتەپ جۇمىسى مەن وقۋشى جەتىستىكتەرىن ورىستەتۋدەگى نەگىزگى تۇلعا – ءمۇعالىم (دۇنيەجۇزىندەگى كوپتەگەن مۇعالىمدەردىڭ ءىس - تاجىريبەسىنەن تۇراقتى ورىن العان وقىتۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ مەن جوسپارلاۋدىڭ نەگىزگى قاعيداتتارىن قولدانۋ ورىندى دا ناتيجەلى ەكەندىگىن دالەلدەيتىن فاكتىلەر بۇگىنگى تاڭدا عىلىمي - پەداگوگيكالىق ادەبيەتتە جەتكىلىكتى دەڭگەيدە كەزدەسەدى.
كۋرستان العان يننوۆاسيالىق ادىستەردى بارلىق سىنىپتا ءوولدانۋ مۇمكىن ەمەس. بيىلعى جىلى تەك 7 - ءشى سىنىپتا يننوۆاسيالىق ادىستەر ەلەمەنتتەرىن قولدانۋدامىن
ەگەر دە دايىن ءبىلىم بەرەتىن “ءداستۇرلى” ستيلمەن وقىتاتىن مۇعالىمدەر سىني تۇرعىدان ويلاۋ قابىلەتتەرى دامىعان وقۋشىلاردى قالىپتاستىرعىلارى كەلسە، وزدەرىنىڭ دە سىني تۇرعىدان ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتا وتىرىپ، جاڭاشىل يدەيالارعا كوڭىل كوكجيەگىن اشۋلارى كەرەك.
You Might Also Like
-
ماڭعىستاۋ وبلىسى، جاڭاوزەن قالاسى،
