InfoHub Logo

ءزار جۇيەسىنىڭ جۇقپاسى (زجج) — بۇيرەكتەگى جانە ءزار جولدارىنداعى ميكروبتى-قابىنۋ اۋرۋى. بالالاردا ءجيى كەزدەسەدى، ال تارالىمى جاعىنان رەسپيراتورلى جۇقپادان كەيىن ەكىنشى ورىندا.

«زجج» تەرمينى جالپى ءزار جۇيەسىندە جۇقپا بار ەكەندىگىن سيپاتتايدى، ءبىراق ناقتى قانداي ءزار شىعارۋ اعزاسى زاقىمدانعانى (بۇيرەك، قۋىق ت.ب.) انىق ەمەس. جۇقپانىڭ بار-جوعىن ءزاردى سەبۋ ارقىلى انىقتاۋ — ەمگە دەرەۋ كىرىسۋگە كەرەكتى ماسەلە.

دۇنيەجۇزىلىك ادەبيەتتە بىلايشا جىكتەلەدى:

ەگەر جۇقپا ىشتەن تۋا بىتكەن اقاۋلارى بار ءزار جۇيەسىندە دامىسا، اسقىنعان زجج دەپ، كەرىسىنشە، ىشتەن بىتكەن اقاۋلار بولماسا، اسقىنباعان زجج دەپ اتالادى.

كلينيكالىق بەلگىلەرىنە قاراي فەبريلدى، ياعني سيمپتومدى جانە افەبريلدى، ياعني سيمپتومسىز دەپ جىكتەلەدى. ەگەر دەنە قىزۋى 38°س-دەن جوعارى بولسا — فەبريلدى. سيمپتومسىز بولعاندا ەم قىسقا مەرزىمدى. جۇقپا انىقتالعاننان كەيىن ونىڭ پيەلونەفريت، سيستيت، رەفليۋكس ەكەنىن اجىراتادى.

سيستيت — قۋىقتىڭ  كىلەگەي قاباتى مەن ەت قاباتىنىڭ قابىنۋى.

رەفليۋكس-نەفروپاتيا — قۋىق-نەسەپاعار رەفليۋكسى بار بالالارداعى بۇيرەكتىڭ ءبۇرىسۋى.

پيەلونەفريت (پن) — بۇيرەكتىڭ قابىنىپ اۋىرۋى. ەگەر پن 1-2 ايدان كەيىن تولىق جازىلسا، «جەدەل اعىمدى پن» دەپ، ال اۋرۋ بەلگىلەرى كوپ بولىپ، اۋرۋ 6 ايعا سوزىلسا، سوزىلمالى پن دەپ اتالادى. سوزىلمالى پن تۇرىندە اناتوميالىق اۋىتقۋلار، نە وبسترۋكسيا اسەرىنەن بولاتىن بۇيرەكتەگى فيبروز، استاۋشا-توستاعانشا جۇيەسىندە دەفورماسيا بولادى.

ءبىر جاسقا دەيىنگى بالالاردا 7:1000 جيىلىگىمەن كەزدەسەدى. نارەستە كەزىندە ەر بالالاردا زجج ءجيى بولسا، كەيىن بۇل ۇلدار مەن قىزداردا تەڭەسەدى. قىزدار ەسەيگەندە سىرقات جيىلەيدى.

زجج سەبەپشىسى — ىشەك تاياقشاسى (ە.سوlءى). ونىڭ زاردەن دە، ناجىستەن دە تابىلعان شتامدارى بىردەي. باسقا فلورا — كلەبسيەللا، پروتەي، ەنتەروكوكتار، ستافيلوكوكك، سترەپتوكوكك (ۆ)، كوكىرىڭدى تاياقشا سيرەك كەزدەسەدى. ولاردىڭ جيىلىگى بالادا ىشتەن بىتكەن ءزار جۇيەسى اۋىتقۋى بولعاندا، زجج ۇزاق ۋاقىت قايتالانعاندا ارتا تۇسەدى.

جۇقپا بۇيرەك تىنىنە ءۇش جولمەن ءتۇسۋى مۇمكىن. ەڭ ءجيى كەزدەسەتىنى — ءزار جولى. جۇقپا تومەننەن جوعارى قاراي ءزار جولدارىمەن كوتەرىلەدى. گەماتوگەندىك جولمەن جۇقپا العاشقى ايلارداعى نارەستەلەردە داميدى. ءۇشىنشى جول — ليمفوگەندىك جول سيرەك كەزدەسەدى.

جۇقپانىڭ دامۋى مىنا ءقاۋىپتى فاكتورلارعا بايلانىستى: اۋرۋدىڭ اناتوميالىق-فيزيولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرى جانە قوزدىرعىشتاردىڭ ۆيرۋلەنتتىگى. ىشتەن بىتكەن نەسەپ جولدارىنىڭ وبسترۋكسياسى، اقاۋلار (نەيروگەندىك قۋىق قىزمەتىنىڭ بۇزىلۋى) جۇقپاعا جاقسى جاعداي تۋدىرادى. بۇيرەكتىڭ زاقىمدانۋىندا قۋىق-نەسەپاعاردىڭ ورنى ەرەكشە.

ءزار اعۋى بۇزىلىپ، ىركىلىس جاعداي (وبسترۋكسيا) تۋسا، زاردە ميكروبتار وسە باستايدى. ءزاردىڭ كەرى ءجۇرۋى (رەفليۋكس) جۇقپانىڭ زارمەن جوعارى قاراي تارالۋىن جەڭىلدەتەدى. باكتەريالاردىڭ ۆيرۋلەنتتىك قاسيەتتەرىنە جاتاتىندار: باكتەريالاردىڭ ۋروەپيتەلييگە جابىسۋ (ادگەزيا) قابىلەتى، باكتەريا كاپسۋلاسىنداعى ك-انتيگەن، گەموليزين، كەيبىر ميكروبتاردىڭ (پروتەي، كلەبسيەلا) موچيەۆينانى ىدىراتاتىن قاسيەتتەرى ت.ب. فاكتورلار. ىشەك تاياقشاسىنىڭ ر-فيمبرياسى (ادگەزيا) پيەلونەفريت دامۋى ءۇشىن كەرەكتى قاسيەت. سەبەبى ول ميكروبتارداڭ ادگەزياسىن ارتتىرىپ، ءزار جولىمەن كوتەرىلۋىن جاقسارتادى. وسىلارمەن قاتار، ماكروورگانيزمنىڭ قورعانىس قابىلەتىنىڭ ءرولى ەرەكشە. جۇقپا زارگە ىشەكتەن تۇسەدى. قىز بالالاردا ۆۋلۆيت، ۆۋلۆوۆاگينيت، بالالاردا ءىش قاتۋ زجج دامۋىنا اسەر ەتەدى.

جۇقپا بۇيرەكتىڭ ميلى قاباتىندا ەرتە داميدى، وعان بۇل جەردەگى قان اعىمىنىڭ باياۋلىعى، ينتەرسييدىڭ گيپەروسموليارلىق تۇردە بولۋى ءتيىمدى.

ينتەرسييدە ءىسىنۋ، ينفيلتراسيا وشاقتارى، دەسترۋكسيا بولادى. وزەكشەلەر ەپيتەلييىندە اتروفيا داميدى. جەدەل (ءىرىڭدى-قابىنۋ) پيەلونەفريت دەر كەزىندە ەمدەلگەندە بۇل وزگەرىستەر قايتادى. بۇل ميكروبتىڭ قاسيەتتەرىنە، پاتوگەنەز ەرەكشەلىكتەرىنە جانە بالانىڭ جاسىنا، يممۋنيتەتىنە بايلانىستى. ەرتە جاستاعى بالالاردا بۇيرەك جاقسى دامىماعاندىقتان، سكلەروز وشاقتارىنىڭ دامۋ ءقاۋپى جوعارى. بۇيرەك زاقىمدانۋى ءۇشىن قۋىق-نەسەپاعار رەفليۋكسىنىڭ ورنى ەرەكشە. پيەلونەفريتتىك بۇيرەك ءبۇرىسۋى ءزار جۇقپاسىمەن اۋىرعان بالانىڭ 25%-دا داميدى.

نارەستەلەر مەن نارەستەنىڭ العاشقى ايلارىندا بىردەن پيەلونەفريت دياگنوزى قويىلادى. كلينيكاسى سەپسيسكە ۇقساس — مەنينگيزم، ۋلانۋ، قۇسۋ، ديسپەپسيا، قىزۋدىڭ كوتەرىلۋى. بالا ەمبەيدى، سۋسىزدانۋ بەلگىلەرى، كەيدە سارعايۋ، باۋىردىڭ ۇلعايۋى بايقالادى، بالا قاتتى مازاسىزدانادى. قاندا گەموليتيكالىق قانازدىق، اسيدوز، ازوتەميا داميدى. لەيكوسيتوز، نەيتروفيلەز پايدا بولىپ، ەتج ارتادى. بالا قاتايا باستاعان سايىن اۋرۋ بەلگىلەرى ازايادى، ءبىراق نەگىزگى وزگەرىس زاردە بولادى. بالالاردىڭ ءىشى، بەلى اۋىرادى. سابيلەردە دارەت كەزىندە مازاسىزدانۋ، اۋىرسىنۋ، بەتى قىزارىپ، كۇشەنۋ، ءزاردىڭ سىزدىقتاپ، از ءبولىنىپ شىعۋى بايقالادى. ءزاردىڭ ءتۇسى اقشىل تارتىپ، مولدىرلىگى، ءيىسى بۇزىلادى. زاردەن باكتەريۋريا، لەيكوسيتۋريا تابىلادى. ءبىراق لەيكوسيتۋريا نارەستەلەر مەن سابيلەردە تابىلماۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءزاردى ءدارى بەلگىلەگەنگە دەيىن تەكسەرۋ كەرەك. نەگىزگى بەلگىلەرى — ەتج ۇلعايۋى، لەيكوسيتتەردىڭ ارتۋى.

جەدەل اعىمدى پيەلونەفريت اسقىنسا، بالادا اپوستەماتوزدىق نەفريت (بۇيرەكتەرگى ابسەسس)، پارانەفريت نە پيونەفروز انىقتالىپ، كەيدە بۇيرەكتەردە كاربۋنكۋل پايدا بولۋى مۇمكىن. نارەستەلەردە پيەلونەفريت سەپسيسپەن، بۇيرەك قىزمەتىنىڭ جەدەل اعىمدى جەتكىلىكسىزدىگىمەن اسقىنۋى مۇمكىن.

ەمى

زجج بار 2 جاسقا دەيىنگى سابيلەر دە اۋرۋحانادا ەمدەلەدى. جەدەل اعىمدى پيەلونەفريت بالانىڭ توسەكتە جاتىپ ەمدەلۋىن قاجەت ەتەدى. العاشقى كۇندەرى تۇزى از، ءسۇت پەن وسىمدىك تاعامدارى باسىم ەمدامدى، كەيىنىرەك جالپى ءمازىر قولدانۋ كەرەك. بۇرىشتالعان، قۋىرىلعان تاعامداردى بەرىلمەيدى. سۇيىقتىق كوبىرەك ىشكىزىلەدى، سيمپتوماتيكالىق ەم تاعايىندالادى. جاس بالالارعا ەرىتىندىلەر ىشكىزىلەدى نە ديۋرەزدى تەكسەرە وتىرىپ، ينفۋزيا قولدانۋ ۇسىنىلادى. دارەتكە ءجيى وتىرعىزۋ كەرەك.

باكتەريالارعا قارسى ەم ءىشۋ ارقىلى جانە كوكتامىر ىشىنە ەنگىزۋ ارقىلى جۇرگىزىلەدى. ەم ۇزاقتىعى، ەرەكشەلىكتەرى بالانىڭ جاسىنا، اۋرۋدىڭ كلينيكاسىنا بايلانىستى. نەسەپتى تەكسەرۋگە كىدىرمەستەن كىرىسكەن ءجون. العاشقى كۇندەرى زاردەگى باكتەريالىق تەكسەرۋدىڭ ناتيجەسىن كۇتپەي-اق، ىشەك تاياقشاسىنا اسەر ەتەتىن نەگىزگى انتيبيوتيكتى تاعايىندايدى. ەگەر زەرتحانالىق تالداما تاعايىندالعان انتيبيوتيككە توزىمدىلىك كورسەتسە جانە بالادا كلينيكالىق بەلگىلەر ۇدەي تۇسسە، انتيبيوتيكتى ەكى كۇن ىشىندە وزگەرتۋ كەرەك. نەگىزگى پيەلونەفريتكە، زجج-گە اسەر ەتەتىن انتيبيوتيكتەر — امينوپەنيسيلليندەر (كلاۆۋلون قىشقىلى، سۋلباكتام قوسىلعان امپيسيللين)، سەفالوسپوريننىڭ II بۋىنى (سەفۋروكسيم، سەفاكلور)، اۋىر تۇرلەرىندە، ياعني III بۋىنى (سەفوتاكسيم، سەفتازيديم، سەفترياكسون، سەفاپەرازون)، قوسىمشا — امينوگليكوزيدتەر (گەنتاميسين، نەتيلميسين). جاقسى اسەر ەتەتىن، ءجيى قولدانىلاتىن انتيبيوتيكتەر — امينوپەنيسيللين + گەنتاميسين. امينوگليكوزيدتىك نەفروۋىتتى اسەرى بار ەكەنىن ەسكەرىپ، ونى ۇزاق جانە قايتا-قايتا بەرمەۋگە تىرىسقان ءجون.

ەگەر فەبريلدى زجج بولسا، انتيبيوتيك بەرۋ پارەنتەرالدى جولمەن باستالادى (قىزۋ باسىلعانشا)، سوسىن ءىشۋ ارقىلى بەرىلەتىن دارىلەرگە كوشەدى. ۇزاقتىعى — 14 كۇن. ءۇش جاستان اسقان بالالارعا ورتاشا جاعدايدا باسىنان تۇگەل كۋرسقا تەك ىشىلەتىن دارىلەر عانا بەرىلەدى. سەپسيس تۇرىندە وتەتىن پيەلونەفريتتە (كوبىنە 3 جاسقا دەيىن) ەكى انتيبيوتيك بەرىلەدى. نەگىزگى انتيبيوتيك كۋرسىنان كەيىن الدىن الۋ ءۇشىن انتيباكتەريالىق كۋرس از دوزادا بەرىلەدى، وعان اموكسيسيللين، نيتروفۋراندار، كوتريماكسوزول قولدانىلادى. بۇلار سيستروگرافياعا دەيىن بەرىلگەنى ءجون.

سيستروگرافيا ەكى جاسقا دەيىنگى فەبريلدى زجج بولعان بالانىڭ بارىندە اۋرۋ قايتقاننان كەيىن ەكى ايدان كەيىن مىندەتتى تۇردە جاسالۋى ءتيىس. ال ەكى جاستان اسقان بالالارعا سيستوگرافيا، ەگەر ۋدت كەزىندە پيەلەكتازا بەلگىسى تابىلسا، جاسالادى.

افەبريلدى زجج ەمى

باكتەريالارعا قارسى ەم دارىلەردى 7-10 كۇن ءىشۋ ارقىلى جۇرگىزىلەدى.

قايتالاناتىن زجج ەمى

ول قايتالانۋ كلينيكاسىنا قاراي جۇرگىزىلەدى، شامامەن 10-14 كۇن. ەگەر قايتالانۋ جىلىنا ءۇش نە ودان كوپ بولسا، سيستوگرافيا، ميكروبقا قارسى الدىن الۋ ەمى قولدانىلادى. سەبەبى ءجيى قايتالاناتىن زجج بالالاردا كوبىنەسە قۋىق-نەسەپاعار رەفليۋكسىنە (قنر) بايلانىستى. باكتەرياعا قارسى الدىن الۋ ەمى زاردەگى باكتەريا جوعالعانشا جانە قنر قايتقانشا ۇزاعىراق، ياعني 5-6 اي نەمەسە بىرنەشە جىل جۇرگىزىلەدى. رەفليۋكستىڭ ءىV-V دارەجەسىندە وتا جاسالادى. نەيروگەندىك قىزمەت بۇزىلسا، كەشەندى ەم جۇرگىزىلەدى. دارىلەرمەن بىرگە فيتوەم، فيزيوەم (قۋىق تۇسىنا) قولدانىلادى. جۇقپادان تەز جازىلۋ ءۇشىن قۋىقتى زاردەن ءجيى بوساتىپ تۇرۋ پايدالى.

فيتوەمدە ەمدىك انتيسەپتيكالىق اسەرى بار شوپتەر قولدانىلادى. بالاعا دارۋمەندەر جانە يممۋنيتەتتى كوتەرەتىن دارىلەر بەرىلەدى. بالالارعا ارنايى ەمدىك جاتتىعۋلار جاساتۋ كەرەك.

الدىن الۋ

بالالارعا، اسىرەسە قىز بالالارعا، گيگيەنالىق كۇتىم كەرەك. جەدەل اعىمدى جۇقپانى، ءىش قاتۋدى، قۇرت ينۆازياسىن، ۆۋلۆوۆاگينيتتەردى دەر كەزىندە ەمدەتۋ كەرەك. يممۋنيتەتتى كوتەرۋدىڭ ماڭىزى زور. رەسپيراتورلىق جۇقپالاردىڭ الدىن الۋ، جەدەل اگىمدى ءزار جۇقپاسىن ەرتە انىقتاۋ، بولعان جاعدايدا مۇقيات ەمدەتۋ كەرەك. جەدەل اعىمدى پيەلونەفريتى بار بالالار ديسپانسەرلىك باقىلاۋعا الىنۋى ءتيىس. سوزىلمالى پيەلونەفريتپەن اۋىرعان بالالار تەراپيەۆت دارىگەردىڭ باقىلاۋىندا بولۋى كەرەك.

ا. قاناتبايەۆا بالا دارىگەرى

---