ءزار شىعارۋ جۇيەسى (نەفرون. ءزاردى ەكسپرەسس تەست ارقىلى انىقتاۋ)
اشىق ساباقتىڭ ادىستەمەلىك تالداماسى
ءپانى: «اناتوميا»
ءدارىس
تاقىرىبى: «ءزار شىعارۋ جۇيەسى»
(نەفرون. ءزاردى ەكسپرەسس تەست ارقىلى انىقتاۋ)
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىك:
نەفرون – بۇيرەكتىڭ فۋنكسيونالدىق قۇرىلىم بىرلىگى.
بۇيرەكتىڭ قانمەن قامتاماسىز ەتىلۋى.
نەسەپاعار، جولى، بولىمدەرى، قۇرىلىسى.
تاربيەلىك:
ستۋدەنتتەردى – ءوز ويىن انىق، دۇرىس، ءدال جەتكىزۋگە ۇيرەتۋ.
تاقىرىپتان كەرەكتى، ماڭىزدىسىن رەتتەپ الا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
بولاشاق ماماندىقتارىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىق:
لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن، ىزدەنىسپەن جۇمىس ىستەۋگە جۇمىلدىرىپ، شىعارماشىلىق بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزۋ.
جاڭا تەحنولوگيانى يگەرە وتىرىپ، ستۋدەنتتىڭ تانىمدىلىققا ءبىلمىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءدارىس
ساباقتىڭ ءادىسى: «ستۋدەنتتەردىڭ جەكە تۇلعالىق بەلسەندىلىكتى ارتتىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق مۇمكىندىكتەرى»
ءپان ىشىلىك بايلانىس:«تىندەر»، «وستەولوگيا»، «ميولوگيا»، «سپلانحنولوگيا».
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، فيزيولوگيا، گيستولوگيا، لاتىن ءتىلى، ەكولوگيا، ۆالەولوگيا، مەيىربيكە ءىسى نەگىزدەرى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: لوگيكالىق سۇراقتار، پلاكاتتار، كومپيۋتەر، تاقتا، پروەكتور، سلايدتار، ۆيدەوماتەريالدار.
قولدانىلعان وقۋلىقتار: ا. ق. ساتپايەۆا «ادام فيزيولوگياسى»، س. ا.
ا. راقىشيەۆ «ادام اناتومياسى»، ج. ك. ەرماحان «ءتانتانۋ»، م. دايىربەكوۆا «ادام اناتومياسى»
ساباقتىڭ ۋاقىتى: 80 مينۋت
وتكىزىلۋ ورنى: 205 اۋديتوريا
ساباقتىڭ قۇرىلىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى – 3 مينۋت
II. ءبىلىم دەڭگەيىن تەكسەرۋ (ءۇي تاپسىرماسى) – 13 مينۋت
III. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ – 30 مينۋت
IV. رەفلەكسيا» – 2 مين
V. تاجىريبەڭدى تانىت! (ءزاردى ەكسپرەسس تەست ارقىلى انىقتاۋ) – 20 مينۋت
VI. ءبىلىمدى بەكىتۋ – 7 مينۋت
VII. باعالاۋ – 3 مينۋت
VIII. ءۇي تاپسىرماسى – 2 مينۋت
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ستۋدەنتتەردىڭ ساباققا قاتىسۋىن، سىرتقى پىشىندەرىن، كوڭىل كۇيلەرىن، دايىندىقتارىن تەكسەرۋ.
II. ءبىلىم دەڭگەيىن تەكسەرۋ (ءۇي تاپسىرماسى)
سۇراۋ ستۋدەنتتەردىڭ جەكە تۇلعالىق بەلسەندىلىكتى ارتتىرۋ تەحنولوگيالارىن
قولدانۋ ارقىلى وتكىزىلەدى.
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن تەست سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ. ستۋدەنتتەر كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن تەستىك باقىلاۋ جۇمىسىن جاسايدى. ءۇي تاپسىرماسىن ورىندايدى. وتىلگەن ساباقتى قايتالاپ ەسكە تۇسىرەدى. كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن ەكرانىندا باعا جانە پايىز قويىلادى (1 قوسىمشانى قاراڭىز).
بۇيرەك (ren، گرەكشە: nephron) – قۇرساق قۋىسىندا I - II بەل ومىرتقا تۇسىندا ورنالاسقان بەزدى مۇشە. بۇيرەك قۇرساق قۋىسىنىڭ ارتىن الا، ىشپەردەنىڭ سىرتىندا بايلامدارعا بايلانىپ، جوعارعى جاقتارى ءبىر - بىرىنە شامالى جاقىن ورنالاسادى. باۋىر قىسىمىندا بولعاندىقتان، وڭ بۇيرەك سول بۇيرەككە قاراعاندا جارتى ومىرتقاداي تومەن ورنالاسادى. بۇيرەكتىڭ ارتقى بەتتەرى كوكەت ەتەگىمەن جانە بەلدەگى شارشى بۇلشىقەتتەرىمەن، ال توق ىشىكتىڭ تومەن ورلەمە جانە تومەندەۋشى بولىكتەرمەن شەكتەسەدى. بۇيرەكتىڭ ورنى جاس جانە جىنىس ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى وزگەرەدى. ولار ايەلدەردە – تومەندەۋ، ال جاڭا تۋعان كەزدە ودان دا تومەن، جامباس سۇيەگىنە تىرەلىپ جاتادى. بۇيرەكتىڭ ۇزىندىعى – 12سم، ەنى – 6سم، قالىڭدىعى – 4سم، سالماعى – 120سم. بۇيرەك سىرتىنان جۇقا، ءبىراق تىعىز تالشىقتى قابىقپەن (capsula fibrosa) قاپتالادى. ەكى ءبۇيىرى مەن قاقپا بويىن ماي مەن ۇلپا قاپتاپ، بۇيرەكتىڭ مايلى قابىن (capsula adipose) قۇرايدى. ەرەسەكتەردە بۇيرەكتىڭ بەتى – تەگىس، ال نارەستەدە بۇدىر بولىپ كەلەدى. ءزار شىعارۋ جۇيەسى: بۇيرەكتىڭ جارىپ كورسەتىلگەندەگى قۇرىلىسى: 1 – قىرتىستى قابات؛ 2 – ميلى قابات؛ 3 – پيراميدالار؛ 4 – بۇيرەك ەمىزىكشەلەرى؛ 5 – كىشى توستاعانشالار؛ 6 – بۇيرەك قاقپاسى؛ 7 – بۇيرەك استاۋشاسى؛ 8 – نەسەپاعار.
بۇيرەكتىڭ جوعارعى جانە تومەنگى ۇشى (extremitas superior et inferior)، جانە ورتاڭعى جيەگى (margo laterales et medalis)، الدىڭعى جانە ارتقى بەتتەرى (facies anterior et posterior) بولادى. بۇيرەكتىڭ شەتكى جيەگى دوڭەس، ورتاڭعى جيەگى ويىس بولىپ كەلەدى. ويىس جاعىن ونىڭ قاقپاسى (hilus renalis)، دەيدى. قاقپادان ارتەريا، جۇيكە كىرەدى، ۆەنا، سارىسۋ تامىردان جانە ءزاراعار تۇتىگى شىعادى.
بۇيرەكتىڭ قاباتتارى نەمەسە ورنىقتى ۇستايتىن زاتتارى. بۇيرەكتى سىرتىنان جۇقا تالشىقتى قابات قاپتايدى. ونىڭ سىرتىندا، اسىرەسە قاقپا بويىندا جانە ارتقى بەتىنە تامان بۇيرەك ميىنىڭ قاباتى بولاتىنى جوعارىدا ءسوز ەتىلدى. مايلى قاباتىنىڭ سىرتىندا بۇيرەكتىڭ شاندىر قابىعى (fascia renalis) بار، ەكى تالشىقتى قاباتپەن بايلانىسىپ، ەكى جاپىراقشا تۇزىلەدى. ونىڭ بىرەۋى بۇيرەكتىڭ الدىندا، ەكىنشى ارتىنا قاراي باعىتتالادى. بۇيرەكتىڭ شەتكى جيەگىندە ەكى جاپىراقشا ءبىر بىرىمەن بىرىگەدى دە ىشپەردىڭ سىرتىندا جالعاسادى. ورتاڭعى جيەك جاعىنداعى ەكى جاپىراقشالار ءبىر - بىرىمەن بىرىكپەي، الدىڭعى جاپىراقشا بۇيرەك الدىنداعى تامىرلارعا، قولقاعا، تومەنگى قۋىس ۆەناعا جالعاسادى. ارتقى جاپىراقشاسى ومىرتقا دەنەسىنىڭ الدىنان وراپ، الدىڭعى جاپىراقشاعا بىرىگەدى. بۇيرەكتىڭ جوعارعى ۇشى جاعىنداعى ەكى جاپىراقشالار بۇيرەك ءۇستى بەزىن قوسا جۋىپ، بىرىمەن ءبىرى بىرىگەدى. بۇيرەكتى جوعارى جىبەرمەي ۇستاپ تۇرادى، ال بۇيرەكتىڭ تومەنگى جاعى ونداي جاپىراقشامەن جابىلمايدى. بۇيرەكتى مەكەمدەنىپ، قوزعالماي تۇرۋىنا قۇرساق قىسىمى، بۇيرەكتىڭ شاندىر قابىقتارى، بەلدىڭ ۇلكەن بۇلشىقەتتەرى، قان تامىرلارى جاعداي جاسايدى. ەگەر ولار بۇيرەك ماڭىندا شامادان تىس ازعىنداپ كەتسە، وندا بۇيرەك ورنىندا تۇرا الماي، جىلجىعىش بولادى. ونى «كەزبە بۇيرەك» دەپ اتايدى. مۇنداي بۇيرەكتى كوتەرىپ، تىگىپ قويۋعا تۋرا كەلەدى.
ماماندىعى 0302000 «مەدبيكەلىك ءىس»
بىلىكتىلىگى 0302033 «جالپى پراكتيكا مەدبيكەسى»
كۋرس: II
سەمەستر: VI
توبى: 2 م/c 2
قۇراستىرعان وقىتۋشىلار: ادىلكانوۆا اسەل مادەنيەتوۆنا
ابىلكاسىموۆا رىسالدى ابديرازاكوۆنا
ءزار شىعارۋ جۇيەسى (نەفرون. ءزاردى ەكسپرەسس تەست ارقىلى انىقتاۋ) جۇكتەۋ
ءپانى: «اناتوميا»
ءدارىس
تاقىرىبى: «ءزار شىعارۋ جۇيەسى»
(نەفرون. ءزاردى ەكسپرەسس تەست ارقىلى انىقتاۋ)
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىك:
نەفرون – بۇيرەكتىڭ فۋنكسيونالدىق قۇرىلىم بىرلىگى.
بۇيرەكتىڭ قانمەن قامتاماسىز ەتىلۋى.
نەسەپاعار، جولى، بولىمدەرى، قۇرىلىسى.
تاربيەلىك:
ستۋدەنتتەردى – ءوز ويىن انىق، دۇرىس، ءدال جەتكىزۋگە ۇيرەتۋ.
تاقىرىپتان كەرەكتى، ماڭىزدىسىن رەتتەپ الا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
بولاشاق ماماندىقتارىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىق:
لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن، ىزدەنىسپەن جۇمىس ىستەۋگە جۇمىلدىرىپ، شىعارماشىلىق بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزۋ.
جاڭا تەحنولوگيانى يگەرە وتىرىپ، ستۋدەنتتىڭ تانىمدىلىققا ءبىلمىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءدارىس
ساباقتىڭ ءادىسى: «ستۋدەنتتەردىڭ جەكە تۇلعالىق بەلسەندىلىكتى ارتتىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق مۇمكىندىكتەرى»
ءپان ىشىلىك بايلانىس:«تىندەر»، «وستەولوگيا»، «ميولوگيا»، «سپلانحنولوگيا».
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، فيزيولوگيا، گيستولوگيا، لاتىن ءتىلى، ەكولوگيا، ۆالەولوگيا، مەيىربيكە ءىسى نەگىزدەرى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: لوگيكالىق سۇراقتار، پلاكاتتار، كومپيۋتەر، تاقتا، پروەكتور، سلايدتار، ۆيدەوماتەريالدار.
قولدانىلعان وقۋلىقتار: ا. ق. ساتپايەۆا «ادام فيزيولوگياسى»، س. ا.
ا. راقىشيەۆ «ادام اناتومياسى»، ج. ك. ەرماحان «ءتانتانۋ»، م. دايىربەكوۆا «ادام اناتومياسى»
ساباقتىڭ ۋاقىتى: 80 مينۋت
وتكىزىلۋ ورنى: 205 اۋديتوريا
ساباقتىڭ قۇرىلىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى – 3 مينۋت
II. ءبىلىم دەڭگەيىن تەكسەرۋ (ءۇي تاپسىرماسى) – 13 مينۋت
III. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ – 30 مينۋت
IV. رەفلەكسيا» – 2 مين
V. تاجىريبەڭدى تانىت! (ءزاردى ەكسپرەسس تەست ارقىلى انىقتاۋ) – 20 مينۋت
VI. ءبىلىمدى بەكىتۋ – 7 مينۋت
VII. باعالاۋ – 3 مينۋت
VIII. ءۇي تاپسىرماسى – 2 مينۋت
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ستۋدەنتتەردىڭ ساباققا قاتىسۋىن، سىرتقى پىشىندەرىن، كوڭىل كۇيلەرىن، دايىندىقتارىن تەكسەرۋ.
II. ءبىلىم دەڭگەيىن تەكسەرۋ (ءۇي تاپسىرماسى)
سۇراۋ ستۋدەنتتەردىڭ جەكە تۇلعالىق بەلسەندىلىكتى ارتتىرۋ تەحنولوگيالارىن
قولدانۋ ارقىلى وتكىزىلەدى.
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن تەست سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ. ستۋدەنتتەر كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن تەستىك باقىلاۋ جۇمىسىن جاسايدى. ءۇي تاپسىرماسىن ورىندايدى. وتىلگەن ساباقتى قايتالاپ ەسكە تۇسىرەدى. كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن ەكرانىندا باعا جانە پايىز قويىلادى (1 قوسىمشانى قاراڭىز).
بۇيرەك (ren، گرەكشە: nephron) – قۇرساق قۋىسىندا I - II بەل ومىرتقا تۇسىندا ورنالاسقان بەزدى مۇشە. بۇيرەك قۇرساق قۋىسىنىڭ ارتىن الا، ىشپەردەنىڭ سىرتىندا بايلامدارعا بايلانىپ، جوعارعى جاقتارى ءبىر - بىرىنە شامالى جاقىن ورنالاسادى. باۋىر قىسىمىندا بولعاندىقتان، وڭ بۇيرەك سول بۇيرەككە قاراعاندا جارتى ومىرتقاداي تومەن ورنالاسادى. بۇيرەكتىڭ ارتقى بەتتەرى كوكەت ەتەگىمەن جانە بەلدەگى شارشى بۇلشىقەتتەرىمەن، ال توق ىشىكتىڭ تومەن ورلەمە جانە تومەندەۋشى بولىكتەرمەن شەكتەسەدى. بۇيرەكتىڭ ورنى جاس جانە جىنىس ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى وزگەرەدى. ولار ايەلدەردە – تومەندەۋ، ال جاڭا تۋعان كەزدە ودان دا تومەن، جامباس سۇيەگىنە تىرەلىپ جاتادى. بۇيرەكتىڭ ۇزىندىعى – 12سم، ەنى – 6سم، قالىڭدىعى – 4سم، سالماعى – 120سم. بۇيرەك سىرتىنان جۇقا، ءبىراق تىعىز تالشىقتى قابىقپەن (capsula fibrosa) قاپتالادى. ەكى ءبۇيىرى مەن قاقپا بويىن ماي مەن ۇلپا قاپتاپ، بۇيرەكتىڭ مايلى قابىن (capsula adipose) قۇرايدى. ەرەسەكتەردە بۇيرەكتىڭ بەتى – تەگىس، ال نارەستەدە بۇدىر بولىپ كەلەدى. ءزار شىعارۋ جۇيەسى: بۇيرەكتىڭ جارىپ كورسەتىلگەندەگى قۇرىلىسى: 1 – قىرتىستى قابات؛ 2 – ميلى قابات؛ 3 – پيراميدالار؛ 4 – بۇيرەك ەمىزىكشەلەرى؛ 5 – كىشى توستاعانشالار؛ 6 – بۇيرەك قاقپاسى؛ 7 – بۇيرەك استاۋشاسى؛ 8 – نەسەپاعار.
بۇيرەكتىڭ جوعارعى جانە تومەنگى ۇشى (extremitas superior et inferior)، جانە ورتاڭعى جيەگى (margo laterales et medalis)، الدىڭعى جانە ارتقى بەتتەرى (facies anterior et posterior) بولادى. بۇيرەكتىڭ شەتكى جيەگى دوڭەس، ورتاڭعى جيەگى ويىس بولىپ كەلەدى. ويىس جاعىن ونىڭ قاقپاسى (hilus renalis)، دەيدى. قاقپادان ارتەريا، جۇيكە كىرەدى، ۆەنا، سارىسۋ تامىردان جانە ءزاراعار تۇتىگى شىعادى.
بۇيرەكتىڭ قاباتتارى نەمەسە ورنىقتى ۇستايتىن زاتتارى. بۇيرەكتى سىرتىنان جۇقا تالشىقتى قابات قاپتايدى. ونىڭ سىرتىندا، اسىرەسە قاقپا بويىندا جانە ارتقى بەتىنە تامان بۇيرەك ميىنىڭ قاباتى بولاتىنى جوعارىدا ءسوز ەتىلدى. مايلى قاباتىنىڭ سىرتىندا بۇيرەكتىڭ شاندىر قابىعى (fascia renalis) بار، ەكى تالشىقتى قاباتپەن بايلانىسىپ، ەكى جاپىراقشا تۇزىلەدى. ونىڭ بىرەۋى بۇيرەكتىڭ الدىندا، ەكىنشى ارتىنا قاراي باعىتتالادى. بۇيرەكتىڭ شەتكى جيەگىندە ەكى جاپىراقشا ءبىر بىرىمەن بىرىگەدى دە ىشپەردىڭ سىرتىندا جالعاسادى. ورتاڭعى جيەك جاعىنداعى ەكى جاپىراقشالار ءبىر - بىرىمەن بىرىكپەي، الدىڭعى جاپىراقشا بۇيرەك الدىنداعى تامىرلارعا، قولقاعا، تومەنگى قۋىس ۆەناعا جالعاسادى. ارتقى جاپىراقشاسى ومىرتقا دەنەسىنىڭ الدىنان وراپ، الدىڭعى جاپىراقشاعا بىرىگەدى. بۇيرەكتىڭ جوعارعى ۇشى جاعىنداعى ەكى جاپىراقشالار بۇيرەك ءۇستى بەزىن قوسا جۋىپ، بىرىمەن ءبىرى بىرىگەدى. بۇيرەكتى جوعارى جىبەرمەي ۇستاپ تۇرادى، ال بۇيرەكتىڭ تومەنگى جاعى ونداي جاپىراقشامەن جابىلمايدى. بۇيرەكتى مەكەمدەنىپ، قوزعالماي تۇرۋىنا قۇرساق قىسىمى، بۇيرەكتىڭ شاندىر قابىقتارى، بەلدىڭ ۇلكەن بۇلشىقەتتەرى، قان تامىرلارى جاعداي جاسايدى. ەگەر ولار بۇيرەك ماڭىندا شامادان تىس ازعىنداپ كەتسە، وندا بۇيرەك ورنىندا تۇرا الماي، جىلجىعىش بولادى. ونى «كەزبە بۇيرەك» دەپ اتايدى. مۇنداي بۇيرەكتى كوتەرىپ، تىگىپ قويۋعا تۋرا كەلەدى.
ماماندىعى 0302000 «مەدبيكەلىك ءىس»
بىلىكتىلىگى 0302033 «جالپى پراكتيكا مەدبيكەسى»
كۋرس: II
سەمەستر: VI
توبى: 2 م/c 2
قۇراستىرعان وقىتۋشىلار: ادىلكانوۆا اسەل مادەنيەتوۆنا
ابىلكاسىموۆا رىسالدى ابديرازاكوۆنا
ءزار شىعارۋ جۇيەسى (نەفرون. ءزاردى ەكسپرەسس تەست ارقىلى انىقتاۋ) جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مودەراسيا - توپتىق جۇمىستى بەلسەندەندىرۋدىڭ ءتاسىلى
-
تاقىرىبى: «كەمەڭگەر كوشباسشىمەن - تاتۋلىق كەمەسىندە»
