InfoHub Logo

Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: компьютер, инт. тақта, электронды оқулық,

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
«Ой қозғау» өткен сабақты еске түсіру
“Менің компьютерім”қапшығының терезесі арқылы бағдарламаларды қалай іске қосамыз?
Бағыттауыш бағдарламасы арқылы бағдарламаларды қалай іске қосамыз
“Пуск”батырмасын пайдаланып бағдарламаларды қалай іске қосамыз

ІІІ. Жаңа сабақ
Файлдар мен қапшықтар
Файл дегеніміз не? Файл - аты бар бірқатар байттар тізбегі. Файл не бағдарлама не құжат болуы мүмкін. Windows - та бағдарламалардың басқа атауы – қолданба да қолданылады.
Әр файлдың аты болады. Оның аты оң және сол бөліктен тұрады. Оң жақ бөлігі үш символдан тұрады және оның типін анықтайды. Сол жақ бөліктің ұзындығы 1 - 255 символға дейін болады.
Файл типтерінің кейбір негізгі «құжат ретінде» белгіленулерінің тізімі төменде келтірілген:
*. bmp Paint
*. doc Word WordPad
*. txt Блокнот қолданбасының құжаты
*. wav Фононграф қолданбасының дыбыстық файлы.
*. avi Бейне - клип
*. xls Excel кестелік процессорының құжаты
*. ppt PowerPoint қолданбасының тұсаукесері

Қапшықтар - бұл қандай да бір белгісі бойынша файлдарды бірлестіру, мысалы тақырыптық белгісі бойынша: бір ғана ойынға немесе редакторға жататын файлдар. Басқа сөзбен айтқанда, қапшық - бұл аты аталған файлдар тобы. Windows 98 - дің қапшықтары каталог рөлін атқарады. Тұрмыстық деңгейде қапшықты кәдімгі ішіне қағаз беттерін - файлдарды салатын қапшықпен салыстыруға болады. Windows 98 - дегі барлық файлдар, құжаттар мен бағдарламалар қапшықтарда сақталады. Қапшықтың аты, файлдың аты сияқты оның мазмұнын көрсете алады.
Қапшықтың пиктограммасы болуы мүмкін. Қапшықтарда таңбашалар, файлдар және басқа қапшықтар да болуы мүмкін. Қапшық бос болуы да мүмкін. Қапшықта аты бірдей объектілер болмауы керек. Қапшықтың ішіндегісін қарап шығу үшін, маустың батырмасын онда екі рет басу жеткілікті.

Қапшықтар екі түрлі болады:
- кәдімгі қапшық - каталогтар;
- арнайы қапшықтар (Менін компьютерім, принтерлер және т. б.)
Қапшықтарды құру оның құрылымы:
Қапшық элементтері: тақырып, меню, терезені басқару батырмалары, айналдыру жолағы, құрал саймандар тақтасы, қалып күй жолы. Қажет элементтер жиынын Бұл мына жолмен таңдауға болады: Түр - Құрал - Саймандар және Түр Қалып күй жолы.

Терезеде жаңа қапшық құру:
Қапшықты ФайлСоздатьПапка командасын құрады. Мұны орындағаннан кейін осы терезенің қапшықтары мен файлдарының тізімінің соңында жаңа қапшық белгішесі болады. Қапшықтың атын оны құрғаннан кейін бірден енгізуге болады. Файлға ат берілмеген жағдайда оған автоматты түрде «Жаңа Файл» аты меншіктеледі.
Жұмыс үстелінде жаңа қапшық құру:
Жұмыс үстелінің жаңа қапшықты орналастырмақшы болған жерінде маустың оң жақ батырмасын басу - контексті меню пайда болады.
Создать Папка командасын орындау. Жұмыс үстелінде қапшық белгішесі пайда болады.
Қапшықтың атын енгізіп, енгізу пернесін басу.
Танбаша - бұл бағдарламаларды іске қосу немесе файлды ашу қасиеті бар пиктограмма, Объектінің тамғасы, компьютер үшін объектіге жол нұсқайтын командалық файл, ал пайдаланушы үшін жұмыс үстеліндегі
Немесе терезедегі жай белгіше, ол Windows98 - дегі қандай да бір объектіге: файлға, қапшыққа, дискіге, компьютерге, принтерге т. б сәйкес келеді.
Таңбаша жеке бір объект емес, ол файлға сілтеме ғана. Сондықтан оны жойғанда файлдар жойылмайды. Таңбашада мауспен екі рет шерту, файлға немесе қапшықтың белгішесіне екі рет шерту әсерімен бірдей.
Қапшықтарды, файлдар мен таңбашаларды жылжыту мен көшіру
Windows объектілерімен жұмыс істегенде, оларды көшіру немесе бір орыннан екінші орынға жылжыту қажет болады.
Объектілерді көшіргенде, объект бұрынғы орында қалады, ал көшірмесі жаңа орынға орналастырады. Қанша көшірме қажет болса, сонша алуға болады. Объектіні жылжытқанда, ол жаңа орынға орналастырылады да, бұрынғы орыннан жоқ болып кетеді.
Объектілерді жылжыту мен көшірудің бірнеше жолы бар. Соларды қарастырайық:
1. Тышқанның оң жақ батырмасының көмегімен.
Объектіні қапшықтың терезесінде жылжыту немесе көшіру үшін, тышқан нұсқағыш объектінің үстіне орналастырып, оның оң жақ батырмасын басып тұрып, жаңа орын жылжытады да, батырманы босатады. Бұдан кейін экранда динамикалық меню пайда болады. Онда келесі: егер көшіру қажет болса, Копировать, жылжыту қажет болса, Переместить, таңбаша қажет болса, Создать ярлык командаларының бірін таңдауға болады.
2. Тышқанның сол жақ батырмасының көмегімен.
Тышқанның сол жақ батырмасымен объектіні жылжытқанда, Ctrl немесе Shift пернелер қолдануға болады.
1. Жылжыту кезінде Ctrl пернесі басулы тұрса, онда таңдалған объектілер файлдың типі және оның тағайындалған орнына қарамастан көшіріледі.
2. Shift пернесі басулы болса, Windows объектіні жылжытады.
Объектілерді жабық қапшыққа көшіру және жылжыту
Объектілерді басқа қапшықтарға бұл қапшықтарды ашпай - ақ көшіруге немесе жылжытуға (ауыстыруға) болады. Ол үшін жабық қапшыққа орналастыратын файл белгішесін тышқанмен іліп алып, оны файлды орналастыратын қапшық белгішесіне тасымалдап, маустың батырмасын босату керек.
Меню командалары арқылы көшіру және жылжыту
Объектілерді жылжытуда ’’апарып қою’’ әдісі үнемі қолайлы бола бермейді. Сондықтан Правка менюінің Көшіру (Копировать), Қию (Вырезать) деп аталатын командаларын пайдалануға болады. Бұл командаларды пайдаланғанда, ақпарат алдымен алмасу буферіне орналастырылады. Алмасу буферін пайдалану негізі Windows’98 - дің барлық жүйелері мен қолданбалары үшін бірдей.
Алмасу буфері – жылжытылатын немесе көшірілетін ақпараттарды уақытша сақтауға арналған жадтың арнайы бөлігі. Алмасу буферіндегі ақпарат оған жаңа ақпарат бөлігі келіп түскенше сақталады, ал содан кейін алдыңғы ақпарат жойылады.

Алмасу буферінің көмегімен деректерді әр түрлі құжаттар мен қолданбалардың арасында алмастырып отыруға болады. Алмасу буферін пайдалану үшін, алдымен деректерді оған орналастырып (сақтап) қояды да, содан кейін одан алып қажетті құжатқа кірістіреді. Бұл процедураны қиып алып кірістіру немесе көшіріп алып кірістіру процедурасы деп атайды.
Көшіру деп алғашқы құжаттағы белгіленген ақпараттың Алмасу буферіне осы деректердің көшірмесі түрінде орналастырылуын айтады.
Қиып алу деп алғашқы құжаттағы белгіленген ақпараттың берілген құжаттан алынып, алмасу буферіне орналастырылуын айтады.
Кірістіру деп қазіргі кезде алмасу буферінде бар ақпараттарды құжаттың қажетті жеріне кірістіруді айтады.
Алмасу буферіндегі ақпараттар компьютерді өшіргенше немесе онда басқа ақпараттар жіберілгенше сақталады. Алмасу буферіндегі ақпараттарды осы құжатқа, сондай - ақ Windows - тың басқа да қолданбаларына кірістіру үшін бірнеше рет қолдануға болады.

Қапшықтардың, файлдардың немесе таңбашалардың аттарын өзгерту
Объектілердің аттарын өзгертудің бірнеше әдістері бар:
1. Объектіні белгілеп тышқанның оң батырмасын басу, қосымша менюден Переименовать командасын орындау
2. Белгіленген объектінің қапшық терезесінің менюдегі Файл – Переименовать командасын орындау
3. Объектіні белгілеп оның атында тышқанның батырмасын шерту, жаңа ат жазу
4. Объектіні белгілеп Ғ2 пернесін басу, жаңа жазу
Қапшықтарды, файлдар мен таңбашаларды жою
Объектіні немесе объектілер тобын жоюдың бірнеше жолы бар:
1. Объектіні белгілеп, Delete пернесін басу
2. Белгіленген объектіде тышқанның оң батырмасын басып, қосымша менюден Файл командасын басу
3. Белгіленген объектіде тышқанның оң батырмасын басып, қосымша менюден Файл - Удалить командасын басу
4. Объектіні немесе объектілер тобын белгілеп, тышқанның сол батырмасын басып тұру арқылы Себет (Корзина) белгішесіне апару
Өшірілген объектілер Себетте (Корзинада) оны жойғанша немесе қалпына келтіргенше сақталады. Себеттегі объектіні қалпына келтіру үшін, оны белгілеп Файл – Востановить командасын орындау керек немесе тышқанның оң батырмасын шертіп қосымша менюден Востановить командасын орындаймыз.

Себетті тазалау
1. Себетті ашу, файлдарды белгілеп Delete пернесін басу.
2. Себет белгішесінде тышқанның оң батырмасын шертіп, қосымша менюден Очистить корзину командасын орындау.
«Атауын тап» ойыны ойнатылады. Компьютерге байланысты суреттер арқылы атауын тауып қызметін айтады.

ІҮ. Жаңа сабақты бекіту
Сабақты бекіту сұрақтары:
• Объектілерді көшіру мен жылжыту дегеніміз не?
• Объектілерді көшірудің қандай жолдары бар?
• Объектілерді жылжыту әрекеті қалай орындалады?
• Алмасу буфері дегеніміз не?
• Объектілерді жоюдың қандай жолдары бар?
Ү. Оқушыларды бағалау
ҮІ. Үйге тапсырма:: Файлдар мен қапшықтар. Объектілермен жұмыс істеу. Корзинаны қалай тазалайды?