InfoHub Logo

Joǵary temperatýranyń, ásirese onyń joǵary ylǵaldylyqpen úılesimdi áseri aǵzada edáýir jylýdyń jınaqtalýyna jáne aǵzanyń shektik deńgeıden asatyn qatty qyzýy gıpertermıaǵa — dene temperatýrasynyń 38-39°S-qa deıin kóterilýine ákep soǵýy múmkin. Gıpertermıa kezinde jylýlyq soqqynyń saldarynan bastyń aýyrýy, aınalýy, jalpy álsizdik, tústi ajyrata almaý, aýyzdyń qurǵaýy, júrek aıný, qusý, qatty terleý baıqalady. Tynys alý men tamyrdyń soǵýy jıileıdi, qanda azot pen sút qyshqylynyń mólsheri artady. Bul rette bozarý, kógerý baıqalady, qarashyqtar keńeıedi, keıde qalshyldaý, esten taný týyndaıdy.

Qatty qyzý belgileri paıda bolǵan kezde salqyn, jaqsy jeldetiletin úı-jaıǵa (orynǵa), kóleńkege kóshý qajet. Odan keıin bólme temperatýrasyndaǵy sýly matamen súrtiný jáne sý nemese salqyn shaı ishiý kerek. Esten taný kezinde birinshi kezekte zardap shegýshini denesin qysatyn kıimnen bosatý, basyn kóterińkirep jatqyzý jáne erkin tynys alýyn qamtamasyz etý, beti men keýdesine sýyq sý búrký, jelkesine jáne júrek tusyna sýyq kompres qoıý kerek. Tynys alýdy qozdyrý úshin músátir spırtin ıisketken durys. Kórsetkishter boıynsha jasandy tynys aldyrý, júrekke tikeleı emes massaj jasaý men aýrýhanaǵa jatqyzý áreketteri júrgizilýi múmkin.

Tómengi temperatýra, aýanyń asa qozǵalǵyshtyǵy men ylǵaldylyǵy salqyndaýdyń, tipti aǵzanyń qatty salqyndaýy — gıpotermıanyń sebebi bolýy múmkin. Qalypty sýyqtyń áser etýiniń bastapqy kezeńinde tynys alý jıiliginiń azaıýy, dem alý kóleminiń artýy baıqalady. Sýyq uzaq ýaqyt áser etken kezde, dem alý kóleminiń jıiligi artady, tynys alý yrǵaǵy, kómirsýlyq almasý ózgeredi. Temperatýra 1°S-qa tómendegen kezde almasý úderisteriniń ósýi 10%-dy quraıdy, al qarqyndy sýý kezinde ol negizgi almasý deńgeıimen salystyrǵanda 3 esege ósýi múmkin. Bulshyq et diriliniń paı da bolýy birqatar ýaqyt boıy ishki organdar temperatýrasynyń tómendeýin kidirtýi múmkin, sebebi syrtqy qyzmet iske aspaǵandyqtan barlyq energıa ishki jylýǵa aınalady. Tómengi temperatýralar nátıjesi sýyqtyq jaraqattar bolyp tabylady. Sondyqtan qatty sýý belgileri (qalshyldaý, bulshyq et dirili, teri jabyndarynyń kógerýi, bulshyq etterdiń siresip qatyp qalýy) paıda bolǵan kezde qarqyndy dene jattyǵýlaryn jasaý qajet. Deneni spırtke nemese araqqa malynǵan maqta matamen qyzarǵanǵa deıin súrtý, tátti ystyq shaı ishý jáne jyly kıim kıgen durys. Neǵúrlym qatty tońý kezinde temperatýrasy bólme temperatýrasynan +37°-qa deıin birtindep arttyrylatyn dýsh nemese vana qabyldaý qajet. Kómek kórsetý kezinde bárinen buryn júrek, baýyr tusyn, sondaı-aq basty, ásirese jelke men moıyndy jylytýǵa nazar aýdarǵan jón. Ókpeniń qabynýynan saqtaný úshin dárigerdiń taǵaıyndaýy boıynsha antıbıotıkter qabyldaǵan durys.

Úsý, úsik shalý — yzǵar nemese tómengi temperatýranyń aǵzaǵa jergilikti áser etýi. Eger sýyqtyń áser etýi deneniń jalpy temperatýrasynyń tómendeýimen qatar júrse, onda aǵzanyń qatyp qalýy múmkin. Úsý kezinde deneniń zaqymdanǵan jerinde shamaly aýyrsyný, shanshý men ashý baıqalady. Budan keıin bul sezinýler joǵalady da, jansyzdaný paıda bolady. Teri bozarady nemese kókshil reńkke ıe bolady.

Tinderdiń zaqymdaný tereńdigine qaraı úsýdiń tórt dárejesin ajyratady (33-sýret): jeńil (I), ortasha (II), aýyr (III) jáne óte aýyr (IV).

Úsýdiń bastapqy belgileri kezinde deneniń úsigen jerlerin qolmen nemese jumsaq matamen jaqsylap ýqalaý, onymen bir mezgilde saýsaqtardy, tabandy, bilezikti belsendi qımyldarǵa keltirý kerek. Eger múmkindik bar bolsa, onda aıaq-qoldyń úsigen jerlerin bólme temperatýrasyndaǵy (+18; +20°S) jyly sýǵa salý jáne ony birtindep ystyq sý qosa otyryp +37°S-ńa deıin jetkizý, onymen bir mezgilde aıaq pen qoldy abaılap ýqalaý kerek. Teriniń qalypty túsiniń ózgerýi úsigen jerde qan aınalysynyń qalpyna kelgendiginiń belgisi bolyp tabylady. Jylytyp alǵannan keıin terini spırtpen súrtý jáne taza tańǵysh tańý kerek.

Zardap shegýshi tinderinde ózgerister (teridegi kúldireýikter, jansyzdaný ýchaskeleri) bolǵan jaǵdaılarda zaqymdanǵan jerlerdi spırtpen súrtedi jáne olarǵa taza tańǵysh tańady. Úsýdiń kez kelgen dárejesinde teriniń zaqymdanǵan jerlerin qarmen úıkeleýge bolmaıdy.

Jalpy tońý dene temperatýrasynyń aıtarlyqtaı tómendeýimen qatar júredi. Álsizdik paıda bolady, sóıleý men qozǵalys baıaýlaıdy. Mundaı kúıdegi adam, ádette, uıyqtap ketedi jáne esinen tanady. Dene temperatýrasy tómendeýinen tynys alý men júrek qyzmeti bastapqyda álsireı bastaıdy, al sodan keıin birtindep toqtaıdy. Zardap shegýshini qutqarý úshin ony dereý jyly úı-jaıǵa jetkizý jáne deneni abaılap ýqalaı otyryp jylytý sharalaryn qabyldaý qajet. Tátti, ystyq sýsyndar beriledi. Múmkindik bolsa, sý temperatýrasy +36; +37°S bolatyn jyly vana da paıdaly bolady. Spırtti ishimdikter berýge bolmaıdy, olar zardap shegýshige úlken zıan keltirýi múmkin. Esinen tanǵan, tynys alýy sıregen, tamyr soǵýy joq bolǵan kezde jan saqtaý sharalaryn júrgizý qajet.

---