Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 2 apta buryn)
Alash parıasy týraly
 
HH ǵasyrdyń basyndaǵy Qazaqstan men Reseıdegi mańyzdy saıası jáne azattyq qozǵalys bolǵan Alash partıasynyń tarıhtaǵy róli zor. Bul partıa 1917 jyly qurylyp, 1920 jyly taratyldy jáne Alash Avtonomıasynyń ortalyǵy boldy. Alash partıasynyń negizin qalaýshy - Álıhan Bókeıhanov, qazaq jáne qyrǵyz zıalylaryn zamanaýı saıası topqa biriktirgen alǵashqy uıymdastyrýshylardyń biri.

Alash partıasynyń qurylýy - orys otarshyldyǵyna jáne orystandyrý saıasatyna jaýap boldy. Partıa qazaq halqynyń kimdigin nyǵaıtýǵa, batysshyl sekýlárızmdi qoldaýǵa jáne musylman álemimen baılanys ornatýǵa tyrysty. Bul maqsattar Reseı Azamat soǵysy kezinde partıa músheleri arasynda ishki bólinýshilik týdyrdy. Partıanyń qurylýy onyń músheleriniń burynǵy Konstıtýsıalyq Demokratıalyq Partıamen baılanystarymen yqpaldas boldy.

Alash Avtonomıasy, sondaı-aq Alash Orda dep te atalady, Reseı quramynda avtonomıalyq, demokratıalyq memleket qurýǵa umtylǵan qazaq zıalylarynyń mańyzdy qadamy boldy. Avtonomıa orys aımaqtarymen shekaralas jáne Reseı ústemdigine qarsy sımvolıkalyq qarsylyq bildirdi, 1916 jylǵy qazaq jáne qyrǵyz kóterilisterinen týyndady.

Alash partıasynyń bar bolýy Bólshevıkterdiń Aq armıany jeńgennen keıin, Kırgız Avtonomıalyq Keńestik Sosıalısik Respýblıkasyn qurǵannan keıin aıaqtaldy.

20-shy ǵasyrdyń basyndaǵy Qazaqstan men Reseı aýmaǵynda mańyzdy saıası jáne azattyq qozǵalys retinde Alash partıasy aıtarlyqtaı ról atqardy. 1917 jyly qurylyp, 1920 jyly taratylǵan bul partıa, ásirese Alash avtonomıasyn qurýda ortalyq ról atqardy, bul aımaq qazirgi Qazaqstan jerinde jáne Reseıdiń bir bóliginde ornalasqan. Alahan Bókeıhanov basqarǵan Alash partıasy qazaq jáne qyrǵyz elıtasyn zamanaýı saıası topqa uıymdastyrýda alǵashqy qadamdardyń biri boldy.

Alash partıasynyń qurylýy reseılik kolonıalızmge jáne orysshalaý saıasatyna qarsy jaýap boldy. Partıa qazaqtyń ıdenttiligin nyǵaıtýǵa, batystyq sekýlárızmge basa nazar aýdarýǵa jáne musylman álemimen baılanysty saqtaýǵa umtyldy, bul Reseı Azamattyq soǵysy kezinde partıa músheleri arasynda ishki bólinýlerge ákeldi. Partıanyń qurylýy onyń músheleriniń burynǵy Konstıtýsıalyq Demokratıalyq Partıamen baılanysymen áser etti.

Alash avtonomıasy, sondaı-aq Alash Orda retinde belgili, qazaq elıtasymen qurylǵan jáne Reseıden avtonomıa alýǵa jáne ulttyq, demokratıalyq memleket qurýǵa talpynǵan mańyzdy qadam boldy. Bul avtonomıa Reseı aýmaqtarymen shektesip, orys bıligine qarsy sımvoldyq ustanym boldy, qazaq pen qyrǵyz kóterilisterinen paıda boldy.

Alash partıasynyń bar bolýy Bólshevıkterdiń Aq armıany jeńgennen keıin aıaqtaldy, onyń nátıjesinde Qyrǵyz Avtonomıalyq Keńestik Sosıalısik Respýblıkasy quryldy

Bul qurylym 1925 jyly Qazaq Avtonomıalyq Keńestik Sosıalısik Respýblıkasynyń ataýyn alyp, 1936 jyly Qazaq Keńestik Sosıalısik Respýblıkasyna aınaldy. Ol Keńes Odaǵynyń quramynda bolǵan, onyń taraýy 1980-shi jyldardyń aıaǵynda boldy.

Alash qozǵalysynyń murasy qazaq tarıhynda tereń oryn alǵan, Ahmet Baıtursynov, Alıhan Bókeıhanov jáne Mirjaqyp Dýlatov sıaqty kóshbasshylar ulttyq tarıhtyń naqty baǵytyndaǵy úlesteri úshin eske alynady. Olardyń qazaq halqynyń quqyǵyn jáne ıdenttiligin qorǵaýǵa atsalysýy aımaqtyń tarıhy men mádenıetine óshpes iz qaldyrdy​​​​.

You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama