InfoHub Logo

Reseı men Túrikmenstan Kaspıı teńizi arqyly tikeleı baılanysty nyǵaıtyp, «Jeńildetilgen keden dálizin» iske qosty. Bul tarıhı kelisim Qazaqstandy «Soltústik-Ońtústik» halyqaralyq dálizinen yǵystyryp, Astananyń tranzıttik mańyzyn tómendetýi múmkin.

2025 jyldyń 20 qazanynda Ashhabadta ótken túrikmen-reseı úkimetaralyq ekonomıkalyq yntymaqtastyq komısıasynyń 13-otyrysy aıasynda eki el arasyndaǵy «Jeńildetilgen keden dálizi» saltanatty túrde iske qosyldy. Bul qadam ekijaqty ıntegrasıanyń jańa kezeńi ǵana emes, sonymen birge aımaqtyń logıstıkalyq kartasyn tolyǵymen ózgertetin strategıalyq sheshim bolýy yqtımal.

Jańa kelisimniń máni nede?

Bul kelisim Reseı men Túrikmenstan arasyndaǵy taýarlar men kólik quraldarynyń kedendik rásimdeýin jeńildetýge baǵyttalǵan. Reseı vıse-premeri Marat Hýsnýllınniń aıtýynsha, basty maqsat – taýar aınalymyn jyldamdatý jáne «Soltústik-Ońtústik» halyqaralyq kólik dálizin damytýdy jandandyrý.

Aıta ketý kerek, kezinde Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq ta dál osyndaı Keden odaǵyn qurýdan bastalǵan edi. Sarapshylardyń pikirinshe, bul qadam beıtarap Túrikmenstannyń bolashaqta EAEO-ǵa múshe bolýynyń alǵashqy qadamy bolýy da múmkin.

Qazaqstan úshin qaýip qandaı?

Búgingi tańda Reseıden Túrikmenstanǵa jáne keri baǵyttaǵy júkterdiń basym bóligi Qazaqstan aýmaǵy arqyly tasymaldanady. 2014 jyly iske qosylǵan «Bolashaq» temirjol jelisi Ózbekstandy aınalyp ótip, Mańǵystaý oblysy arqyly Túrikmenstanǵa tikeleı shyǵýǵa múmkindik bergen edi.

Alaıda, jańa kelisim aıasynda Máskeý men Ashhabad aradaǵy deldal – Qazaqstandy shyǵaryp tastap, Kaspıı teńizi arqyly tikeleı teńiz tasymalyn damytýy yqtımal. Bul qadamnyń sebebi pragmatıkalyq: sońǵy jyldary Qazaqstan men Reseı shekarasynan aýyr júk kólikteriniń ótýi qıyndap ketti. Qazirdiń ózinde 7 myńnan astam fýra shekaradan óte almaı tur.

Túrikmenstannyń «Túrikmendeńizderáóllary» agenttigi málimdegendeı, «jeńildetilgen dáliz» Reseı men Túrikmenstan shekarasynan taýarlardyń ótý ýaqytyn barynsha qysqartady. Bul «Soltústik-Ońtústik» dálizi úshin asa mańyzdy.

Eger eki el tikeleı teńiz tasymalyn damytsa, «Soltústik-Ońtústik» dáliziniń baǵyty bylaısha ózgerýi múmkin: Reseı – Túrikmenstan (Kaspıı teńizi arqyly) – Iran – Pákistan – Úndistan. Bul Qazaqstannyń qurlyqtaǵy tranzıttik rólin edáýir tómendetedi.

Tek kedendik kelisim emes

Reseı men Túrikmenstan yntymaqtastyǵy tek logıstıkamen shektelmeıdi. Taraptar ekonomıkany sıfrlandyrý, aqparattyq qaýipsizdik, Reseıdiń IT-kompanıalarynyń Túrikmenstan naryǵyna enýi sıaqty máselelerdi talqylap, sıfrlyq transformasıa salasynda memorandýmǵa qol qoıdy. Máskeý Túrikmenstannyń shalǵaı aýdandaryn keń jolaqty ınternetpen qamtamasyz etýge ýáde berdi.

Bul oqıǵa Qazaqstannyń tranzıttik saıasaty úshin eleýli synaq bolyp otyr. Astana endi óziniń logıstıkalyq strategıasyn qaıta qarap, jańa básekelestik jaǵdaıynda óz artyqshylyqtaryn saqtap qalý joldaryn izdeýi kerek. Áıtpese, strategıalyq mańyzy zor halyqaralyq marshrýttyń syrtynda qalý qaýpi bar.