InfoHub Logo

SHQO, Aıagóz qalasy,
«№ 5 jalpy bilim beretin orta mektep»
komýnaldyq memlekettik mekemesi
ınformatıka páni muǵalimi
Mýratkanova Perızat Mýratovna

Pán Informatıka klass 5
Taqyryp: Aqparat,onyń túrleri.
Maqsat:
Bilimdilik – Oqýshylardy aqparat uǵymymen,onyń túrleri jaıly maǵlumat berý. Kúndelikti qabyldanatyn aqparatty júıege keltirýge úıretý;
Damytýshylyq – Oqýshylardyń ınteraktıvti taqtamen jumys jasaý qabiletin damytý.
Tárbıelik – Oqýshylardyń pánge degen durys qatynasyn tárbıeleý.
Sabaq túri: dástúrli sabaq
Sabaq tıpi: aralas sabaq
Ádis-tásilder: túsindirmeli – ıllústratıvti, kórnekilik, suraq-jaýap
Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: a) oqýshylar tizimi;
á) kabınet jaǵdaıy;
b) sabaq barysymen tanystyrý.
İİ.Úı tapsyrmasyn tekserý.
1. Qaýipsizdik tehnıkasyn saqtaý erejesin aıtyp ber.
Informatıka kabınetinde qaýipsizdik
tehnıkasyn saqtaý erejeleri:
1.EEM kabınetine tek muǵalimniń ruqsatymen kirý kerek.
2.Kabınette tártip saqtaý kerek.
3. Kompúter qurylǵylarynyń ústine zattar qoıýǵa bolmaıdy.
4. Kompútermen jumysty aq halat kıip jasaý kerek.
5. Qońyrsyǵan, kúıgen ıis shyqqanda, mindetti túrde muǵalimge aıtý kerek.
6.. Elektr togymen zaqymdanǵanda, tok kózinen ajyratyp, járdem shaqyrý kerek.*
7. Oqýshylar kompútermen berilgen ýaqyt boıynsha ǵana jumys jasaý kerek. (slaıdtar)
8. Pernetaqtanyń pernelerin qatty basýǵa bolmaıdy.
9. Qurylǵylardyń qosqysh kabelderine tıisýge bolmaıdy
10. Monıtor men kózdiń ara qashyqtyǵy 60-70sm-den kem bolmaýy kerek.
11. Dymqyl qolmen, dymqyl kıimmen kompútermen jumys isteýge bolmaıdy.
12. Muǵalimniń ruqsatynsyz kompúterdi óshirýge nemese iske qosýǵa bolmaıdy.

2. Aqparat degen sózge qandaı maǵyna beresińder?
«Aqparat» sózi latynnyń túsindirý, baıandaý, málimet degen uǵymdardy bildiretin informatio sózinen shyqqan. Aqparatqa úzildi-kesildi anyqtama bere almaımyz.Biraq,aqparat týraly bylaı aıtýǵa bolady: Aqparat - belgili bir nárse týraly tańbalar men sıgnaldar túrinde usynylatyn málimetter toby.
3. Aqparat kózi dep neni aıtamyz?
Kim aqparatty habarlasa sol aqparat kózi bolyp tabylady.Mysaly,muǵalim oqýshylarǵa jańa taqyryp túsindiredi.Munda muǵalim aqparat kózi bolyp tabylady.
4. Aqparat qabyldaýshy dep neni aıtamyz?
Kimde-kim aqparatty qabyldap alsa,onda ol aqparat qabyldaýshy bolyp tabylady.Mysaly,radıodan dıktor habarlama jasaıdy.Munda habardy estigen adam aqparat qabyldaýshy bolyp tabylady.
5. Adam aqparatty qandaı túrde qabyldaıdy?
Adam óziniń sezim músheleri arqyly aqparatty tańbaly jáne beıneli túrde qabyldaıdy.
6. Beınelik aqparat degenimiz ne?
Beınelik aqparat dep tabıǵat kórinisterin,keskinderdi, dám, ıis, kórý, sezý músheleri arqyly
alynatyn aqparattardy aıtady.
7. Tańbalyq aqparatqa ne jatady?
Tańbalyq aqparatqa adamnyń sóılesý jáne jazý túrinde alatyn aqparattar jatady.

İİİ. Jańa taqyrypqa kirispe.
İY.Jańa taqyrypty túsindirý.
Aqparatty adam balasy týǵannan bastap qabyldaı bastaıdy.Aqparatty qabyldaı bastaǵannan biz neni úırenemiz? oınaýdy, oqýdy, sóıleýdi.Adamdardyń bir-birimen qarym-qatynas jasaýy aqparatty alýymen bastalady Aqparatty biz aýyzsha nemese jazbasha túrde, tipti qımyl-qozǵalys túrinde bere alamyz. Kúndelikti jańalyqtarmen tanysa otyryp, biz aqparat alamyz.Adamdardyń birigip istegen kez kelgen is-áreketteritek aqparat almasýmen bolýy múmkin.

Adam aqparatty qaıdan alady? Bizdi dúnıe júzindegi kúndelikti jańalyqtarmen tanystyratyn gazetterdi,radıo men teledıdardy «buqaralyq aqparat quraldary» dep ataımyz.Dıktor teledıdar arqyly «Oqıǵa bolyp jatqan jerden qosymsha habar kelip tústi» dep habarlaıdy. Sender bir-birińnen: «keshe bizdiń fýtbol komandamyz jóninde jańalyq estidiń be?» nemese «búgin sońǵy habardy estidiń be?»dep suraısyńdar. Bul mysaldarda «aqparat» degen sóz belgili bir habardyń,jańalyqtardyń, ótken oqıǵalardyń mazmunyn bildiredi.
Adam sezim músheleri arqyly kóredi, estıdi, sezinedi, ıisti, dámdi sezedi, ıaǵnı aqparat qabyldaıdy.
Kózben kórý arqyly adam qorshaǵan orta týraly aqparat alady.

Kórý zattardyń tústerin, onyń ólshemin, pishinin tanyp ajyratýǵa jáne olar alysta ma nemese jaqynda ma, júredi me nemese jyljymaıtynyń bilýge kómektesedi. Kórý arqyly biz kitaptardy oqımyz, teledıdardaǵy baǵdarlamalardy qaraımyz, tabıǵattyń kórkiniń tamashalaımyz. Kózder degenimiz álemniń terezesi. Sondyqtan kózderińdi kútý kerek!
Qulaqpen estý arqyly adam dybys túrinde aqparat alady.
Biz úshin eń mańyzdy basqa adamdardyń sóılegeniń estý.Sóılesý arqyly biz bir-birimizge óz oıymyzdy,bilimimizdi beremiz. Tabıǵattyń tamasha dybystary, mýzykalar da bizge óte kerek. Osy dybystar - bizdi qorshaǵan sulýlyqtyń bóligi. Aıǵaı-shý kedergi jasaǵanmen paıdaly aqparat berýi múmkin, mysaly mashınanyń shýy biz úshin mynandaı aqparat beredi: mashına kele jatyr,baıqaý kerek! Esinde saqta, qulaqqa qatty estiletin shý zıan,sondyqtan kóbirek tynyshtyqta demalý kerek!

Iis sezý arqyly da adam óziń qorshaǵan orta týraly aqparat alady.
Kóbinese gúlderdiń jupar ıisi, ormannyń ıisi qýanysh sezimin oıatady. Keıbir ıister qaýip-qater týraly eskertedi. Mysaly,úıdegi gaz balonnan gaz shyǵyp jatqany nemese tamaq jeýge jaramsyz bolýy týraly.

Til arqyly adam dám sezedi,mysaly shaı tátti nemese tátti emes ekendigin.
Teri arqyly adam aqparat alady,mysaly zatqa qoldy tıgizgende ystyq nemese sýyq ekendigin sezedi.
Aqparatsyz adam ómir súre ala ma? Adam aqparatpen ne isteı alady?
Adam aqparattardy saqtaı alady;
Adam aqparttardy shyǵaryp bere alady; Aqparattyq prosester
Adam aqparattardy óńdeı alady.
Aqparatpen oryndalatyn áreketter aqparattyq prosester dep atalady.
Adamnyń aqparatty óńdeýi úzdiksiz proses,tipti sender uıyqtap jatqanda da oı prosesi, ıaǵnı aqparatty óńdeý prosesi jalǵasa beredi. Alynǵan málimetterdi óńdeý, matematıkalyq esepterdi sheshýdi qıyn jaǵdaıdan shyǵý jolyn izdegende, adam buryn ózinde bolmaǵan jańa aqparat oılap shyǵarady.