Torsyq
Bilimdilik maqsaty: Balalardy qazaqtyń ulttyq buıymdarymen, oıýlarymen, olardyń jasalý, qoldaný joldarymen tanystyrýdy jalǵastyrý, bilimdilik deńgeılerin kóterý, sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
Damytýshylyq maqsaty: Oıýlardy óz betterimen qoldanyp sala bilýge, ári qaraı damytý.
Tárbıelik maqsaty: Óz halqynyń ónerin súıýge baýlý. Ata –babalarymyzdyń asyl murasyn baǵalap qasterleýge, qasıetin túsinýge úıretý.
Kerekti –quraldar: Sýboıaq, qylqalam, qaryndash, tostaǵan men torsyq sýreti, ydystar býkleti, syr sandyq tapsyrmalary: maqal –mátelder, jańyltpash, yrymdar men tyıymdar, súrtkish shúberek.
Barysy: Balalar, búgin bizde erekshe sabaq. Bizge qonaqtar kelip otyr. Senderdiń bilimderińdi, sýret salý ónerlerińdi kórýge keldi. Endeshe, qonaqtarmen amandasaıyq.
Sheńber bolyp turaıyq
Alaqandy ashaıyq.
Kúnniń nuryn alaıyq
Taza aýany jutaıyq
Júrekke jylý salaıyq
Meıirimdilik shoǵyn alaıyq
Jınalǵan jyly shýaqty
Qonaqtarǵa shashaıyq
Qane, balalar myna sýretke nazar aýdaraıyq. Mynaý neler?
Oıý –órnekter dep jaýap beredi. Osy oıýlardyń attaryn kim atap beredi?
(qoshqar múıiz, botamoıyn, qus qanaty oıýy) Osy oıýlardy biz qaıdan jáne qaı jerden kóremiz?
- Ydys –aıaqtan, ulttyq kıimderden, oıynshyqtardan, syrmaq, kilemnen, kórpeden t. b. nárselerden kóremiz.
- Ájeleriń osyndaı oıýdy kórpege tigedi me?
- Qane, kimniń ájesi oıýdy jaqsy tigedi eken? (balalardyń jaýaptary)
Bul oıýlar zattardy sándep, ásemdeý úshin qoldanylady. Endi balalar, jańa biz aıtyp kettik, oıýlar ydystarǵa salynady dep. Mynaý býkletke nazar aýdaraıyq. Bul jerde ulttyq ydystar beınelegen. Ertede, adamdar topyraqty, qumdy paıdalanyp kese, qumyra jasaǵan. Sodan keıin aǵashty óńdep, órnektep tostaǵan aǵash, qasyq, tegene, shógen, aqquman jasaǵan. Osy ydystardy kúndelikti turmysta qoldanǵan (ydystyń ózi kórsetiledi)
- Tostaǵanǵa qandaı sýsyndar quıylady? Shubat, qymyz, aıran, sút t. b suıyq zattardyń barlyǵy quıylady.
- Pishini jaǵynan nege, ıaǵnı qandaı fıgýraǵa uqsaıdy?
Sheńberge, dóńgelekke uqsaıdy.
- Qymyzdy iship kórgenderiń bar ma, dámi qandaı?
- Dámi qyshqyl, ashshy bolady.
- Qymyzdyń taǵy qandaı qasıeti bar? ( Emdik qasıeti bar)
- Ydys tek aǵashtan jasalyp qana qoımaı, maldyń terisinen de jasalady. Odan mynadaı torsyq jasalady –dep kórsetiledi, túsindiriledi. Torsyqtyń ishine suıyq zattar quıylady. (aıran, sút, qymyz, shubat) Alys jolǵa shyqqanda, kún ystyq kezde, sýsyn quıyp alyp, yńǵaıly ydys retinde alyp júrgen. Atalarymyz osyndaı teriden, aǵashtan, ydys jasaǵan. Endeshe, sol atalarymyz bizge mynadaı «syr sandyq» tapsyrmasyn berip jiberipti. Bul sandyq, jáı sandyq emes, án aıtatyn sandyq. Eger de sender tapsyrmany durys oryndasańdar, onda «án» oınalady. Al, eger durys jaýap bere almasaq, onda oınalmaıdy. (Sandyq ishinde nómirlengen asyqtar bar, tapsyrmasymen)
- Mynaý ne? (asyq)
- Asyqta qandaı san tur? (1 sany)
- Endeshe,1- asyqtyń tapsyrmasyn oqımyn. (Ydys týraly jańyltpash aıtý kerek)
- Tas tostaǵan, tas tostaǵan
Tostaǵan ishine tas tastaǵan
-2 asyqtyń tapsyrmasy: «Óner jaıynda qandaı maqal –mátel bilesiń»?
«Óner kózi halyqta», Sheberdiń saýsaǵy altyn», «Oıý oıǵannyń oıy ushqyr»
-3 asyqtyń tapsyrmasy: Sút taǵamyna baılanysty yrymdar men tyıymdar. «Jerge tógilgen aqty basýǵa bolmaıdy, eger tógilse ol jerge tuz sebedi», «Sútti, qymyzdy úrlep ishpeıdi, maılylyǵy azaıady»
4 asyqtyń tapsyrmasy: Ydysqa baılanysty yrymdar men tyıymdar.
«Qonaqqa synyq kesemen shaı quıýǵa bolmaıdy», «As ishken ydysty tóńkerip qoıýǵa bolmaıdy», «Taǵam salynǵan ydystyń betin ashyq qaldyrýǵa bolmaıdy» t. b.
Jumys barysy túsindiriledi: Endeshe qazir bizdiń beıneleıtin sýretimiz torsyq. Sýretin kórsetý. Torsyq sýretiniń salý joly túsindiriledi.
- Trafarettiń kómegimen bastyramyz. Aq paraqty tiginen qoıyp, sol qolymyzben trafaretti basyp otyryp, qaryndashpen jıektep júrgizemiz.
Torsyqtyń ishine botakóz oıýyn salamyz. (oıý sýreti kórsetiledi)
«Botakóz» oıýy botanyń kózindeı móldiregen, geometrıalyq pishinde rombqa uqsas pishin. Jeńil jaǵys túrin paıdalaný. Salǵan sýretimiz ádemi, taza bolý kerek. Endi, balalar sharshaǵan bolarsyńdar, boı sergitip alaıyq.
Ornymyzdan turaıyq
Qolymyzdy sozaıyq
Ońǵa qaraı ıilip
Solǵa qaraı ıilip
Belimizdi jazaıyq
Aınalaǵa qaraıyq
Biz tynyǵyp alaıyq
Ásem sýret salaıyq
- Balalar sappen júrip sýret sabaǵyna otyrady. Osy kezde «Ata tolǵaýy» kúıi oryndalyp turady. Balalar jumysqa kirisedi. Sýret salyp bolǵan soń balalar, ár bala óz sýreti jaıly sóıleıdi. Mysaly: Ushaq sýretin salyp, aspanǵa ushar edim. Attyń sýretin salyp, alysqa atpen shabar edim degen sıaqty. t. b.
- Sýretke qandaı tús paıdalandyń?
- Sýret saǵan nesimen unaıdy?
- Budan basqa qandaı sýret salar ediń?
- Senderge sýret salǵan unaı ma? t. b
Qorytyndylaý: Balalar tostaǵan, torsyq degen sózde birinshi qandaı dybys estilip tur? (T –dybysy) Daýysty ma, daýyssyz ba ekenin ajyratady, T –dybysyna baılanysty sózder keltiredi.
Dıdaktıkalyq oıyn: «Órnekterdi kim tez taýyp aıtady»?
Damytýshylyq maqsaty: Oıýlardy óz betterimen qoldanyp sala bilýge, ári qaraı damytý.
Tárbıelik maqsaty: Óz halqynyń ónerin súıýge baýlý. Ata –babalarymyzdyń asyl murasyn baǵalap qasterleýge, qasıetin túsinýge úıretý.
Kerekti –quraldar: Sýboıaq, qylqalam, qaryndash, tostaǵan men torsyq sýreti, ydystar býkleti, syr sandyq tapsyrmalary: maqal –mátelder, jańyltpash, yrymdar men tyıymdar, súrtkish shúberek.
Barysy: Balalar, búgin bizde erekshe sabaq. Bizge qonaqtar kelip otyr. Senderdiń bilimderińdi, sýret salý ónerlerińdi kórýge keldi. Endeshe, qonaqtarmen amandasaıyq.
Sheńber bolyp turaıyq
Alaqandy ashaıyq.
Kúnniń nuryn alaıyq
Taza aýany jutaıyq
Júrekke jylý salaıyq
Meıirimdilik shoǵyn alaıyq
Jınalǵan jyly shýaqty
Qonaqtarǵa shashaıyq
Qane, balalar myna sýretke nazar aýdaraıyq. Mynaý neler?
Oıý –órnekter dep jaýap beredi. Osy oıýlardyń attaryn kim atap beredi?
(qoshqar múıiz, botamoıyn, qus qanaty oıýy) Osy oıýlardy biz qaıdan jáne qaı jerden kóremiz?
- Ydys –aıaqtan, ulttyq kıimderden, oıynshyqtardan, syrmaq, kilemnen, kórpeden t. b. nárselerden kóremiz.
- Ájeleriń osyndaı oıýdy kórpege tigedi me?
- Qane, kimniń ájesi oıýdy jaqsy tigedi eken? (balalardyń jaýaptary)
Bul oıýlar zattardy sándep, ásemdeý úshin qoldanylady. Endi balalar, jańa biz aıtyp kettik, oıýlar ydystarǵa salynady dep. Mynaý býkletke nazar aýdaraıyq. Bul jerde ulttyq ydystar beınelegen. Ertede, adamdar topyraqty, qumdy paıdalanyp kese, qumyra jasaǵan. Sodan keıin aǵashty óńdep, órnektep tostaǵan aǵash, qasyq, tegene, shógen, aqquman jasaǵan. Osy ydystardy kúndelikti turmysta qoldanǵan (ydystyń ózi kórsetiledi)
- Tostaǵanǵa qandaı sýsyndar quıylady? Shubat, qymyz, aıran, sút t. b suıyq zattardyń barlyǵy quıylady.
- Pishini jaǵynan nege, ıaǵnı qandaı fıgýraǵa uqsaıdy?
Sheńberge, dóńgelekke uqsaıdy.
- Qymyzdy iship kórgenderiń bar ma, dámi qandaı?
- Dámi qyshqyl, ashshy bolady.
- Qymyzdyń taǵy qandaı qasıeti bar? ( Emdik qasıeti bar)
- Ydys tek aǵashtan jasalyp qana qoımaı, maldyń terisinen de jasalady. Odan mynadaı torsyq jasalady –dep kórsetiledi, túsindiriledi. Torsyqtyń ishine suıyq zattar quıylady. (aıran, sút, qymyz, shubat) Alys jolǵa shyqqanda, kún ystyq kezde, sýsyn quıyp alyp, yńǵaıly ydys retinde alyp júrgen. Atalarymyz osyndaı teriden, aǵashtan, ydys jasaǵan. Endeshe, sol atalarymyz bizge mynadaı «syr sandyq» tapsyrmasyn berip jiberipti. Bul sandyq, jáı sandyq emes, án aıtatyn sandyq. Eger de sender tapsyrmany durys oryndasańdar, onda «án» oınalady. Al, eger durys jaýap bere almasaq, onda oınalmaıdy. (Sandyq ishinde nómirlengen asyqtar bar, tapsyrmasymen)
- Mynaý ne? (asyq)
- Asyqta qandaı san tur? (1 sany)
- Endeshe,1- asyqtyń tapsyrmasyn oqımyn. (Ydys týraly jańyltpash aıtý kerek)
- Tas tostaǵan, tas tostaǵan
Tostaǵan ishine tas tastaǵan
-2 asyqtyń tapsyrmasy: «Óner jaıynda qandaı maqal –mátel bilesiń»?
«Óner kózi halyqta», Sheberdiń saýsaǵy altyn», «Oıý oıǵannyń oıy ushqyr»
-3 asyqtyń tapsyrmasy: Sút taǵamyna baılanysty yrymdar men tyıymdar. «Jerge tógilgen aqty basýǵa bolmaıdy, eger tógilse ol jerge tuz sebedi», «Sútti, qymyzdy úrlep ishpeıdi, maılylyǵy azaıady»
4 asyqtyń tapsyrmasy: Ydysqa baılanysty yrymdar men tyıymdar.
«Qonaqqa synyq kesemen shaı quıýǵa bolmaıdy», «As ishken ydysty tóńkerip qoıýǵa bolmaıdy», «Taǵam salynǵan ydystyń betin ashyq qaldyrýǵa bolmaıdy» t. b.
Jumys barysy túsindiriledi: Endeshe qazir bizdiń beıneleıtin sýretimiz torsyq. Sýretin kórsetý. Torsyq sýretiniń salý joly túsindiriledi.
- Trafarettiń kómegimen bastyramyz. Aq paraqty tiginen qoıyp, sol qolymyzben trafaretti basyp otyryp, qaryndashpen jıektep júrgizemiz.
Torsyqtyń ishine botakóz oıýyn salamyz. (oıý sýreti kórsetiledi)
«Botakóz» oıýy botanyń kózindeı móldiregen, geometrıalyq pishinde rombqa uqsas pishin. Jeńil jaǵys túrin paıdalaný. Salǵan sýretimiz ádemi, taza bolý kerek. Endi, balalar sharshaǵan bolarsyńdar, boı sergitip alaıyq.
Ornymyzdan turaıyq
Qolymyzdy sozaıyq
Ońǵa qaraı ıilip
Solǵa qaraı ıilip
Belimizdi jazaıyq
Aınalaǵa qaraıyq
Biz tynyǵyp alaıyq
Ásem sýret salaıyq
- Balalar sappen júrip sýret sabaǵyna otyrady. Osy kezde «Ata tolǵaýy» kúıi oryndalyp turady. Balalar jumysqa kirisedi. Sýret salyp bolǵan soń balalar, ár bala óz sýreti jaıly sóıleıdi. Mysaly: Ushaq sýretin salyp, aspanǵa ushar edim. Attyń sýretin salyp, alysqa atpen shabar edim degen sıaqty. t. b.
- Sýretke qandaı tús paıdalandyń?
- Sýret saǵan nesimen unaıdy?
- Budan basqa qandaı sýret salar ediń?
- Senderge sýret salǵan unaı ma? t. b
Qorytyndylaý: Balalar tostaǵan, torsyq degen sózde birinshi qandaı dybys estilip tur? (T –dybysy) Daýysty ma, daýyssyz ba ekenin ajyratady, T –dybysyna baılanysty sózder keltiredi.
Dıdaktıkalyq oıyn: «Órnekterdi kim tez taýyp aıtady»?
You Might Also Like
