Ata kórgen – oq jonar, ana kórgen – ton pisher.
Aqtóbe qalasyndaǵy №3 «Ertegi» MDU meńgerýshisi
A. Baıtursynov atyndaǵy medal ıegeri
Muhanbetqalıeva Bıbigúl Qydyrǵalıqyzy
«Tárbıe basy - tal besik» ózekti máselesi boıynsha ótkizgen saıys
Ata kórgen – oq jonar,
Ana kórgen – ton pisher.
Atalar men ájeler, nemereler saıysy.
Maqsaty: búldirshinderdi izgilikke, úlkendi syılaýǵa. Qurmet kórsetýge, adamgershilikke tárbıeleý, halqymyzdyń asyl murasy - halyq aýyz ádebıeti túrlerin tanytý, oı - órisin damytý, ónerge baýlý.
Kórnekiligi: Naqyl sózder: «Úıińde qarıa bolsa, jazýly turǵan hatpen teń», «Kóneniń kózi - aqyldyń keni», «Qarıasy bardyń qazynasy bar», Qorjyn, asyqtar, kúıler jazylǵan ún taspa.
Júrgizýshi: Sálemetsizder me, qonaqtar, tárbıeshiler jáne búldirshinder. Qosh keldińizder!
Men qarapaıym qarttardy súıemin,
Ne degen kerim edi!
Ne biledi osy jurt ne biledi?
Babalardyń balasy - qarıalar,
Sırep bara jatqandaı kórinedi, - dep aqyn Muqaǵalı Maqataev jyrlaǵandaı, «Ata kórgen - oq jonar, ana kórgen - ton pisher»- degen babalar sózin aıdar etip, ardaqty qarıalar men aqyldy nemereler saıysyn bastaımyz.
Endi ortaǵa saıyskerlerdi shaqyraıyq: Sadýaqas ata nemeresi – Sanatpen, Baıtursyn ata nemeresi – Araımen, Amansultan ájesi nemeresi – Aııamen. Qoshemetpen qarsy alaıyq.
Búgingi saıysty ádil baǵalaıtyn, qazylar alqasymen tanystyraıyn:
Ádisker:
Kásipodaq uıymynyń tóraıymy:
Tárbıeshi:
Ata - ana:
Júrgizýshi: Baıqaýdyń shartymen tanys bolyńyzdar.
1 - bólim: «Jeti atasyn bilgen er - jeti jurttyń qamyn jer». Ár top ózin tanystyrady.
2 - bólim: «Atadan qalǵan asyl sóz». Maqal - mátel, yrym - tıymdar.
3 - bólim: «Tildiń maıyn tamyzyp, sózdiń balyn aǵyzyp, qas sheshender sóz sóıler». Sheshendik sózder.
4 - bólim: «Ata kórgen - oq jonar, ana kórgen - ton pisher». Sheberlik saıysy.
5 - bólim: «Kókpar» /suraq - jaýap/.
6 - bólim: «Júırikten júırik ozar jarysqanda». Óner saıysy.
Al endi saıysymyzdy bastaıyq. Qol soǵyp qoshemet kórsetip otyryńyzdar.
1) Jeti atasyn bilmegen, jetesizdik belgisi.
Nemereler jeti atasyn aıtady. Atalary, ájeleri tolyqtyrady. /rýyn, ósken jeri, t. b./
2) Sizderge artar mindet kóp.
Kótergen ata - saltyn qurmettep.
Aqtaı bilsek ata - baba, úmitin,
Árbir sózi bir mektep.
Maqal - mátel saıysy. Tárbıeshiler bastaǵan maqaldy balalar jalǵastyrady.
Mysaly: Eńbek etseń erinbeı, toıady qarnyń tilenbeı.
Aqyldy bala arly bala, aqylsyz bala sorly bala.
Jaqsynyń ózi de jaqsy - sózi de jaqsy.
Oqýsyz bilim joq, bilimsiz kúniń joq.
Atalar úshin: Yrymdar men tyıymdar. Maǵynasyn túsindirý.
Bala bas ustamaıdy... Mı jemeıdi... Jas balaǵa buǵana ustatpaıdy... Daladan úıge júgirip kirmeıdi... Qyz balanyń basyna aq, qara oramal salmaıdy... Bos besik terbetpeıdi...
Ádil - qazylar aldyńǵy eki bólimniń baǵasyn ázirleıdi. Oǵan deıin:
Boıyna bar sulýlyq jıylǵandaı,
Músiniń aq mármárdan quıylǵandaı.
Jarq etip shyǵa kelgen jurt aldyna,
Bıshiler ǵajap edi bıiń qandaı.
Bı: «Gúlder» bıin tamashalaý.
Ádil - qazylar baǵasyn beredi.
3) Ultymyzdyń salt - dástúrin qadirleıik,
Jastardy ımandy etip ázirleıik.
Tárbıe men bilimdi teń ıgergen,
Bolashaǵy qazaqtyń dep tileıik.
Kelesi saıysymyz, sheshendik sózder.
Nemereler úshin: Asyq alý arqyly, salt - dástúrge baılanysty suraqtar: Úsh arsyz.
Jeti sanyna baılanysty uǵymdar. Balaǵa baılanysty uǵymdar.
Atalar úshin: Balaǵa aqyl aıtyp keńes berip, týra jolǵa salatyn, úlgi - ónege
kórsetetin sheshendik sózder aıtý. Maǵynasyn túsindirý.
Mysaly: Atańa ne qylsań - aldyńa sol keler.
Azamatpen dos bol - qadirińdi biledi,
Bilimdimen dos bol - sasqanda aqyl beredi.
Bala bolsań bolǵandaı bol, aǵaıynǵa qorǵandaı bol.
4) «Ata kórgen – oq jonar, sheshe kórgen - ton pisher».
Sheberlik saıysy. /Qamshy órý, oıý oıý, t. b/ Nemereleri kómektesedi.
Án: «Dastarhan».
Ádil - qazylar baǵasyn beredi.
5) «Kókpar» dep atalatyn saıysymyz, qazaq halqy tórt - túlik maldyń ishindegi jylqy
malyn óte erekshe qadirlegen. Sondyqtan, jylqy malyna baılanysty suraqtarǵa jaýap berý. /asyq alý arqyly/.
Suraqtar:
1. Jylqy maly qansha jasaıdy? /otyz jyl/
2. Qulynshaqtyń aıaqtanyp, otyǵa bastaǵan kezi qalaı atalady? /Qaraqulaq/
3. Qazaq eri jasalý jaǵynan túrlerin atańyz? /Oıma er, qurandy er, aqbas er, ashamaı er/.
4. Qansha at aıyly bolady? /tós aıyl, shap aıyl/
5. Salt at mingen adamnyń bir zatty erdiń ústine kóldeneń salyp ustaýy? /óńgerý/.
6. Er toqym attyń moınyna ketpeýge taǵylatyn turman? /quıysqan/.
6) Óner saıysy.
At óneri bilinbes,
Báıgege túsip jaryspaı.
Er óneri bilinbes.
Qoıan qoltyq alyspaı,
Ár top óz ónerlerin ortaǵa salady.
Án: «Otan».
Ádil - qazylar qorytyndysyn shyǵarady. Jeńimpazdar «Kóneniń kózi», «Jylqy babynyń bilgiri», «Segiz qyrly, bir syrly» nomınasıasy boıynsha baǵalanady. Marapattaý sáti. Alǵys aıtyp aıaqtaý. Qoshtasý.
A. Baıtursynov atyndaǵy medal ıegeri
Muhanbetqalıeva Bıbigúl Qydyrǵalıqyzy
«Tárbıe basy - tal besik» ózekti máselesi boıynsha ótkizgen saıys
Ata kórgen – oq jonar,
Ana kórgen – ton pisher.
Atalar men ájeler, nemereler saıysy.
Maqsaty: búldirshinderdi izgilikke, úlkendi syılaýǵa. Qurmet kórsetýge, adamgershilikke tárbıeleý, halqymyzdyń asyl murasy - halyq aýyz ádebıeti túrlerin tanytý, oı - órisin damytý, ónerge baýlý.
Kórnekiligi: Naqyl sózder: «Úıińde qarıa bolsa, jazýly turǵan hatpen teń», «Kóneniń kózi - aqyldyń keni», «Qarıasy bardyń qazynasy bar», Qorjyn, asyqtar, kúıler jazylǵan ún taspa.
Júrgizýshi: Sálemetsizder me, qonaqtar, tárbıeshiler jáne búldirshinder. Qosh keldińizder!
Men qarapaıym qarttardy súıemin,
Ne degen kerim edi!
Ne biledi osy jurt ne biledi?
Babalardyń balasy - qarıalar,
Sırep bara jatqandaı kórinedi, - dep aqyn Muqaǵalı Maqataev jyrlaǵandaı, «Ata kórgen - oq jonar, ana kórgen - ton pisher»- degen babalar sózin aıdar etip, ardaqty qarıalar men aqyldy nemereler saıysyn bastaımyz.
Endi ortaǵa saıyskerlerdi shaqyraıyq: Sadýaqas ata nemeresi – Sanatpen, Baıtursyn ata nemeresi – Araımen, Amansultan ájesi nemeresi – Aııamen. Qoshemetpen qarsy alaıyq.
Búgingi saıysty ádil baǵalaıtyn, qazylar alqasymen tanystyraıyn:
Ádisker:
Kásipodaq uıymynyń tóraıymy:
Tárbıeshi:
Ata - ana:
Júrgizýshi: Baıqaýdyń shartymen tanys bolyńyzdar.
1 - bólim: «Jeti atasyn bilgen er - jeti jurttyń qamyn jer». Ár top ózin tanystyrady.
2 - bólim: «Atadan qalǵan asyl sóz». Maqal - mátel, yrym - tıymdar.
3 - bólim: «Tildiń maıyn tamyzyp, sózdiń balyn aǵyzyp, qas sheshender sóz sóıler». Sheshendik sózder.
4 - bólim: «Ata kórgen - oq jonar, ana kórgen - ton pisher». Sheberlik saıysy.
5 - bólim: «Kókpar» /suraq - jaýap/.
6 - bólim: «Júırikten júırik ozar jarysqanda». Óner saıysy.
Al endi saıysymyzdy bastaıyq. Qol soǵyp qoshemet kórsetip otyryńyzdar.
1) Jeti atasyn bilmegen, jetesizdik belgisi.
Nemereler jeti atasyn aıtady. Atalary, ájeleri tolyqtyrady. /rýyn, ósken jeri, t. b./
2) Sizderge artar mindet kóp.
Kótergen ata - saltyn qurmettep.
Aqtaı bilsek ata - baba, úmitin,
Árbir sózi bir mektep.
Maqal - mátel saıysy. Tárbıeshiler bastaǵan maqaldy balalar jalǵastyrady.
Mysaly: Eńbek etseń erinbeı, toıady qarnyń tilenbeı.
Aqyldy bala arly bala, aqylsyz bala sorly bala.
Jaqsynyń ózi de jaqsy - sózi de jaqsy.
Oqýsyz bilim joq, bilimsiz kúniń joq.
Atalar úshin: Yrymdar men tyıymdar. Maǵynasyn túsindirý.
Bala bas ustamaıdy... Mı jemeıdi... Jas balaǵa buǵana ustatpaıdy... Daladan úıge júgirip kirmeıdi... Qyz balanyń basyna aq, qara oramal salmaıdy... Bos besik terbetpeıdi...
Ádil - qazylar aldyńǵy eki bólimniń baǵasyn ázirleıdi. Oǵan deıin:
Boıyna bar sulýlyq jıylǵandaı,
Músiniń aq mármárdan quıylǵandaı.
Jarq etip shyǵa kelgen jurt aldyna,
Bıshiler ǵajap edi bıiń qandaı.
Bı: «Gúlder» bıin tamashalaý.
Ádil - qazylar baǵasyn beredi.
3) Ultymyzdyń salt - dástúrin qadirleıik,
Jastardy ımandy etip ázirleıik.
Tárbıe men bilimdi teń ıgergen,
Bolashaǵy qazaqtyń dep tileıik.
Kelesi saıysymyz, sheshendik sózder.
Nemereler úshin: Asyq alý arqyly, salt - dástúrge baılanysty suraqtar: Úsh arsyz.
Jeti sanyna baılanysty uǵymdar. Balaǵa baılanysty uǵymdar.
Atalar úshin: Balaǵa aqyl aıtyp keńes berip, týra jolǵa salatyn, úlgi - ónege
kórsetetin sheshendik sózder aıtý. Maǵynasyn túsindirý.
Mysaly: Atańa ne qylsań - aldyńa sol keler.
Azamatpen dos bol - qadirińdi biledi,
Bilimdimen dos bol - sasqanda aqyl beredi.
Bala bolsań bolǵandaı bol, aǵaıynǵa qorǵandaı bol.
4) «Ata kórgen – oq jonar, sheshe kórgen - ton pisher».
Sheberlik saıysy. /Qamshy órý, oıý oıý, t. b/ Nemereleri kómektesedi.
Án: «Dastarhan».
Ádil - qazylar baǵasyn beredi.
5) «Kókpar» dep atalatyn saıysymyz, qazaq halqy tórt - túlik maldyń ishindegi jylqy
malyn óte erekshe qadirlegen. Sondyqtan, jylqy malyna baılanysty suraqtarǵa jaýap berý. /asyq alý arqyly/.
Suraqtar:
1. Jylqy maly qansha jasaıdy? /otyz jyl/
2. Qulynshaqtyń aıaqtanyp, otyǵa bastaǵan kezi qalaı atalady? /Qaraqulaq/
3. Qazaq eri jasalý jaǵynan túrlerin atańyz? /Oıma er, qurandy er, aqbas er, ashamaı er/.
4. Qansha at aıyly bolady? /tós aıyl, shap aıyl/
5. Salt at mingen adamnyń bir zatty erdiń ústine kóldeneń salyp ustaýy? /óńgerý/.
6. Er toqym attyń moınyna ketpeýge taǵylatyn turman? /quıysqan/.
6) Óner saıysy.
At óneri bilinbes,
Báıgege túsip jaryspaı.
Er óneri bilinbes.
Qoıan qoltyq alyspaı,
Ár top óz ónerlerin ortaǵa salady.
Án: «Otan».
Ádil - qazylar qorytyndysyn shyǵarady. Jeńimpazdar «Kóneniń kózi», «Jylqy babynyń bilgiri», «Segiz qyrly, bir syrly» nomınasıasy boıynsha baǵalanady. Marapattaý sáti. Alǵys aıtyp aıaqtaý. Qoshtasý.
You Might Also Like
