InfoHub Logo

Bir jesir áıeldiń týǵan qyzy jáne ógeı qyzy bolypty. Ógeı qyzy kórer kózge kórikti, bıazy eken de, óz qyzynyń syrt pishini usqynsyz, onyń ústine kerjalqaý bolsa kerek. Jesir áıel týǵan qyzyn janyndaı jaqsy kórip, tamaqtyń tátti-dámdisin sonyń aýzyna tosyp, sóket qylyqtaryn da elemeıdi eken, al ógeı qyzyna kúndiz-túni jumys istetip, jarytyp tamaq ta bermepti.

Ol kún saıyn tań sáriden qudyqtyń basynda otyryp, jip ıiretin bolsa kerek. Urshyqty ıire-ıire keıde saýsaqtary qanap ta qalady eken.

Bir kúni jip ıirip otyryp, saýsaǵynyń qanyn urshyqqa juqtyryp alady. Urshyqtaǵy qandy shaıyp jibergeli qudyqqa eńkeıgende, urshyq qolynan qudyqqa túsip ketedi.

Ógeı qyz botadaı bozdap, úıge kelip, bolǵan isti ógeı sheshesine aıtady.

— Túsirgen óziń, óziń alyp shyǵasyń,— deıdi ógeı sheshe tas-talqan bolyp ashýlanyp.— Baıqa, urshyqsyz tabaldyryqtan attaýshy bolma.

Qyz baıǵus qudyqtyń basyna qaıtyp keledi de, kúıinip ketip, sýǵa kúmp beredi. Kúmp berýi-aq muń eken, esinen tanady.

Esin jıǵanda kózin ashsa, jaıqalǵan kógaldyń ústinde jatyr, kún tóbeden nuryn tógip tur, tóńiregi qulpyrǵan gúl-báısheshek.

Qyz túregelip, biraz jer júrip edi, aldynda jazyqta turǵan peshti, peshte pisip jatqan nandy kóredi. Nan qyzǵa til qatady:

— Aý, qyz, meni peshten tezirek al! Oı, al tezirek! Ábden pisip boldym. Almasań, kúıip ketemin!

Qyz qolyna kúrekti ala salyp, nandy peshten shyǵardy.

Sonsoń biraz júrip, alma aǵashyna tap bolady. Aǵashta pisken alma tunyp tur eken.

Alma aǵashy:

— Aý, qyz, selkildetshi, meni, selkildet! Almam piskeli qaı zaman!—dep ún qatady.

Qyz aǵashty selkildetip edi, alma jerge jańbyrsha jaýdy. Butaqta birde-bir alma qalmaı, túsip bolǵansha, aǵashty selkildete berdi.

Qyz almany bir jerge úıedi de, ári qaraı júre beredi. Aqyry, bir kishkentaı úıdiń qasyna keledi. Terezeden bir kempir qaraıdy. Aýzynan appaq úlken tisteri soıdıyp kórinip tur. Kempirdi kóre salyp, qyz záresi ushyp tura zytpaqshy bolyp edi, kempir daýystap:

— Qaraǵym, qorqyp kettiń be? Meniń janymda qalǵanyń jaqsy. Sharýany jaqsy isteseń, ózińe jaqsy bolady. Tek tósegimdi jaılap salyp beretin bol, qus tósek pen qus jastyqty jaqsylap silki, qaýyrsyn burqyrap jan-jaqqa ushatyn bolsyn. Munda meniń qus tósegimnen qaýyrsyn burqyraǵanda, jer ústine qar jaýady. Meniń kim ekenimdi bilemisiń? Men — Burqasyn hanymmyn,— deıdi.

— Qup,— deıdi qyz,— men sizdiń sharýańyzdy isteýge rızamyn.

Sóıtip, qyz kempirdiń qolynda turyp qalady. Ol jaqsy, úlgili qyz bolatyn, kempirdiń aıtqanyn eki etpeı, buljytpaı atqaryp júredi.

Qus tósek pen qus jastyqty qatty qaqqanda, qaýyrsyn jan-jaqqa burqyrap qarsha ushady.

Qyz Burqasyn hanymnyń qolynda jaqsy turyp jatady. Burqasyn hanym daýsyn kóterip birde-bir zekimeıdi, tátti, dámdi taǵamdy aýzyna tosyp otyrady.

Degenmen, birazdan soń qyzǵa bir saǵynysh paıda bola bastaıdy. Bastapqyda neni saǵynatynyn ózi de túsinbeıdi — mundaǵy jaǵdaıy úıindegiden myń ese artyq qoı, biraq óz úıin, oshaq basyn saǵynatynyn sonsoń baryp sezedi. Qansha jaman bolǵanmen, týyp-ósken, baýyr basqan mekeni ǵoı ol.

Bir kúni qyz kempirge muńyn shaǵady:

— Úıimdi saǵyndym. Sizdiń úıde turmysym jaqsy bolǵanmen, munda endi qala almaımyn. Týǵan-týysqanymdy kórgim keledi.

Burqasyn hanym tyńdap bolyp:

— Týǵan-týysqanyńdy umytpaǵanyń maǵan unap otyr,— deıdi.— Sharýany jaqsy atqardyń. Sol úshin úıińe qaıtatyn joldy ózim kórsetip jiberemin.

Qyzdy qolynan jetektep abajadaı qaqpanyń aldyna alyp keledi. Qaqpa aıqara ashylyp, qyz óte bergende, ústinen saýdyrap altyn tógiledi. Qyz sol boıy qaqpadan altynǵa kómilip shyǵady.

— Seniń aq nıetiń úshin bergen syılyǵym bul,— deıdi Burqasyn hanym jáne anada qudyqqa túsip ketken urshyǵyn qolyna ustatady.

Sol-aq eken, qaqpa sart etip jabylady da, kózdi ashyp-jumǵansha qyz qaıtadan jerdiń ústine shyǵady. Basqa jaqqa moıyn burmaı, ógeı sheshesiniń úıine keledi. Aýlaǵa kirip edi, qudyqtyń ústinde otyrǵan átesh ándetip jiberedi:

Ký-ká-re-ký, qyz keldi!

Altynǵa aptar bizdi endi!

Ógeı qyzynyń kóp altyn ákelgenin kórgen ógeı sheshe ony jyly júzben qarsy alady. Uzaq joǵalyp ketkeni úshin uryspaıdy da.

Qyz kórgen-bilgenin bastan-aıaq táptishtep aıtyp beredi. Ógeı sheshe óz qyzynyń da mol baılyqqa qoly jetip, úıge kóp altyn ákelse eken dep armandaıdy.

Jip ıirtkeli qudyqtyń basyna aparyp otyrǵyzyp qoıady. Ker jalqaý qyz qudyq basynda otyrǵanmen, jip ıirmeıdi. Bar bolǵany urshyqtyń sabymen tyrnalap saýsaǵyn qanatady da, qandy urshyqqa jaǵyp, qudyqqa tastap jiberedi, sońynan ózi de sýǵa kúmp beredi.

Ol da álgi gúl-báısheshek qulpyryp ósip turǵan kógalǵa tap bolady. Jalǵyz aıaq soqpaqpen júrip, kóp uzamaı ishinde nan pisip jatqan peshke keledi.

— Aý,— dep nan daýystaıdy.— Peshten shyǵaryp ala kór! Tezirek shyǵaryp al! Ábden pisip boldym. Birazdan soń kúıip ketemin!

— Kúımek túgil, janyp ket! Saǵan bola qolymdy bylǵasam-aý,— dep, jalqaý qyz ary qaraı júre beredi.

Sonsoń qyz alma aǵashynyń qasyna keledi, alma aǵashy qyzǵa ún qatady:

— Aý, qyz, selkildetshi meni, selkildet! Almalarym piskeli kóp ýaqyt boldy!

— Qaraı gór ózin, qaraı gór ózin,— dep jaýap qatady qyz,— men seni selkildetsem, alma túsip, basymdy isirip jiberedi.

Aqyry jalqaý qyz Burqasyn hanymnyń úıine keledi. Burqasyn hanymnan tipti qoryqqan da joq. Burqasyn hanymnyń soıdıǵan tisteri baryn, túri-túsinen kisi qorqarlyq emes ekenin ápkesi aıtqan bolatyn.

Sóıtip, jalqaý qyz Burqasyn hanymnyń jumysyn isteýge kiristi.

Alǵashqy kúni óıtip-búıtip jalqaýlyǵy ustamaı, Burqasyn hanymnyń aıtqanyn eki etpeýge tyrysyp baqty, qus tósek pen qus jastyqtardy qaqqanda qaýyrsyn jan-jaqqa qarsha burqyrady.

Ekinshi jáne úshinshi kúnderi jalqaýlyǵy ustaı bastaıdy. Tańerteń ornynan zorǵa turatyn bolady, shesheıdiń tósek-ornyn jóndep jınamaıdy, qus tósek pen qus jastyqtardy qaǵyp-silkýdi múlde qoıady.

Mynadaı qyzmetshi qyzdyń qylyǵyna mezi bolǵan Burqasyn hanym shydamy taýsylyp:

— Úıińe qaıt!—dese kerek.

Jalqaý patshaǵar qýanyp ketedi! «E,— dep oılaıdy,— qazir altynǵa qarq etedi ǵoı».

Burqasyn hanym qyzdy abajadaı qaqpanyń aldyna alyp keledi. Qaqpa aıqara ashylady. Jalqaý qyz qaqpadan shyǵyp bara jatqanda, ústinen saýdyrap altyn tógilgen joq, bir qazan qara maı qotarylady.

— İstegen jumysyńa laıyq syılyq osy,— dep, Burqasyn hanym qaqpany tars etkizip jaýyp alady.

Jalqaý qyz úıine kelgende, qudyq basynda otyrǵan átesh:

Qyz keldi kir-qojalaq, Eter endi jurt mazaq,— dep shaqyryp jiberedi.

Sóıtip, ústine tógilgen qaramaı ábden sińip, terisi ómir boıy qara qojalaq bolyp qalsa kerek.

---