InfoHub Logo

Baıaǵyda bir dıirmenshi bolypty. Álgi dıirmenshiniń ári aqyldy, ári myqty bir jaqsy esegi bolsa kerek. Janýar dıirmende kóp jyl qara jumys istep, qap-qap undy tası-tası, aqyrynda ábden qartaıypty.

Bir kúni ıesi esegine qarasa, qur súlderi tur, júk tasyr qaýqary qalmapty, sondyqtan da ony uryp-uryp qýyp jiberedi.

Esektiń záresi ushady: «Qaıda baram, qaıtip kúneltem? Qaýsaǵan, ólmeli túrim bolsa mynaý.

Tabanda basyna bir oı keledi: «Qoı, búıtkenshe, nemis shahary Bremenge baraıyn, kóshede án salyp júrermin.

Osyǵan belin bekem býady da, nemis shahary Bremenge qaraı bettep júrip ketedi.

Esek anda-sanda esekshe baqyryp qoıyp, jolda jaılap kele jatqan. Bir ýaqytta tosynnan: jol ústinde tili salaqtap, eki ıininen dem alyp jatqan ańshylyq ıtin kóredi.

— Neǵyp sharshap-shaldyǵyp jatyrsyń, ıtim-aý?— dep suraıdy esek.— Ne boldy saǵan?

— Boldyryp jatyrmyn,— deıdi ıt.— Uzaq júgirdim, sodan ábden silem quryp, sharshap qaldym.

— Sonsha júgiretindeı basyńa ne kún týdy, ıtim-aý?—dep suraıdy esek.

Oı, eseke-aı,— deıdi ıt,— esirke, esirkeı gór men paqyrdy! Men bir ańshynyń ıti edim, talaı-talaı dala kezip, saz keshtim. Endi qartaıdym, ıem meni óltirmek boldy.Sodan, mine, qashyp qutyldym, budan bylaı qaıterimdi ózim de bilmeımin.

Maǵan er, Bremen shaharyna baramyz,— deıdi esek.— Kóshede júrip án salamyz. Daýsyń jaqsy kórinedi, abalap qatty úretin de shyǵarsyń. Sen án salyp, baraban soǵasyń,men án salyp, gıtara tartamyn.

— Nesi bar, barsaq, baraıyq,— deıdi ıt.

Ekeýi jubyn jazbaı júrip ketedi.

Anda-sanda esek esekshe baqyryp, ıt ıtshe abalap qoıyp júrip keledi.

Ekeýi júrip keledi, júrip keledi, bir ýaqytta tosynnan jol ústinde jabyrqap, muńaıyp otyrǵan mysyqty kóredi.

Esek:

Neǵyp muńaıyp otyrsyń?— dep suraıdy mysyqtan.

It:

— Neǵyp jabyrqap otyrsyń? – dep suraıdy.

— Ýh,- deıdi mysyq, - esek-aý esirkeı kórińder men paqyrdy. Men bir áıeldiń mysyǵy edim, qolynda kóp jyl turdym. Egeýquıryq aýladym, tyshqan ustadym. Endi, mine, qartaıdym, tisterim muqaldy. Tyshqan ustaı almaıtynymdy bilgen soń, áıel meni ózenge tastap jibermek boldy. Sodan qashyp qutyldym. Budan bylaı qaıterimdi, qaıtip kúnelterimdi ózim de bilmeımin.

— Olaı bolsa, mysyq,— deıdi esek,— bizge erip júr, Bremen shaharyna baramyz, kóshede júrip án salamyz. Daýsyń jaqsy kórinedi sen án salyp, skrıpka oınaısyń, ıt án salyp baraban soǵady, al men án salyp, gıtara tartamyn.

— Nesi bar, barsaq, baraıyq,— deıdi mysyq.

Úsheýi jubyn jazbaı júrip ketedi.

Anda-sanda esek esekshe baqyryp, ıt ıtshe abalap, mysyq mysyqsha mıaýlap qoıyp, júrip keledi.

Úsheýi júrip keledi, júrip keledi, bir ýaqytta bir aýlanyń janynan óte bergende, tosynnan qaqpada otyrǵan áteshti kóredi. Átesh keńirdegin sozyp, bar daýsymen «ký-ka-re-ký» dep shaqyryp otyr.

— Átesh-aý, sonsha baqyrǵandaı ne boldy?— dep suraıdy esek.

— Bir pálege ushyradyń ba?— dep suraıdy ıt.

— Bálkim, bireý renjitti me?—dep surady mysyq.

— Ýh,— deıdi átesh,— esek-aý, ıt-aý, mysyq-aý, esirkeńder, esirkeı kórińder men paqyrdy. Erteń meniń qojamnyń úıine qonaqtar keledi, meni soıyp, solarǵa asyp bermekshi Endi qaıtem?

— Olaı bolsa,— deıdi esek,— bizge erip júr, Bremen shaharyna baramyz, kóshede júrip án salamyz. Daýsyń jaqsy kórinedi, sen án salyp, balalaıka tartasyń, mysyq án salyp, skrıpka oınaıdy, ıt án salyp, baraban soǵady, al men án salyp, gıtara tartamyn.

— Nesi bar, barsaq, baraıyq,— deıdi átesh.

Tórteýi jubyn jazbaı júrip ketedi.

Anda-sanda esek esekshe baqyryp, ıt ıtshe abalap, mysyq mysyqsha mıaýlap, átesh áteshshe shaqyryp qoıyp, júrip keledi.

Tórteýi júrip keledi, júrip keledi, bir ýaqytta qarańǵy túsedi. Esek pen ıt dáý emenniń túbine jaıǵasady, mysyq butaqqa shyǵyp alady, al átesh aǵashtyń ushar basyna qonaqtap, tóńirekti sholyp, qaraýyl qarap otyrady.

Qaraı-qaraı, aqyrynda anandaı jerde jylt-jylt etken otty kózi shalady.

— Bir ot jyltyldaıdy!—deıdi átesh aıǵaılap.

— Ol ne ot eken, bilý kerek. Bálkim taıaý jerde úı bar shyǵar,— deıdi esek.

— Bálkim, ol úıde et bar shyǵar. Shirkin, jer me edi,—deıdi ıt.

— Bálkim, ol úıde sút bar shyǵar. Shirkin, isher me edi,— deıdi mysyq.

— Bálkim, ol úıde tary bar shyǵar. Shirkin shoqyr ma edi,— deıdi átesh.

Tórteýi oryndarynan turyp, otqa qaraı jyljıdy.

Bir alańǵa shyǵa kelse, aldarynda úı tur, terezesinen ot jylt-jylt etedi.

Esek taıaý baryp terezeden qaraıdy.

— Esek-aý, ne kórip tursyń?—dep suraıdy átesh.

— Kórgenimdi aıtsam,— deıdi esek,— túrli taǵam aldarynda, dastarqan basynda bir top qaraqshy otyr.

— Shirkin, qarnymnyń ashyp turǵany-aı!— deıdi ıt.

— Shirkin, shóldep turǵanym-aı!—deıdi mysyq.

— Qaraqshylardy úıden qalaı qýyp shyǵamyz?—deıdi átesh.

Esek aldyńǵy eki aıaǵyn jaılap aparyp terezeniń jaqtaýyna qoıady, ıt esektiń, mysyq ıttiń arqasyna shyǵyp alady, al átesh bolsa mysyqtyń basyna ushyp baryp qonady.

Sol-aq eken, bári birden: Esek esekshe, ıt ıtshe,tórteýi ári oılap, beri oılap, mynadaı amal tabady.

Mysyq mysyqsha, átesh áteshshe — bári shaqyryp, baqyryp, abalap, mıaýlap lap qoıa beredi.

Sol betimen olar ýlap-shýlap, terezeden úıge qarǵyp túsedi. Qaraqshylar qorqyp, tym-tyraqaı qashyp, ormanǵa kirip ketedi.

Esek, ıt, mysyq, átesh — tórteýi dastarqan basyna alqa-qotan otyryp tamaq jeýge kirisedi.

Toıǵandarynsha iship, jep bolyp, uıqyǵa bet alady.

Esek qoradaǵy shópti jastanyp, ıt tabaldyryqtyń aldyna jaıǵasady, mysyq jyly peshtiń ústine búk túsip jatady, al átesh bolsa qaqpaǵa shyǵyp qonaqtaıdy.

İİİamdy sóndirip, bári uıqtap qalady.

Al qaraqshylar bolsa úılerine tasadan kóz júgirtip, ormanda buǵyp otyrǵan bola.

Terezeden jaryq óship, qarańǵy bolǵanyn kóredi.

Úıde ne bolyp jatqanyn bilip kelýge bir qaraqshyny jiberedi. Bálkim, olar beker qoryqqan bolar.

Qaraqshy úıge kelip, esik ashyp, as úıge kiredi. Peshtiń ústinde jyltyraǵan eki otqa kózi túsedi.

«Sirá, bul kómir bolar,— dep oılaıdy qaraqshy.— Shyraǵdanymdy tutatyp ala qoıaıyn».

Otqa shyraǵdanyn tıgizip qalady, al bul ot mysyqtyń kózi bolatyn. Mysyq ashýlanyp, atyp turyp, byr ete túsedi de, qaraqshyny tyrnap kep alady.

Qaraqshy esikke qaraı jalt bergende, ıt aıaǵyn qaýyp alady. Qaraqshy qoraǵa atyp shyqqanda, esek búıirine teýip jiberedi.

Qaraqshy qaqpaǵa qaraı bettegende, átesh «kýkáreký» dep baqyryp jiberedi.

Qaraqshy aıaǵy aıaǵyna tımeı, ormanǵa qarap zytyp beredi. Joldastaryna kelip:

— Qurydyq!—deıdi.— Úıimizdi bir dáýler kelip mekendep alypty. Bireýi uzyn saýsaqtarymen betimdi tyrnady, ekinshi bireýi pyshaqpen baltyrymdy oryp jiberdi, úshinshi bireýi arqama shoqparmen perip qaldy, al tórtinshisi usta uryny!» dep sońymnan aıǵaı saldy.

— Qap,— deıdi qaraqshylar,— onda bul aradan tezirek qaramyzdy batyrýymyz kerek.

Shynynda da, qaraqshylar bul ormanǵa endi qaıtyp aıaq baspastaı bolyp, kózderin joǵaltady.

Al Bremen ánshileri — esek, ıt, mysyq, átesh — tórteýi álgi úıde ómir baqı mekendep qala berse kerek.

---