Dárilik ósimdikter
Zertteýdegi kókeı kesti másele:
1. Marqakól qoryǵynyń dárilik ósimdikteriniń paıdasyn tereńirek bilý.
Zertteý jumysynyń maqsaty men mindeti:
1. Marqakól qoryǵynyń ósimdikteriniń jalpy jaǵdaıyn zertteý.
2. Ósimdikterdiń dárilik mańyzyn tereńirek zertteý.
3. Ósimdikterdiń adamdar úshin paıdasyn aıtý arqyly ósimdikterdi qorǵaý jolyn qarastyrý.
Ǵylymı jumystyń ádistemelik negizi:
Zertteý jumystaryn júrgizý.
Málimetter jıyntyǵy:
1. Ádebıetter jıyntyǵy
2. Aýyldyń úlken kisilerden surap bilý.
3. Dárilik ósimdikterden dári jasaý.
Ǵylymı jumystyń mańyzdylyǵy:
Ósimdikterdiń adam densaýlyǵyna paıdasyn aıtý ári ósimdikterdi qorǵaýdyń mańyzdylyǵyn túsiný.
Adamzattyń ósimdikter dúnıesine áseri.
Adamzattyń ósimdikter dúnıesine áseri.
Adamda óziniń is - áreketimen ósimdikterge oń jáne teris áser etedi. Qazirgi ýaqytta qaıta ornyna qaıtarylmaıtyn ósimdikter planeta betinen joıylyp ketkenin aıtý qıyn. Alaıda kóptegen faktiler 30 myńǵa jýyq túrli ósimdikterdiń joıylǵanyn kórsetedi. Bizdiń elimizde 20 myńǵa jýyq túri eseptelgen. Sonyń ishinde 60 paıyzy shabyndyq jerlerde ósetinder bolyp tabylady. 530 - daı túri qazirgi kezde sırek kezdesedi.
Ósimdikterdiń ósýi 2 esege deıin kemýi múmkin. Keıbir óndiristik qaldyqtar joǵarǵy toksıkalyǵymen erekshelenedi jáne ósimdikterdiń qurǵaýyna ákeledi. Bıdaıdyń tústi metalýrgıa ornalasqan aýdandarynda ónimdiligi 40 - 50 paıyz, al olardyń quramyndaǵy aqýyzdyń mólsheri 25 - 35 paıyzǵa tómen. Ósimdikterdi joıý jáne búldirý jıi baıqalady. Mysaly, shabyndyq jerlerdiń, basqa da óndiristik qaldyqtarmen, qoqystarmen lastanǵan jerler bar. Ósimdikter dúnıesine sonymen qatar gúlderdi jappaı jınaý, júıesiz kelýler men tabıǵat aıasynda demalýlar da áser etedi.
MARQAKÓL MEMLEKETTİK TABIǴI QORYǴYNYŃ BAǴALY ÓSİMDİKTERİ
Marqakól memlekettik tabıǵı qoryǵy Shyǵys Qazaqstan oblysynda, Ońtústik Altaıdyń shyǵysynda Marqakól qazanshuńqyrynda ornalasqan. Ol soltústiginde Kúrshim, ońtústiginde Azý taý jotalarynyń arasynda ornalasqan Altaıǵa tán tektonıkalyq oıpatty alyp jatyr. Bul aımaq Ońtústik Sibir taýlarynyń quramyna kiretin Ońtústik Altaı taýlarynyń sheginde ornalasyp, Orta Azıa - nyń shóldi jáne jarty laı shóldi aımaqtary men, qazaq dalasymen jáne ormandy dalamen shekaralas jatqandyq tan ósimdik ter álemi de tańǵajaıyp alýan túrli bolyp kelýi de sondyqtan.
Qoryqta 1000 asa joǵary satyly ósimdikter, onyń ishinde 12 túrli aǵash jáne 22 túrli buta bar bolsa, Marqakólde sý jáne sý mańy ósimdikteri, joǵary sý ósimdikteriniń 30 túri taralǵan. Kól jaǵasyn boılaı qoshqyl aıraýyq, qamys tárizdi sýbıdaıyq, torsyldaq jáne qıaqóleń ósedi. Taıaz sýlarda ózen qyryqbýyny, maı qoǵa, júzgish jebejapyraq, keltebes, kádimgi ýtamyr, úsh qulaq kishi baldyrshóp ósedi. Shóptesin ósimdikter ishinde kópjyldyq ósimdikter basym bolyp keledi. Maýsym – tamyz aıynda kóldiń betinde ádemi qyzǵyl tústi gúlderimen kóz jaýyn alatyn qosmekendi tarandy kóptep kezdestirýge bolady.
Marqakóldiń ósimdik jamylǵysynyń basym bóligin baǵaly ósimdikter quraıdy. Dárilik maqsattaǵy ósimdikterge qyzǵylt semizot, maral túbiri, shuǵylyq, shilter japyraqty shaıqýraı, dárýmendik maqsatta qara jáne qoıý qara qoshqyl qaraqat, altaı ushqaty, talshyqtyq maqsatta qosúıli qalaqaı, sándik maqsatta ala kúlteli qyzǵaldaq, buıra lalagúl, bıik tegeýringúl, altaı kúngeldisi, teri ıleýge qoldanylatyn kádimgi qymyzdyq, tikendi ıtmuryn, ınsektısıdtik shyraljyn jýsan, dári bárpisi, jelim alýda paıdalynatyn Altaı shyryshy, jem - shóptik erkek sýoty, aıraýyq, krahmal alynatyn maı qoǵa, boıaý maqsatynda paıdalanylatyn at qymyzdyq, dári shelnasy, shaıyr alýda paıdalanylatyn sibir qaraǵaıy, bal - shyryndy ósimdikterge kádimgi topyraqbas, shegirshin labaznıgi, sabyn óndirýde qoldanylatyn dárilik sabynshóp, taǵamdyq maqsatta altaı jýasy, altaı raýǵashy, sándik buıymdar jasaýda qoldanylatyn qara óleńshóp, sabaý tal, aramshóptik teristik tasshygúl, Edil qońyraýgúli, sibir teńgejapyraǵy, qurylystyq sibir qaraǵaıy, qotyr qaıyń, tehnıkalyq qarakók tal, otyndyq sibir shyrshasy, sibir samyrsyny, qotyr qaıyń, efır maıly kermek jýsan, ýly tasjapyraq kúımesgúl, kádimgi ýtamyr, taý bárpisi tanylǵan. Marqakól kóliniń gıdrologıasynda, sý janýarlar ómirinde sý jáne sý mańy ósimdikteriniń mańyzy óte zor.
1. Marqakól qoryǵynyń dárilik ósimdikteriniń paıdasyn tereńirek bilý.
Zertteý jumysynyń maqsaty men mindeti:
1. Marqakól qoryǵynyń ósimdikteriniń jalpy jaǵdaıyn zertteý.
2. Ósimdikterdiń dárilik mańyzyn tereńirek zertteý.
3. Ósimdikterdiń adamdar úshin paıdasyn aıtý arqyly ósimdikterdi qorǵaý jolyn qarastyrý.
Ǵylymı jumystyń ádistemelik negizi:
Zertteý jumystaryn júrgizý.
Málimetter jıyntyǵy:
1. Ádebıetter jıyntyǵy
2. Aýyldyń úlken kisilerden surap bilý.
3. Dárilik ósimdikterden dári jasaý.
Ǵylymı jumystyń mańyzdylyǵy:
Ósimdikterdiń adam densaýlyǵyna paıdasyn aıtý ári ósimdikterdi qorǵaýdyń mańyzdylyǵyn túsiný.
Adamzattyń ósimdikter dúnıesine áseri.
Adamzattyń ósimdikter dúnıesine áseri.
Adamda óziniń is - áreketimen ósimdikterge oń jáne teris áser etedi. Qazirgi ýaqytta qaıta ornyna qaıtarylmaıtyn ósimdikter planeta betinen joıylyp ketkenin aıtý qıyn. Alaıda kóptegen faktiler 30 myńǵa jýyq túrli ósimdikterdiń joıylǵanyn kórsetedi. Bizdiń elimizde 20 myńǵa jýyq túri eseptelgen. Sonyń ishinde 60 paıyzy shabyndyq jerlerde ósetinder bolyp tabylady. 530 - daı túri qazirgi kezde sırek kezdesedi.
Ósimdikterdiń ósýi 2 esege deıin kemýi múmkin. Keıbir óndiristik qaldyqtar joǵarǵy toksıkalyǵymen erekshelenedi jáne ósimdikterdiń qurǵaýyna ákeledi. Bıdaıdyń tústi metalýrgıa ornalasqan aýdandarynda ónimdiligi 40 - 50 paıyz, al olardyń quramyndaǵy aqýyzdyń mólsheri 25 - 35 paıyzǵa tómen. Ósimdikterdi joıý jáne búldirý jıi baıqalady. Mysaly, shabyndyq jerlerdiń, basqa da óndiristik qaldyqtarmen, qoqystarmen lastanǵan jerler bar. Ósimdikter dúnıesine sonymen qatar gúlderdi jappaı jınaý, júıesiz kelýler men tabıǵat aıasynda demalýlar da áser etedi.
MARQAKÓL MEMLEKETTİK TABIǴI QORYǴYNYŃ BAǴALY ÓSİMDİKTERİ
Marqakól memlekettik tabıǵı qoryǵy Shyǵys Qazaqstan oblysynda, Ońtústik Altaıdyń shyǵysynda Marqakól qazanshuńqyrynda ornalasqan. Ol soltústiginde Kúrshim, ońtústiginde Azý taý jotalarynyń arasynda ornalasqan Altaıǵa tán tektonıkalyq oıpatty alyp jatyr. Bul aımaq Ońtústik Sibir taýlarynyń quramyna kiretin Ońtústik Altaı taýlarynyń sheginde ornalasyp, Orta Azıa - nyń shóldi jáne jarty laı shóldi aımaqtary men, qazaq dalasymen jáne ormandy dalamen shekaralas jatqandyq tan ósimdik ter álemi de tańǵajaıyp alýan túrli bolyp kelýi de sondyqtan.
Qoryqta 1000 asa joǵary satyly ósimdikter, onyń ishinde 12 túrli aǵash jáne 22 túrli buta bar bolsa, Marqakólde sý jáne sý mańy ósimdikteri, joǵary sý ósimdikteriniń 30 túri taralǵan. Kól jaǵasyn boılaı qoshqyl aıraýyq, qamys tárizdi sýbıdaıyq, torsyldaq jáne qıaqóleń ósedi. Taıaz sýlarda ózen qyryqbýyny, maı qoǵa, júzgish jebejapyraq, keltebes, kádimgi ýtamyr, úsh qulaq kishi baldyrshóp ósedi. Shóptesin ósimdikter ishinde kópjyldyq ósimdikter basym bolyp keledi. Maýsym – tamyz aıynda kóldiń betinde ádemi qyzǵyl tústi gúlderimen kóz jaýyn alatyn qosmekendi tarandy kóptep kezdestirýge bolady.
Marqakóldiń ósimdik jamylǵysynyń basym bóligin baǵaly ósimdikter quraıdy. Dárilik maqsattaǵy ósimdikterge qyzǵylt semizot, maral túbiri, shuǵylyq, shilter japyraqty shaıqýraı, dárýmendik maqsatta qara jáne qoıý qara qoshqyl qaraqat, altaı ushqaty, talshyqtyq maqsatta qosúıli qalaqaı, sándik maqsatta ala kúlteli qyzǵaldaq, buıra lalagúl, bıik tegeýringúl, altaı kúngeldisi, teri ıleýge qoldanylatyn kádimgi qymyzdyq, tikendi ıtmuryn, ınsektısıdtik shyraljyn jýsan, dári bárpisi, jelim alýda paıdalynatyn Altaı shyryshy, jem - shóptik erkek sýoty, aıraýyq, krahmal alynatyn maı qoǵa, boıaý maqsatynda paıdalanylatyn at qymyzdyq, dári shelnasy, shaıyr alýda paıdalanylatyn sibir qaraǵaıy, bal - shyryndy ósimdikterge kádimgi topyraqbas, shegirshin labaznıgi, sabyn óndirýde qoldanylatyn dárilik sabynshóp, taǵamdyq maqsatta altaı jýasy, altaı raýǵashy, sándik buıymdar jasaýda qoldanylatyn qara óleńshóp, sabaý tal, aramshóptik teristik tasshygúl, Edil qońyraýgúli, sibir teńgejapyraǵy, qurylystyq sibir qaraǵaıy, qotyr qaıyń, tehnıkalyq qarakók tal, otyndyq sibir shyrshasy, sibir samyrsyny, qotyr qaıyń, efır maıly kermek jýsan, ýly tasjapyraq kúımesgúl, kádimgi ýtamyr, taý bárpisi tanylǵan. Marqakól kóliniń gıdrologıasynda, sý janýarlar ómirinde sý jáne sý mańy ósimdikteriniń mańyzy óte zor.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
