Esimdik. Jikteý esimdigi
Sabaqtyń taqyryby: Esimdik. Jikteý esimdigi
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: esimdik týraly túsinik, onyń ishinde jikteý esimdigi týraly jalpy maǵlumat berý, onyń ereksheligin uǵyndyrý.
Damytýshylyq: oqýshylardy syn turǵysynan oılaýǵa, saýatty jazyp, oqý daǵdylaryn jetildirýge jáne shyǵarmashylyq qabiletin damytýǵa baýlý.
Tárbıelik: oqýshylardyń belsendi oılaý qyzmetterin jandandyrý, gramatıkalyq tapsyrmalardy oryndaý arqyly shapshańdyqqa tárbıeleý, ulttyq dúnıe tanymyn qalyptastyrý.
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq - jaýap, oı qorytý, tanymdyq oıyndar.
Sabaqtyń túri: jańa sabaqty meńgertý, ujymdyq, oıyn sabaǵy
Sabaqtyń kórnekiligi: test jumysy, juldyzsha, kestesózder.
Pánaralyq baılanys: ádebıet
Sabaqtyń barysy: İ. Uıymdastyrý.
a) Synyptaǵy oqýshylardy túgeldeý.
á) Synyptaǵy oqýshylardyń daıarlyǵyn tekserý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý.
Esińe túsir. Jańa sabaqqa qatysy bolǵandyqtan, esim sózderdi «Juldyzdy sát» oıyny boıynsha qaıtalaý.
1. Zat esim qandaı sóz taby? - (Esimder toby).
2. Zat esim maǵynasyna qaraı neshege bólinedi? – (jalpy, jalqy, derekti, dereksiz).
3. Jalpy, jalqy zat esimder. – (birkelki zattardy, qubylystardy jappaı ataıtyn sózder; arnaıy berilgen esimder men ataýlardy - jalqy esim deımiz.
4. Syn esim qandaı sóz taby? – (Esimder toby).
5. Maǵynasyna qaraı neshege bólinedi? – (sapalyq jáne qatystyq syn esim).
6. Týyndy syn esimder qalaı jasalady? – (jurnaq arqyly esim sózden de, etistikten de jasalady).
7. Quramyna qaraı syn esim neshege bólinedi? – (dara jáne kúrdeli syn esim).
8. San esim qandaı sóz taby? - (Esimder toby).
9. San esim maǵynasyna qaraı neshege bólinedi? – ( eseptik, rettik, boljaldyq, toptaý, jınaqtyq, bólshektik san esim bolyp 6 - ǵa bólinedi).
10. San esim quramyna qaraı neshe túrge bólinedi? - (dara jáne kúrdeli).
Jaýap bergen oqýshylarǵa juldyzsha berip otyramyn.
İİ. Jańa sabaq. Taqyryby: «Esimdik. Jikteý esimdigi».
Talǵat bıyl mektepti bitirdi. Ol endi qalada oqıdy. Men oǵan hat jazyp turamyn. Mundaıda kim qýanbaıdy deısiz?
Qaramen jazylǵan sózder esimdikter dep atalady.
Mysaly: Birinshi sóılemdegi Talǵattyń esimin ekinshi sóılemde ol esimdigi aýystyryp tur. Úshinshi sóılemdegi baıandaýshy adam men Talǵattyń esimderin taǵy da men, oǵan esimdikteri almastyryp otyr. Tórtinshi sóılemde zat esim ornyn kim esimdigi basqan.
Zat esim, syn esim, san esimniń ornyna júretin sóz taby esimdikter keıde orynbasar sózder dep atalady.
Esimdikter esim sózderdiń (zat esim, syn esim, san esim) atyn da, belgisin de, sanyn da atamaı, tek solardy nusqap, meńzep kórsetedi de, olardyń ornyna qoldanylady.
Esińde usta!
Qazaq tilinde esimdikter san jaǵynan kóp emes, 60 - 70 - teı.
Esimdikter maǵynasyna qaraı jeti topqa bólinedi:
1. Jikteý: men, sen, sender, siz, sizder, ol, olar, biz, bizder.
2. Silteý: ol, sol, bul, osy, anaý, sonaý, áne, mine, ánekı.
3. Suraý: kim? ne? qalaı? qashan? qandaı? t. b.
4. Ózdik: óz, ózim, ózderi, ózimiz, ózinen, ózimniń, ózderińiz.
5. Jalpylaý: bar, barsha, barlyq, bári, kúlli, bútin, tegis, túgel.
6. Belgisizdik: ár, qaı, bir, bireý, álde, keı (árkim, áldebir).
7. Bolymsyzdyq: eshteńe, eshteme, dáneńe, eshkim, eshqashan, túk, dym.
- Balalar, biz qandaı bılerdi bilemiz?
- Tóle bı, Áıteke bı, Qaz daýysty Qazybek bı.
- Olaı bolsa, Qazybek bıdiń qazaq týraly aıtqanyn oqyp taldaımyz.
Biz qazaq degen elmiz, biraq eshkimge soqtyqpaı jaı jatqan elmiz. Elimizden qut - bereke qashpasyn dep, jerimizdiń shetin jaý baspasyn dep, naızaǵa úki taqqan elmiz. Dosymyzdy saqtaı bilgen elmiz, dám tuzdy aqtaı bilgen elmiz. Sen qalmaq ta, biz qazaq qarpysqaly kelgenbiz. Tabysýǵa kónbeseń, shabysqaly kelgenbiz. Tutqyr sary jelimsiz jabysqaly kelgenbiz. Sen temir de biz kómir eritkeli kelgenbiz. Berseń jóndep bitimińdi aıt, ne turatyn jerińdi aıt.
- Jikteý esimdigi – biz. «Biz» dep turǵany – búkil qazaq.
Belgili bir (zatqa, adamǵa qatysty) jaqtyq uǵymmen baılanysty qoldanylatyn esimdiktiń túri jikteý esimdigi dep atalady.
Jikteý esimdikteriniń úsh jaǵy jáne jekeshe, kópshe túri bolady. Jikteý esimdikteri: men, sen, siz, ol, biz (bizder), sender, sizder, olar.
Jekeshe túri Kópshe túri
İ. Men (aıtýshymyn, sóıleýshimin) İ. Biz (aıtýshylarmyz, sóıleýshilermiz)
İİ. (anaıy) Sen (aıtýshysyń, sóıleýshisiń)
İİ. (sypaıy) Siz (aıtýshysyz, sóıleýshisiz) İİ. (anaıy) Sender (aıtýshylarsyńdar, sóıleýshisińder)
İİ (sypaıy) Sizder (aıtýshylarsyzdar, sóıleýshilersizder)
İİİ. Ol (aıtýshy, sóıleýshi). İİİ. Olar (aıtýshylar, sóıleýshiler)
Jaq: Jekeshe túri. Jaq: Kópshe túri.
Jekeshe túri Kópshe túri
İ oqýshymyn, suradym İ oqýshymyz, suradyq
İİ (anaıy) oqýshysyń, suradyń İİ (anaıy) oqýshysyńdar, suradyńdar
İİ (sypaıy) oqýshysyz, suradyńyz İİ (sypaıy) oqýshysyzdar, suradyńyzdar
İİİ oqýshy, surady İİİ oqýshylar, surady
Eki kesteni salystyryp, jikteý esimdikterin berilgen etistikpen baılanystyra otyryp túsindiremin.
Esimdik. Jikteý esimdigi. júkteý
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: esimdik týraly túsinik, onyń ishinde jikteý esimdigi týraly jalpy maǵlumat berý, onyń ereksheligin uǵyndyrý.
Damytýshylyq: oqýshylardy syn turǵysynan oılaýǵa, saýatty jazyp, oqý daǵdylaryn jetildirýge jáne shyǵarmashylyq qabiletin damytýǵa baýlý.
Tárbıelik: oqýshylardyń belsendi oılaý qyzmetterin jandandyrý, gramatıkalyq tapsyrmalardy oryndaý arqyly shapshańdyqqa tárbıeleý, ulttyq dúnıe tanymyn qalyptastyrý.
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq - jaýap, oı qorytý, tanymdyq oıyndar.
Sabaqtyń túri: jańa sabaqty meńgertý, ujymdyq, oıyn sabaǵy
Sabaqtyń kórnekiligi: test jumysy, juldyzsha, kestesózder.
Pánaralyq baılanys: ádebıet
Sabaqtyń barysy: İ. Uıymdastyrý.
a) Synyptaǵy oqýshylardy túgeldeý.
á) Synyptaǵy oqýshylardyń daıarlyǵyn tekserý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý.
Esińe túsir. Jańa sabaqqa qatysy bolǵandyqtan, esim sózderdi «Juldyzdy sát» oıyny boıynsha qaıtalaý.
1. Zat esim qandaı sóz taby? - (Esimder toby).
2. Zat esim maǵynasyna qaraı neshege bólinedi? – (jalpy, jalqy, derekti, dereksiz).
3. Jalpy, jalqy zat esimder. – (birkelki zattardy, qubylystardy jappaı ataıtyn sózder; arnaıy berilgen esimder men ataýlardy - jalqy esim deımiz.
4. Syn esim qandaı sóz taby? – (Esimder toby).
5. Maǵynasyna qaraı neshege bólinedi? – (sapalyq jáne qatystyq syn esim).
6. Týyndy syn esimder qalaı jasalady? – (jurnaq arqyly esim sózden de, etistikten de jasalady).
7. Quramyna qaraı syn esim neshege bólinedi? – (dara jáne kúrdeli syn esim).
8. San esim qandaı sóz taby? - (Esimder toby).
9. San esim maǵynasyna qaraı neshege bólinedi? – ( eseptik, rettik, boljaldyq, toptaý, jınaqtyq, bólshektik san esim bolyp 6 - ǵa bólinedi).
10. San esim quramyna qaraı neshe túrge bólinedi? - (dara jáne kúrdeli).
Jaýap bergen oqýshylarǵa juldyzsha berip otyramyn.
İİ. Jańa sabaq. Taqyryby: «Esimdik. Jikteý esimdigi».
Talǵat bıyl mektepti bitirdi. Ol endi qalada oqıdy. Men oǵan hat jazyp turamyn. Mundaıda kim qýanbaıdy deısiz?
Qaramen jazylǵan sózder esimdikter dep atalady.
Mysaly: Birinshi sóılemdegi Talǵattyń esimin ekinshi sóılemde ol esimdigi aýystyryp tur. Úshinshi sóılemdegi baıandaýshy adam men Talǵattyń esimderin taǵy da men, oǵan esimdikteri almastyryp otyr. Tórtinshi sóılemde zat esim ornyn kim esimdigi basqan.
Zat esim, syn esim, san esimniń ornyna júretin sóz taby esimdikter keıde orynbasar sózder dep atalady.
Esimdikter esim sózderdiń (zat esim, syn esim, san esim) atyn da, belgisin de, sanyn da atamaı, tek solardy nusqap, meńzep kórsetedi de, olardyń ornyna qoldanylady.
Esińde usta!
Qazaq tilinde esimdikter san jaǵynan kóp emes, 60 - 70 - teı.
Esimdikter maǵynasyna qaraı jeti topqa bólinedi:
1. Jikteý: men, sen, sender, siz, sizder, ol, olar, biz, bizder.
2. Silteý: ol, sol, bul, osy, anaý, sonaý, áne, mine, ánekı.
3. Suraý: kim? ne? qalaı? qashan? qandaı? t. b.
4. Ózdik: óz, ózim, ózderi, ózimiz, ózinen, ózimniń, ózderińiz.
5. Jalpylaý: bar, barsha, barlyq, bári, kúlli, bútin, tegis, túgel.
6. Belgisizdik: ár, qaı, bir, bireý, álde, keı (árkim, áldebir).
7. Bolymsyzdyq: eshteńe, eshteme, dáneńe, eshkim, eshqashan, túk, dym.
- Balalar, biz qandaı bılerdi bilemiz?
- Tóle bı, Áıteke bı, Qaz daýysty Qazybek bı.
- Olaı bolsa, Qazybek bıdiń qazaq týraly aıtqanyn oqyp taldaımyz.
Biz qazaq degen elmiz, biraq eshkimge soqtyqpaı jaı jatqan elmiz. Elimizden qut - bereke qashpasyn dep, jerimizdiń shetin jaý baspasyn dep, naızaǵa úki taqqan elmiz. Dosymyzdy saqtaı bilgen elmiz, dám tuzdy aqtaı bilgen elmiz. Sen qalmaq ta, biz qazaq qarpysqaly kelgenbiz. Tabysýǵa kónbeseń, shabysqaly kelgenbiz. Tutqyr sary jelimsiz jabysqaly kelgenbiz. Sen temir de biz kómir eritkeli kelgenbiz. Berseń jóndep bitimińdi aıt, ne turatyn jerińdi aıt.
- Jikteý esimdigi – biz. «Biz» dep turǵany – búkil qazaq.
Belgili bir (zatqa, adamǵa qatysty) jaqtyq uǵymmen baılanysty qoldanylatyn esimdiktiń túri jikteý esimdigi dep atalady.
Jikteý esimdikteriniń úsh jaǵy jáne jekeshe, kópshe túri bolady. Jikteý esimdikteri: men, sen, siz, ol, biz (bizder), sender, sizder, olar.
Jekeshe túri Kópshe túri
İ. Men (aıtýshymyn, sóıleýshimin) İ. Biz (aıtýshylarmyz, sóıleýshilermiz)
İİ. (anaıy) Sen (aıtýshysyń, sóıleýshisiń)
İİ. (sypaıy) Siz (aıtýshysyz, sóıleýshisiz) İİ. (anaıy) Sender (aıtýshylarsyńdar, sóıleýshisińder)
İİ (sypaıy) Sizder (aıtýshylarsyzdar, sóıleýshilersizder)
İİİ. Ol (aıtýshy, sóıleýshi). İİİ. Olar (aıtýshylar, sóıleýshiler)
Jaq: Jekeshe túri. Jaq: Kópshe túri.
Jekeshe túri Kópshe túri
İ oqýshymyn, suradym İ oqýshymyz, suradyq
İİ (anaıy) oqýshysyń, suradyń İİ (anaıy) oqýshysyńdar, suradyńdar
İİ (sypaıy) oqýshysyz, suradyńyz İİ (sypaıy) oqýshysyzdar, suradyńyzdar
İİİ oqýshy, surady İİİ oqýshylar, surady
Eki kesteni salystyryp, jikteý esimdikterin berilgen etistikpen baılanystyra otyryp túsindiremin.
Esimdik. Jikteý esimdigi. júkteý
You Might Also Like
