InfoHub Logo

— Keıingi kezde oblıgasıa urlaý sonshama jıilep ketti. Pýaro, osy biz qylmystyń betin ashýmen aınalysa bergenshe, ózimiz nege kirisip ketpeımiz, — dedim men qolymdaǵy gazetti bylaı qoıyp.

— Sen nemene, tez baıýdyń jolyn nusqap otyrǵannan saýmysyń, dostym?

— Já, myna sońǵy oqıǵany aıtamyn da. London — Shotlandıa birlesken bankisiniń Nú-Iorkten jóneltken mıllıon dollar turatyn oblıgasıalary «Olımpıa» kemesinen adam túsinip bolmaıtyn jaǵdaıda ǵaıyp bolǵan.

— Teńiz aýrýynan seskenetindigim bolmasa, Levergýer ádisi boıynsha, uzaǵyraq jattyǵý jasaý úshin La-Mansh buǵazy emes, muhıtty kesip ótetin jańaǵydaı alyp kemelerdiń birimen saıahat shekken bolar edim, — dep Pýaro armandap qoıdy.

— Iá, tamasha bolar edi, — dep quptaı kettim men ony. — Ol kemelerdiń keıbireýin sáýletti saraı deseń de artyq bolmaıdy, shomylatyn baseınder, demalys bólmeleri, restorandary, pálma aǵashy ósirilgen saıajaılary jan rahatynyń bári bar. Tipti teńizde kele jatqanyń da múldem esińnen shyǵyp ketedi.

— Al meniń teńizde kele jatqanym esimnen áste shyqqan emes, — dedi Pýaro salǵyrt únmen. — Sen saýsaqpen sanap ótken ana usaq-túıek dúnıeniń maǵan maılap berse de qajeti joq. Biraq, dostym, sen bir sátke sol kemede kele jatqan, ózderin jan adam bilmeıtin kemeńgerlerdi kózińe elestetip kórshi. Óziń aıtpaqshy, sý betinde qalqyp júretin sáýletti saraılardyń ishinen keıbir kezde qylmyskerler dúnıesiniń myqtylaryn da kezdestirýge bolady.

— Á, kómekeıiń belgili boldy! Álgi qundy qaǵazdary jymqyryp ketken «serimen» semser serpiskiń kelip otyr ǵoı, sirá?

Osy kezde bólmege úıin jalǵa berip otyrǵan áıel kirdi de, sózimizdi bólip jiberdi.

— Sizge bir bıkesh kelip tur, Pýaro myrza. Myna bir qaǵazdy berip jiberdi.

«Mıss Esmı Farkýar» degen qaǵazdaǵy sózderdi kózi shalǵan Pýaro stoldyń astyna eńkeıip, edenge túsken nannyń qıqymyn jınap qasynda turǵan sebetke eppen saldy da, qojaıyn áıelge bas ızep, «kelgen qonaqty kirgizińiz» degendeı ısharat bildirdi.

Kóp uzamaı úıge bir kórikti qyz kirip keldi; suńǵaq boıly qońyr kózderi úlken, dene bitimi symbatty, kıgen kıimi, júris-turysy erekshe jarasymdy.

— Tórletińiz, bıkesh. Myna kisi — meniń dosym kapıtan Gastıngs, ári kishigirim isterdi sheshýde qol ushyn beretin kómekshim.

— Al men búgin sizge óte bir úlken máselemen keldim, Pýaro myrza, — dedi bıkesh otyrar aldynda ıilip tájim ettim. — Gazetten ózińiz de oqyp úlgergen bolarsyz. Aıtyp turǵanym — «Olımpıa» kemesinde urlanǵan oblıgasıalar jaıly.

Pýaronyń ań-tań bolyp turǵanyn seze qoıǵan bolýy kerek, qonaq qyz sózin tez jalǵastyryp ketti.

— Meniń baıqaýymsha, siz qazir «Myna bıkeshtiń London-SHotlandıa bankisine qandaı qatysy bar», — dep dal bolyp turǵan sıaqtysyz. Iá, bir jaǵynan meniń ol mekemege tıtteı de qatysym joq, al ekinshi jaǵynan qatysym da bar. Olaı deıtinim, Pýaro myrza, men Fılıp Rıdjýeıdiń qalyńdyǵy edim.

— Iá, ıá! Al, Fılıp Rıdjýeı myrza...

— Oblıgasıalar urlanǵan kezde jaýapkershilik sonyń moınynda bolatyn. Árıne, oǵan tikeleı aıyp taǵylyp otyrǵan joq. Bul jerde ol kinály da emes. Degenmen, qatty mazasyzdanyp júr. Al naǵashysy bolsa, Fılıptiń ózi baıqaýsyzda oblıgasıalardy alyp bara jatqandyǵyn bireý-mireýge sezdirip qoıǵan degendi qaıta-qaıta aıta beredi. Bul Fılıptiń jumysyna úlken kesirin tıgizetin sátsizdik bolyp tur.

— Naǵashysy kim edi?

— Vavazýar myrza ǵoı — London-SHotlandıa bankisi dırektorynyń biri.

— Farkýar bıkesh, siz máseleniń mán-jaıyn ashyńqyrap aıtpaısyz ba?

— Jaqsy, aıtaıyn. Oqıǵa bylaı bastaldy. Jańaǵy aıtyp otyrǵan bank óziniń Amerıkadaǵy kredıtin ósire túsý úshin quny bir mıllıon dollar oblıgasıa qaǵazdaryn jóneltpekshi bolyp sheshim qabyldaıdy. Vavazýa, Álbette, siz týraly habarym mol, Pýaro myrza, — myrza bul jaýapty mısıany jıenine tapsyrý laıyq dep tabady. Óıtkeni Fılıp bul bankte kóp jyl boıy bizdiń basymyzǵa túsken is jaıynda Esmı sizben kyzmet etip kele jatqan jaýapty adamdardyń biri. Onyń ústine Nú-Iork bankileriniń talaı ret esiginen kirip, tesiginen shyǵyp, istiń uńǵyl-shuńǵylymen ábden tanysyp, mashyqtanyp alǵan bolatyn. «Olımpıa» kemesi jolǵa aıdyń jıyrma úshi kúni Lıverpýl qalasynan júzip shyǵady. Oblıgasıalardy Fılıpke jolǵa shyǵatyn kúni tańerteń London-SHotlandıa bankisiniń eki birdeı dırektory, Vavazýar men Shoý myrzalardyń ózderi tabys etedi. Oblıgasıalardy kózinshe sanap, paketke salyp mórmen bekitip bergennen keıin, Fılıp paketin chemodanyna salyp kilttep qoıady.

— Chemodandiki jaı qulyp pa edi?!

— Joq. Shoý myrza Gabbs fırmasyna baryp, arnaıy qulyp jasattyrǵan. Nú-Iorkke jetýge birneshe saǵat ýaqyt qalǵanda chemodannyń túbine salynǵan paketti urlap ketedi. Kemeniń barlyq buryshy biri qalmaı tekseriledi, biraq paket sol kúıinde zym-zıa joq bolady Kádimgi býǵa aınalyp, aýaǵa tarap ketken sekildi.

Pýaronyń júzi qubylyp ketti.

— Degenmen, qaǵazdar iz-túzsiz joǵalyp ketpepti. Meniń estýimshe, olardy «Olımpıa» Nú-Iorkke kelip jetkennen keıin jarty saǵattyń ishinde bólshektep-bólshektep satyp jibergen. Qalaıda Rıdjýeı myrzamen kezdesýim kerek.

— Men de sizge Cheshır Chız restoranyna birge tamaqtanaıyq degeli otyr edim. Fılıp te sol araǵa keledi. Alaıda Fılıp meniń sizben aqyldasyp júrgenimdi áli bilmeıdi.

Qyz shaqyrǵan jerge baratyn bolyp sóz baılastyq ta taksımen tartyp kettik.

Fılıp Rıdjýeı ýádeli jerge bizden buryn kelgen eken, qalyńdyǵynyń múldem beıtanys eki adammen birge kelip túskenine bir túrli tańdanyp qalǵandaı. Ol boıshań, jaqsy kıingen, ádemishe kelgen jas jigit eken. Jas shamasy otyzdan kóp asa qoımaǵanmen, samaıyn qyraý shala bastapty.

Farkýar bıkesh jigitiniń qasyna kelip, qolynan ustady.

— Ózińmen aqyldaspaı, iske kiriskenime keshirim ótinem, Fılıp,— dedi ol.— Erkúl

Pýaro myrzamen tanysyp qoı. Bul kisi týraly óziń de kóp estigen bolarsyń, qasyndaǵy joldasy kapıtan Gastıngs.

Rıdjýeı qatty tańdanyp qaldy.

— Álbette, siz týraly habarym mol, Pýaro myrza,— dedi Fılıp onymen qol alysyp jatyp.— Biraq meniń... ıá bizdiń basymyzǵa túsken is jaıynda Esmı sizben aqyldasady degen oı basyma kelgen emes.

— Sen ruqsat etpeıdi ǵoı dep qorqyp edim,— dedi

Farkýar bıkesh báseń únmen.

— Demek, aldyn-ala qam jasaǵan ekensiń ǵoı,— dedi Fılıp kúlimsirep,— Pýaro myrza bul sumdyq jumbaqtyń syryn ashar degen úmittemin. Shynymdy aıtsam, ne isterimdi bilmeı ábden mazam ketip júr.

Rasynda da óńi júdeý, jaǵy sýalyńqy edi. Qatty qınalyp, mazasyzdanyp júrgeni júzinen aıqyn sezilip tur.

— Bári de túsinikti,— dedi Pýaro.— Qanekı, endi tamaqtanalyq. Budan bylaı ne isteý kerek ekenin as ústinde oılasa jatarmyz. Onyń ústine áńgimeni Rıdjýeı myrzanyń óz aýzynan estigim kelip otyr.

Bizder dámdi daıarlanǵan restoran tamaǵyn sóz etip otyrǵanda Fılıp oblıgasıalardyń qandaı jaǵdaıda urlanǵanyn baıandap berdi. Farkýar bıkesh ekeýiniń aıtqandary bir jerden shyqty. Fılıp sózin aıaqtaǵan kezde, Pýaro áńgimeni qaıta sabaqtady.

— Rıdjýeı myrza, oblıgasıalardyń urlanǵanyn siz qalaı bilip qoıdyńyz?

Fılıpti yzaly kúlki kernep:

— Qalaısha bilmeıin, ap-anyq kórinip tursa, Pýaro myrza. Kaıýtamdaǵy tósektiń astynda turǵan chemodan jartylaı beri shyǵyp qalypty. Buzyp ashpaqshy bolǵan kórinedi. Qulyptyń kilt salatyn jeri aıqysh-uıqysh syzylyp, qajalyp qalypty.

— Biraq meniń túsinýimshe, ury chemodandy kiltpen ashqan deıdi ǵoı?

— Iá, solaı. Ol aldymen qulypty buzbaqshy bolǵan, biraq buza almaǵan. Aqyrynda bir amalyn taýyp ashqan bolýy kerek.

— Ǵajap eken,— dedi Pýaro, ádettegishe kózi ot shashyp.— Tipti ǵajap! Aldymen qulypty buzbaqshy bolyp áýre bolady da, sodan soń oıyna kilt túsedi... Gabbs fırmasynda jasalǵan qulyptardyń kiltteri bir-birine múldem uqsamaıdy ǵoı.

— Dál solaı. Sondyqtan da uryda kilt bolýy múmkin emes. Kúni-túni kiltti bir sát te qolymnan shyǵarǵan emespin.

— Oǵan senimińiz mol ma?

— Ant etýge barmyn. Eger urynyń kilti bolsa, ýaqytyn bosqa ótkizip myqty qulypty buzýǵa árekettenbes edi ǵoı?

— Iá, ıá! Bul bárimizdiń de kókeıimizdegi jumbaq. Munyń sheshýin tapsaq bári de anyqtalar edi. Men sizge taǵy da bir saýal qoıaıyn dep otyrmyn. Tek ashýlana kórmeńiz. Siz chemodanyńyzdy ashyq tastap ketpegenińizge kámil senesiz be?

Fılıp Rıdjýeı oǵan qarap edi, Pýaro qolyn kóterip «keshire gór» degendeı syńaı tanytty.

— Iá, bul sıaqty oqıǵalar bolyp turady, senińiz maǵan! Jaraıdy, sonymen oblıgasıalar chemodannan urlandy delik. Al ury olardy qaıda jiberedi? Jaǵaǵa qalaı alyp shyǵady?

— Mine, sony aıtsańyzshy! Qalaı ǵana alyp shyǵa alady? — dep Fılıp daýysyn kóterdi.— Tamojná basshylaryna da habar berilgen bolatyn. Olar kemeden túsken jolaýshynyń birin qaldyrmaı qoıny-qonyshyn túgel tekserip shyqty.

— Onyń ústine oblıgasıalar salynǵan pakettiń kólemi de kishigirim bolmasa kerek qoı?

— Árıne, úlken paket. Ury ony kemeniń bir jerine tyǵyp ketken joq. Ol belgili. Óıtkeni keme kelip toqtaǵan soń jarty saǵattan keıin oblıgasıalar satyla bastaǵan. Bir alyp-satar tipti qundy qaǵazdardyń birazyn «Olımpıa» portqa kirmesten buryn satyp aldym dep ant-sý ishti. Biraq oblıgasıalardyń telegraf arqyly jiberilýi múmkin emes.

— Iá, múmkin emes, alaıda kemelerińniń qasynan býksır kemelerdiń ótkenin kózińiz shalmady ma?

— Ondaı boldy, biraq dabyl soǵylǵannan keıin jurttyń bári eleńdep, esh nárseni qalt jibermeı qadaǵalap turǵan kezde keldi. Men de baqylap turdym, biraq sezik týdyratyn nárse baıqamadym. Qıyny sol, Pýaro myrza, jurt endi ol qaǵazdardy meniń ózim urlady degen qaýeset tarata bastapty. Jyndanyp ketetin shyǵarmyn!

— Biraq jaǵaǵa shyqqanda sizdi de teksergen bolar?— dedi Pýaro sypaıylap.

— Teksergende qandaı.

Fılıp Pýaroǵa tańdana qarady.

— Baıqaýymsha siz meni durys túsinbedińiz-aý deımin,— dedi Pýaro jumbaqtaı kúlimsirep.— Endi biraz máseleni bankiniń ózine baryp anyqtaǵym kelip tur.

Rıdjýeı óz aty-jóni jazylǵan kishkentaı qaǵazdardyń birin sýyryp alyp birneshe sóz jazdy.

— Mynany naǵashymnyń qolyna tıgizseńiz, ol sizdi birden qabyldaıdy.

Pýaro raqmetin aıtyp, Farkýar bıkeshpen qosh aıtysqan soń, biz London-SHotlandıa birlesken bankisiniń bas keńsesine qaraı bet aldyq. Rıdjýeı bergen qaǵazdy kórsetip edik, bizdi yǵy-jyǵy stoldardyń arasymen bank qyzmetkerlerin jaǵalatyp otyryp, ekinshi qabattaǵy bir kishirek kabınetke alyp keldi. Sol jerde bizdi qos dırektor qabyldady.

Ekeýi de salqyn júzdi, shashtaryn bank jumysy aǵartqan egdeleý adamdar eken. Vavazýar myrzanyń shoqsha aq saqaly bar, al Shoý myrza sakal-murtyn jyp-jylmaǵaı ǵyp qyryp tastapty.

— Bilýimshe, siz qylmysty isterdi tekserýmen óz erkińizben shuǵyldanatyn bolýyńyz kerek?— dedi Vavazýar myrza.— Iá, solaı bolar. Biz, árıne isti Skotland Iardqa tapsyryp qoıyp edik. Ony Makneıl deıtin ınspektor tekserip jatyr. Jańylmasam, óte qabiletti ofıser.

— Oǵan kúmánim joq— dedi Pýaro izetpen.— Jıenińiz jaıynda biraz saýal qoıýǵa ruqsat etetin shyǵarsyz? Myna qulyp jaıynda bileıin dep edim. Gabbs fırmasyna ony jasattyrǵan kim ekenin aıtpaısyz ba?

— Ony men jasattyrǵan,— dedi Shoý myrza julyp alǵandaı.— Mundaı sharýany basqa eshkimge de senip tapsyrýǵa bolmaıdy. Kiltke keletin bolsaq, biri Rıdjýeı myrzada, al qalǵan ekeýi áriptesim ekeýmizde.

— Basqa qyzmetkerlerdiń kiltke eshbir qatysy bolǵan joq qoı?

— Kiltter jıyrma úshinen beri qaraı, sol ózimiz salyp qoıǵan kúıi seıfte saqtaýly desem, aǵat ketpeıtin shyǵarmyn,— dedi Vavazýar myrza.— Ókinishke oraı, áriptesim osydan eki apta buryn, dálirek aıtqanda, naq sol Fılıp jolǵa attanǵan kúni syrqattanyp qalǵan bolatyn. Ol mine endi ǵana táýir bolyp otyr.

— Meniń jasymdaǵy adamǵa asqynǵan bronhıtpen oınaýǵa bolmaıdy,— dedi Shoý myrza muńaıyp.— Men jatyp qalǵanda Vavazýar myrza jalǵyziliktiń zardabyn ábden kórgen sıaqty. Onyń ústine «jyǵylǵanǵa judyryq» degendeı, myna bir kútpegen jaǵdaıdyń sap ete qalǵanyn qaramaısyń ba.

Pýaro taǵy biraz nárselerdi anyqtady. Meniń túsinýimshe, ol naǵashy men jıenniń arasyndaǵy qarym-qatynastyń qanshalyqty jaqyn ekenin bilgisi keldi. Vavazýar myrza jaýapty saq ári qysqa qaıyrady. Jıeni bankiniń senimdi qyzmetkeri eken. Ári ol eshýaqytta aqshadan qysylyp, nemese bireýge qaryzdar bolyp kórmepti. Budan buryn da osy tektes jumystar san ret tapsyrylypty.

Sharýamyz bitken soń biz olarmen qosh aıtystyq. Syrtqa shyqqan kezde Pýaro maǵan: «Kóńilim tolmady»,— dedi.

— Bárin aldyńa jaıyp salady dep qalǵansyń ǵoı? Ol shaldardy ońaılyqpen qolǵa túsire almaısyń.

— Kóńilim tolmaı kele jatqany sózge sarańdyǵy emes, dostym. Óziń unatatyn keıbir kitaptarda bankiniń dırektoryn jer-kókke syıǵyzbaı, sondaı qyraǵy, isker dep ásireleı maqtaıtynyn bilesiń. Biraq olardy pir tutatyn adamyń men emes. Qarnym ashatyny — biz sheshpekshi bolyp júrgen jumbaqtyń osynshama ala ókpe bolatyndaı dánemesi joq ekendigi. Bári de op-ońaı!

— Ońaı?

— Iá, óziń oılanyp kór, ońaıdyń ońaıy emes pe?

— Sonda qalaı, ury ýysymda dep turǵannan saýmysyń?

— Dál tóbesinen tústiń.

— Onda biz nemenege...

— Basyńdy bosqa qatyrma, Gastıngs. Ázirshe biz áliptiń artyn baǵa turamyz.

— Sonda ne qol qýsyryp qarap otyramyz ba? Kútetin ne bar?

— «Olımpıanyń» qaıtyp kelýin kútemiz. Ol munda Nú-Iorkten seısenbi kúni oralýǵa tıisti.

— Qylmyskerdiń kim ekenin bilseń nesine kútesiń? Ol ala aıaq quıryǵyn ustatpaı keter.

— Qylmyskerdi qaıtaryp bermeıtin Ońtústik teńiz araldarynyń birine qashyp ketedi deımisiń? Joq, dostym, ol ondaı jerge shydaı almaıdy. Al meniń nege sozbaqtap turǵanymdy bilgiń kelse, aıtaıyn. Maǵan qazirdiń ózinde-aq bári ap-aıqyn. Biraq eldiń báriniń qabileti birdeı emes qoı. Sondyqtan taǵy biraz máselelerdi anyqtaı túskenniń artyqshylyǵy joq. Ózińnen qabileti tómen adamdardyń da jaǵdaıyn eskergen jón bolady.

— Qudaıym-aý, ne dep bósip kettiń Pýaro! Dál osy joly senen ótken aqymaq tabylsa, qulaǵymdy kesip berer edim. Sendeı maqtanshaqty kórsem kózim shyqsyn!

— Sabańa tús, Gastıngs. Baıqaımyn, sen meni keıde shynymen unatpaısyń! Myqtylyǵyń úshin taıaq jegen jaman eken ǵoı bul dúnıede!

Kishkentaı adamnyń keýdesin kere kúrsingenin kórgende, eriksiz kúlip jiberdim.

Seısenbi kúni biz London-Soltústik batys temir jolynyń birinshi klass vagonyna minip alyp, Lıverpýlǵa asyǵyp bara jattyq. Pýaro tyrysqan kúıi budan bylaıǵy jospary jóninde tis jaryp eshnárse aıtpaı qoıdy. Onyń ústine istiń mán-jaıyna áli de jete túsine almaı kele jatqanyma tańdanyp, máz bop keledi. Onymen sóz talastyrýdy ar sanap, ishteı shydamym ketip typyrshyp otyrsam da, ózimdi tejep, eshnársege mán bermegen adam sıaqty bolyp otyra berdim.

Transatlantıkalyq alyp keme toqtaǵan jerge jetkenimizde Pýaroǵa qaıta til bitip, qımyly shırap tirile bastady. Bar bitirgenimiz tórt jolserikten birtindep aldymen jumbaq urlyqtyń mán-jaıyn, odan keıin sol kememen aıdyń jıyrma úshi kúni Nú-Iorkke attanyp ketken Pýaronyń bir dosy týraly surastyrdyq. Pýaro dosyn egde tartqan, kózildirigi bar kemtar, kaıýtasynan súıretilip áreń shyǵatyn adam dep sýrettep berip edi, jolserikter biraýyzdan Fılıp Rıdjýeıdiń kaıýtasymen kórshiles, jıyrma tórtinshi kaıýtadan oryn alǵan Ventnor degen bireýdiń atyn atady. Pýaronyń Ventnor degen bireýdiń dál sýrettemesin aıaq astynan qaıdan taýyp ala qoıǵany mıyma kirmese de men qatty mazasyzdandym.

— Aıtyńyzshy, janaǵy adam Nú-Iorkke keme kelip toqtaǵan kezde jaǵaǵa birinshi bolyp shyqqandardyń ishinde bar ma edi?— dep daýystap jiberippin.

— Joq, ol myrza kemeden eń sońǵylardyń biri bolyp shyqty.

Taýym shaǵylyp úndemeı qaldym. Al Pýaro bolsa, ezýin jımaı maǵan kúlip tur eken. Ol jolserikke rahmetin aıtyp, qolyna aqsha ustatty. Sodan soń biz júrip kettik.

— Bári de durys-aq— dedim men yza kernep.— Biraq qanshama jymıǵanyńmen ananyń sońǵy jaýaby seniń boljamyńnyń kúlin kókke ushyrdy.

— Ádettegishe, sen dymdy da sezgen joqsyń, Gastıngs. Bile-bilseń jolseriktiń sońǵy jaýaby, kerisinshe, meniń boljamymnyń durystyǵynyń kúshti aıǵaǵy.

Ne derimdi bilmeı, eki qolymdy kóterip: «Qoıdym»,— dedim.

Londonǵa poezben qaıtyp kele jatqanymyzda Pýaro biraz ýaqyt boıy shuqıyp bir nárselerdi jazdy da, onysyn konvertke salyp daıarlap qoıdy.

— Bul álgi «qabiletti ınspektor» Makneılge. Skotland Iardtyń qasynan ótkende tastap ketemiz. Odan ári Rondıvý restoranyna baramyz. Esmı Farkýar bıkeshti sol araǵa birge otyryp tamaq isheıik dep shaqyryp qoıyp edim.

— Al Rıdjýeı myrzany she?

— Ony qaıteıin dep ediń?— dedi Pýaro kózin qysyp.

— Sonda qalaı, shynymen-aq onyń urlyqqa qatysy joq dep oılaısyń ba? Seniń munyń...

— Dúnıeniń bárin mıdaı aralastyryp jiberetiniń-aı, Gastıngs... Qajet bolsa, men ol jaǵyn da oılastyryp qoıǵanmyn. Eger Rıdjýeıdiń ózi ury bolyp shyqsa, olaı bolýy da ábden yqtımal,— bul bir keremetteı aqylmen istelgen, sheshýi qıyn ǵajap jumbaq bolar edi.

— Tek Farkýar bıkesh úshin emes, árıne.

— Durys aıtasyń. Sondyqtan da bári oılaǵan jerden shyqty. Al endi, Gastıngs, istiń mán-jaıyna bastan-aıaq bir ret kóz jiberip óteıikshi. Jańylmasam, kókeıińdi tesip otyrǵan osy ǵoı seniń. Sonymen oblıgasıalaryń salynǵan paket chemodannan ǵaıyp bolady da, Farkýar bıkesh aıtpaqshy, býǵa aınalyp joq bolady. «Býǵa aınalyp ketti» degen boljamdy biz ázirshe bylaı qoıa turaıyq, óıtkeni bul áli kezdesken joq. Sondyqtan da basqa jolyn qarastyraıyq. Kemedegilerdiń topshylaýynsha, paketti jaǵaǵa urlap shyǵý múldem múmkin emes.

— Solaıy solaı biraq bizdiń bilýimizshe...

— Ol sizdiń bilýińiz shyǵar, Gastıngs. Men eshnárse bilmeımin. Meniń biletinim, jurttyń bári birdeı shyndyqqa janaspaıdy dep otyrsa, solardiki durys bolǵany. Endi qalǵan eki-aq boljam bar: ne kemeniń bir jerine tyǵyp qoıdy, ne teńizge tastap jiberdi.

— Qaltqy baılap sýǵa tastap jibergen demeksiń ǵoı?

— Joq, qaltqysyz.

Men oǵan qarap oılanyp qaldym da: «Biraq qaǵazdardy sýǵa tastap jiberse, olar Nú-Iorkte satylmaǵan bolar edi ǵoı,— dedim.

— Mine, myna paıymdaýyń maqtaýǵa turady, Gastıngs. Teńizge laqtyrmaǵan. Sonymen nege kelip tireldik?

— Joq, baýyrym! Paket teńizge tastalǵan bolsa, ile-shala oblıgasıalar Nú-Iorkte satylǵan bolsa, onda pakettiń ishinde bolýy múmkin emes. Onyń ústine oblıgasıalar pakettiń ishinde boldy degen dálelimiz bar ma? Esińde bolsyn, paketti Londonda qabyldap alǵannan keıin Rıdjýeı myrza ony qaıtyp ashqan joq qoı.

— Iá...

Pýaro qolyn tez kóterip: «Sózimdi jalǵastyrýǵa mursha bershi. Eń sońǵy ret aıdyń jıyrma úshi kúni tańerteń oblıgasıalardyń London-SHotlandıa bankisinde bolǵany ras. Nú-Iorkte olar «Olımpıa» kelip toqtaǵan soń jarty saǵattan keıin paıda bolǵan. Al endi bir adamnyń aıtýynsha, onyń sózin qulaqqa ilgen eshkim joq, oblıgasıalar qalaǵa keme kelip jetpesten buryn satyla bastaǵan. Endeshe, olar «Olımpıa» kemesinde múlde bolmaǵan ǵoı? Nú-Iorkke basqa jolmen jetýi de múmkin. Dál solaı. «Gıgant» kemesi de Saýtgempton qalasynan aıdyń jıyrma úshi kúni attanypty. Al Atlant muhıtyn odan jyldam kesip ótetin birde bir keme joq. Eger oblıgasıalar «Gıgantpen» jóneltilse, olar Nú-Iorkke «Olımpıadan» bir kún buryn kelip jetken. Bári de túsinikti. Endi jumbaq óz ózinen sheshile bastaıdy. Mór basylǵan paket — jalǵan paket. Qaı kezde aýystyrylsa da ol paket bankiniń ishinde aýystyrylǵan. Kúni buryn daıarlap qoıǵan jalǵan paket pen shyn paketti aýystyra qoıý sol arada turǵan úsh adamnyń qaı-qaısysyna da qıynǵa túspes edi. Sonymen, oblıgasıalar qylmyskerdiń Nú-Iorktegi sybaılasyna «Olımpıa» portqa enisimen satyp jiber degen arnaıy nusqaýymen qosa jóneltilgen. «Olımpıa» kemesiniń bortynda belgili ýaqytta urlyqty iske asyrýshy taǵy bir adam bolǵan.

— Onyń qajeti qansha?

— Sebebi Fılıp Rıdjýeı paketti ashyp, onyń jalǵan ekenin bilse kúdiktiń birden Londonǵa aýatyny sózsiz ǵoı. Onda bári de bilinip qalady. Endeshe, kemede kórshi kaıýtada kele jatqan adam urlyqtyń bolǵanyna eldiń nazaryn birden aýdarý úshin, chemodandy kúshtep ashqan bolyp, biraz jalǵan áreket jasaǵan da, kilttiń ekinshi danasymen qulypty ashyp, paketti teńizge tastaı salǵan. Al ózi jaǵaǵa eldiń eń sońynan shyqqan. Árıne, ol Rıdjýeı baıqap qalmas úshin bet-júzin kólegeıleıtin kózildirik kıgen. Kemtar adamnyń keıpine engen. Nú-Iorkke kelip túsken bette, keri qaıtatyn birinshi kememen tartyp otyrǵan.

— Sonda ol kim?

— Qolynda ekinshi kilti bar, qulypty jasattyrǵan, bronhıtpen ótirik aýyryp qalǵan, qysqasy, óziń aıtpaqshy, sózge sarań Shoý myrza! Qylmyskerler keıde osylaı joǵaryda júredi, dostym. Á, mine kelip te qaldyq. Bıkesh, meniń jolym boldy! Qarsy bolmaısyń ba?

Qýanyshy qoınyna syımaı kúlimdegen Pýaro esi shyqqan bıkeshtiń eki betinen alma-kezek súıip aldy!

---