InfoHub Logo

Qazirgi jaǵdaıda qanaınalym júıesi patologıasynan ólim men múgedektikke aınalý eńbekke qabiletti 40- 60 jastaǵy adamdardyń arasynda jıilep barady. Demek, bul problemanyń áleýmettik mańyzy kúnnen-kúnge ósip keledi.

Ádette, júrek pen kan tamyrlarynyń birikken qyzmeti nátıjesinde aǵzalar men tinder dál jaǵdaıyna sáıkes qajetti qanmen qamtamasyz etiledi.

Tolyq tynyshtyq jaǵdaıda organızmniń qanǵa muqtajdyǵy mólshermen mınýtyna 4,5-5 l. Aýyr qol jumysyn atqarǵanda bul muqtajdyq 3-4 ese artady. Mundaı organızmniń jaǵdaıyna qaraı qanǵa muqtajdyǵy ózgerip turýy, qanaınalym júıesinde úlken beıimdelý múmkinshilikteri arqyly qamtamasyz etiledi.

Júrek-qan tamyrynyń óte názik, ári turaqty rettelý tetikteri bar. Olar organızm dengeıinde júıelik, aǵzalyq, jasýshalyq,  molekýlalyq deńgeıde bolady. Rettelý tetikteri júrektiń keıbir bólikteriniń jumysyn jáne qan tamyrlarmen baılanysyn ǵana rettep qoımaı, onyń basqa júıelermen de (tynys alý jáne qan) baılanysyn retteıdi. Sondyqtan qanaınalym buzylǵanda ókpede zat almasýy tinderinde 02-in paıdalaný, súıek kemiginde erıtropoezdiń artýy t.s.s. ózgerister baıqalady. Osynyń nátıjesinde qan aınalym júıesiniń keıbir jerlerdegi buzylystary uzaq ýaqyt syrtqy ortaǵa beıimdelgen kúıinde saqtalyp turady. Eger buzylý tym úlkeıip, organızmniń kompensasıalyq múmkinshilikteri azaıǵan nemese álsiregen bolsa, onda qanaınalymnyń jetkiliksizdigi damıdy.

Qanaınalymnyn jetkiliksizdigi belgili bir júktemelerden keıin nemese tipti tynyshtyq jaǵdaılardyń ózinde aǵzalar men tinderdiń muqtajdyǵyna sáıkes aınalymdaǵy qannyń tıisti mólsherimen qamtamasyz etilmeýine keletin jaǵdaı.

Osynyń nátıjesinde aǵzalar men tinder 0₂ men korektik zattarmen qamtamasyz etilmeıdi jáne olardan zat almasýdyń sońǵy ónimderi syrtqa shyǵarylmaıdy.

Júrek shamasyzdyǵy (JSH) — júrek-qantamyr júıesiniń aǵzalar men tinderge jetkilikti mólsherde qan jetkizý qabiletiniń tómendeýi.

JSH — bul júrektiń qan aıdaý qyzmetiniń nasharlaýy saldarynan organızmdi qanmen kamtamasyz etý qabiletiniń tómendeý sındromy.

Júrektiń aıdaý qyzmetiniń tómendeý saldarynan neırogýmoraldy júıesiniń belsendiligi júredi, ol óz kezeginde tamyrdyń vakonstrıknıasyna — aǵzalardyn ıshemıasy — suıyktyn irkilýi (sýdyń jınalýy) — ári karaı mıokardtyń zaqymdalýyna alyp keledi.

Etıologıasy

JSH — bul júrek qan tamyr aýrýlarynyń asqynýy bolyp tabylady.

Eń jıi sebebi: JIA +AG (75%), sonyń ishinde PIKS, al qalǵany mıokardtyń aýrýlary, sonyń ishinde DKMP, júrek aqaýy jáne t.b.

Ólim kórsetkishi JSH klınıkalyk sımptomdary paıda bolǵannan soń jylyna 25%, al aıqyn JSH kezinde 6 aıda 50 %-ǵa deıin jetedi. Bul JSH — júrek-qantamyr aýrýlarynyń eń sońǵy satysy (eger naýqas osy satyǵa deıin ómir súretin bolsa, ókinishke oraı, naýqastardyń kópshiligi JSH paıda bolǵanǵa deıin erte kóz jumady).

Júrektiń aıdaý qyzmetiniń tómendeýiniń jáne JSH paıda bolý sebepteri:

1. Mıokardtyń zaqymdalýy;

2. Júrekke kólemdik nemese qysymdyk kúsh túsý;

3. Júrektiń dıastolalyq qyzmetiniń buzylysy.

Patogenezi

JSH kezińde júrektiń jıyrylý kúshi men júrektiń aıdaý fýnksıasynyń tómendeýinen qanmen adekvatty qamtamasyz etý jetispeıdi.

Júrektiń aıdaý fýnksıasynyń tómendeýine jaýap retinde kompensatorly mehanızm qosylady.

Klınıkalyń belgileri

JSH negizgi klınıkalyq belgileri fızıkalyq bilettiliktiń tómendeýi, álsizdik, sharshaý, entigý perıferıalsh isiný, tahıkardıa, sıanoz.

Entigý — qanaınalym jetimsizdiginen aǵzalar men tinderde 0₂ azaıyp, SO₂, gazy kóbeıedi zat almasý buzylyp, metobolızmdik asıdoz damıdy. Osydan artyq S0₂ gazy men qyshqyl ónimderdiń qanda jınalýy, 0₂ azdyǵy tamyr qabyrǵasyndaǵy hemoreseptorlardy titirkendirý arqyly mıdaǵy tynys alý ortalyǵyn qozdyrady.

Sıanoz — QJ-nen tamyrlarda qannyń aǵý jyldamdyǵy baıaýlap, qanda totyqsyzdanǵan gemoglobınniń artyq jınalyp qalýynan damıdy. Sol sebepten saýsaq ushtarynda, murynda, bette, erinderde kógildir tús paıda bolady. Bul akranıanoz dep atalady.

Tahıkardıa — qanaınalym jetkiliksizdiginen qýys kóktamyrlarda jáne oń júrekshe qýysynda, qan irkilip jınalyp qalady. Osydan Beınbrıdj refleksi boıynsha sımpatıkalyq nerv júıesiniń qozǵyshtyǵy ulǵaıady, tamyrlardyń qımyldyq ortalyǵy qozady. Júrek soǵýy jıileýiniń belgili mólsherde beıimdeýshilik mańyzy bar. Bul kezde tamyrlardyń ishinde qannyń aǵý jyldamdyǵy ulǵaıady, aǵzalar men tinderge onyń tasymaldanýy jaqsarady.

İsiný — organızmde suıyq pen Na+ ıondarynyń jınalýy saldarynan paıda bolady.

Alǵashky JSH satylarynda jasyryn isiný bolady, óıtkeni denede 5 l-ge deıin suıyktyń jınalýy jaı kózge baıqalmaýy múmkin. İsinýdiń damý joldarynda qyltamyrlarda qan qysymnyń kóterilýi (júrek jetimsizdigi kezinde ol synap baǵanasy boıynsha 25-40 mm-ge deıin kóteriledi, k.j. 20-25 mm), olardyń qabyrǵalary ótkizgishtiginin joǵarylaýy, qandaǵy beloktar deńgeıiniń azaıýynyń, onyń tamyr syrtyna shyǵyp ketýinen jáne baýyr kyzmetiniń buzylýynan onkotıkalyq qysymnyń tómendeýi mańyzdy. Sonymen qatar JSH kezinde búırekke aǵyp keletin qan azaıǵandyqtan, Renın-angıotenzın óndirilýi kóbeıedi de, sol arqyly búırekústi bezderinde aldosteron túzýi artady. Gıpotalamýstyń artqy bóligine antıdıýrezdik gormonnyń óndirilýi kóbeıedi. Osylardyń nátıjesinde Ya ıondary men N₂0-dyń búırek ózekshelerinde keri sińirilýi kóterilip, organızmde jınalyp qalýyna ákeledi. Bul kezde kalıı ıondary zármen kóp shyǵýyna baılanysty onyń qandaǵy deńgeıi tómendeıdi de gıpokalıemıa damıdy.

Júrek shamasyzdyǵy klınıkada 2 túrge bólinedi:

1. Sol qarynshalyq;

2. Oń qarynshalyq.

JSH klınıkalyq belgileri

sqjsh	oqjsh
Kúsh túskende paıda bolatyn entikpe Ortopnoe Júrek astmasy Ókpe isinýi Kardıogendi shok	Moıyn venasynyń isinýi (SVD) Gepatomegalıa İsiný Ortopnoezsyz entikpe. tahı pnoe

Aspaptyń zertteýler

JSH kezinde gemodınamıkalyq buzylys dárejesin jáne mıokardtyń fýnksıonaldyq jaǵdaıyn baǵalaý maqsatynda aspapty ádisti qoldanamyz.

Negizgi aspapty ádiske:

1. EKG;

2. Rentgenologıalyq zertteý;

3. EHOKG jatady.

Naqtamalaý qıyndaǵanda kórsetkish boıynsha radıonýklıdti ádis, kompúterlik tomografıa qoldanylady.

Júrek shamasyzdyǵy kezinde júrektiń sıstolalyq jáne dıastolalyq qyzmeti buzylady.

Sıstolalyq dısfýnksıa kezinde: mıokardyń jıyrylǵyshtyǵy tómendep, aıdaý fraksıasy (AF) men júrektiń aıdaý qyzmeti azaıady. Kóptegen jaǵdaıda júrektiń kólemi: sońǵy dıastolalyq kólem (SDK) men sońǵy sıstolalyq kólem (SSK) ulǵaıady.

Dıastolalyk dısfýnkńıa kezinde:

1.  JSH klınıkalyk belgileri;

2. AF 45%-dan kóp;

3. Sol qarynshanyń qalypty kólemi (SDK jáne SSK);

4. Sol qarynshanyń konsentrıalyq gıpertrofıasy;

5. Doppler EHOKG kezinde dıastolalyq tolýdyń buzylý belgileri; Aspaptyq zertteýler ishinen EHOKG-nyń kómegi arkyly aýqymdy aqparat ala alamyz.

EHOKG-ny júrgizý arkyly: júrektiń zaqymdalý dárejesin jáne mıokardtyń fýnksıonaldy jaǵdaıyn: júrek qýysynyń ólshemin, qarynshalar kabyrǵasynyń qalyńdyǵyn jáne aıdaý fraksıasyn bile alamyz. Dopplerografıa kómegimen dıastolalyq fýnksıa kórsetkishin baǵalaýǵa bolady.

Emdeý tásilderi

Aldymen JSH paıda bolý sebebin anyqtaý kerek. Eger de: júrek aqaýy bolsa, hırýrgıalyq korreksıa júrgizý, sol sıaqty konstrıktıvti perıkardıt kezinde perıkardektomıa, anevrızmektomıa jasalý kerek. JSH qaı aýrýdyn asqynýy bolyp tabylady, negizgi sol aýrýdy qarqyndy túrde emdeý kerek. Emdeý sharalary kezindegi eń mańyzdysy — salmaqty qalypqa kelgirý jáne tuzdy taǵamdy shekteý.

Dári-dármekpen emdeý

JSH emdeýde negizinen 4 dárilik tobyn qoldanady, ıaǵnı IAPF, dıýretıkter, V blokator jáne júrek glıkozıdteri.

IAPF jáne V bl preparatyn JSH erte satysynda taǵaıyndaý ólim kórsetkishin 2 esege tómendetedi.

Budan basqa qosymsha snıronolakton (veroshpıron) qoldanýǵa bolady. Kórsetkish boıynsha glıkozıdgi emes ınotropty preparaty jáne az dozadaǵy antıkoagýlántty preparattar tromboembolıanyń paıda bolýyna kedergi jasaıdy.

Sıstolalyq dısfýnksıa negizindegi JSH-nyń barlyq satysynda IAPF preparatyn taǵaıyndaý negizgi kórsetkish bolyp tabylady.

Bul preparatty taǵaıyndaýda Gıpotonıa qarsy kórsetilim bolyp tabylmaıdy. Sıstolalyq arterıaldy qysym synap baǵanasy boıynsha 90 mm-den tómen bolǵan jaǵdaıda IAPF preparatyn abaılap taǵaıyndaǵan jón.

Egerde naýqastyń qandaǵy arterıalyq qan qysymy túsip ketpeı, ózin ózi jaqsy sezinse, preparat dozasyn birtindep ulǵaıtý kerek.

Eger naýqas dıýretık qabyldap júrgen bolsa, onda IAPF preparatyn taǵaıyndar aldynda dıýretık mólsherin azaıtý nemese 1-2 kún úze turý kerek.

Egerde IAPF preparatyn (kaptoprıl, enalaprıl, dıroton) taǵaıyndaýǵa qarsy kórsetilim bolsa, naýqasqa angıotenzın II reseptor bloktaryn qoldanýǵa bolady (losartan, válsartan t.b.)

Sońǵy 25 jylda sozylmaly JSH kezinde V-bloktardy qoldaný jaqsy nátıje berýde.

Dıýıetıkter — bul preparat perıferıalyq isiný nemese aıqyn entikpe paıda bolǵan kezde taǵaıyndalady.

Dıýretıkti taǵaıyndaýdaǵy maqsat  — suıyqtyqtyń irkilip qalýyn boldyrmaý (ásirese ókpedegi irkilistiń aldyn alý).

Dıýretık qabyldap júrgen naýqastarǵa IAPF taǵaıyndalady, óıtkeni dıýretık Renın-angıotenzın sıstemasynyń aktıvasıasyn shaqyrady. Dıýretıkti IAPF-ten 2 saǵat buryn ishý kerek.

Naýqastaǵy entikpe dárejesine jáne isiný men salmaqqa baılanysty dıýretık mólsherin ózgertip otyrady.

Júrek gdıkozıdterin taǵaıyndaý da eń negizgi kórsetkish júreksheler dirili, sonymen qatar egerde naýqasqa taǵaıyndalǵan IAPF +V bl+ dıýretıkter áseri jetkiliksiz bolǵan jaǵdaıda qoldanady.

A. H. Kametova

---