InfoHub Logo

Jambyldyń qaı jyly, qaı aı, qaı jerde týǵanyn biz joǵaryda aıttyq. Sóıtse de Jambyldyń týǵannan bastap bala shaǵynan ózimiz tapqan qysqasha málimetterdi aıta ketemiz. Jambyldyń 1946 jylǵy 100 jyldyq merekesine arnap baspaǵa daıyndalǵan jınaǵyna jazýshy Sábıt qysqasha (betashar) kirispe sóz jazdy. Osy sózdiń ishinde Jambyldyń óz aýzynan aıtqan myna tómendegi bir sózin keltiredi. «Meniń týǵan jylym ıt edi, týǵan elim Ekeı ıt qorlyqta júrgen kezinde týyppyn», — dep edi deıdi. Shynynda da, el aqsaqaldarynyń aıtýynda Jambyl Ekeı eliniń ıt qorlyqta júrgen kezinde týyp, ózi de bult jamylyp, muz tósenip ótkizedi bala shaǵyn. Jambyl týarda el kóship kele jatyr eken.

Qalmaqpen be, ıa qyrǵyzben be, áıteýir, bir jaýyngershilik bolyp, el údere kóship kele jatqanda týǵanyn biz joǵaryda aıttyq. Jambyl jeti-segiz jasqa kelgenshe ákesi týǵan-týysqandarymen sol Áshkeı aýylynyń qasynda bolady. Ekeı alǵashqy qaıta basyn qosqanda aldymen kóship kelgenin jáne Ekeıdiń shetke bytyraǵanyn jınasqannyń biri Jambyldyń óz ákesi Japa, onyń inisi Jadyra bolady. Alǵashqy kóship kelgende Japa, Jadyralar Qarǵaly ózeniniń ońtústik batysyna taman, osy kúngi shuǵa fabrıkasynyń batys janyndaǵy Maıbulaq degen jerge qondy. (Bul kúnde Maıbulaq kolhozy mekendeıdi). Ystybaı aýyly, Jambyldyń úlken ákesi alǵashqy óz eline kóship kelgende, Jambyl jeti jasta eken. Muny Jambyldyń jaqyn týysqan inileri Myrjy Qazybaı balasy jáne Ibraıym Báısimbet balasy aıtady.

Jambyl bala kúninde ózi aıtqany bolmasa kónbeıtin, áke-aǵa tiline moıynsunbaıtyn qısyq, tentek bolady. Kóbinese úıge jolamaı, dalada balalarmen, jylqyshy, qoıshylarmen birge júrip taı úıretip, asaý minip, basqa aýylǵa ketip qalyp, betimen erkin júrgendi jaqsy keredi eken. Osyndaı qısyq minezinen bolsa kerek, bir kúni ákesi qýyp urǵan ba, úıge bara almaı, aýyldyń syrtynda jatypty. El arasynyń bir adamdary aýyl syrtynda dalada jatqan balany kórip toqtalyp: «Neǵylǵan balasyń, nege aýylǵa barmaısyń?» dese, «Myna Japa degenniń qyzyn aıttyrǵan edim, qalyńdyǵymdy bermeıdi. Aýylyna barýǵa bata almaı, qyzynyń dalaǵa shyqqanyn ańdyp jatyrmyn», — dep, kısyq qyrys sóz aıtypty. Mundaı qısyqtanyp ókpelep ketkendegi ádeti, aýylǵa kele jatqan jolaýshyny ańdyp, sonyń jolyn tosyp; «Bizdiń úı semiz jylqy soıǵan, qazy, et kóp, bizdikine qonyńyz, — dep úıine ertip kelip, qashan sol kisi ketkenshe birge bolady eken. Jambyl bir kúni taǵy da úı ishimen otasa almaı aýyldyń syrtynda jatsa, Janystyń Aqsha degen rýynan shyqqan aqsaqal adamy Qazybek degen kisi Ystybaı aýylyna kele jatady. Jambyl aldynan shyǵyp sálem berip: «Bizdiń úıge júrińiz!» — dep, ertip kelip úıine túsiredi. Kelgennen keıin álgi kisiniń atyn baılap, ózine qyzmet isteıdi. Kópti kórgen jáne aqsaqal Qazybek balanyń júrgen-turǵanyn synap, ákesi Japaǵa: «Myna balań neshede?» — dep suraıdy da: «Túbi adam bolady, meniń aldymnan shyǵyp, sálem berip, ózi ertip keldi. Kóziniń janary jaqsy eken, betin qaqpa», — deıdi. Japa Jambyldyń qısyq, tentek ekenin aıtqanda, Qazybek: «Tentek te bolsa, teris ketpes. Adam bolatyn balanyń aldyńǵy jaǵy kekshil keledi deýshi edi burynǵylar. Kóziniń oty táýir eken», — dep taǵy qaıta aıtady.

Sol. kezdegi Shapyrashty, Dýlattyń aqsaqaldary Jambyldy jastaı synap, sózinen, minezinen ár nárse dámetken. Ásirese, Uly júz ishine sheshendik, synshylyqpen aty shyqqan Ysty Bóltirik batyrdyń Jambyldy bala kúninde synap aıtqanyn Jambyldyń ózi keıingi ýaqytqa deıin aıtyp otyrady eken. «Bir kúni aýyldyń qasynda jarda balalarmen oınap júr edim, bir top kisi kele jatyr eken. Aldarynan shyǵyp sálem berdim. Bir aqsaqaldy kisi: «Balam bul qaı aýyl, kimniń balasysyń?» — dedi. Men jónimdi aıtyp, qonsańyzdar, bizdiń úıge qonyńyz, semiz qazy bar, kisige saqtaǵan», — dep ertip keldim. Ol kisini úıdiń ishi qazy asyp, asa qurmettep kútti. Baǵanaǵy aqsaqal kisi et jep otyrǵanda qazynyń qabyrǵasyn maǵan berip: «Balam, atyń kim?» — dep surady. Atym Jambyl dep edim, «Atyń Jambyl bolsa, kókiregiń dańǵyl bolar», — dedi de, ákeme qarap: «Myna balanyń betin qaqpa, minezi jaqsy eken. Tentek bolmaı, tektili bola ma», — dep aıtyp edi, — deıdi eken.

«Bóltirikke ózim erjetip qalǵan kezde taǵy da bir kezdesip sálem berdim. Óz aýzynan birtalaı áńgimesin estidim. Bóltirikteı sheshen sezdi tez tabatyn, qyzyqty áńgimeleri esińnen ketpeıtuǵyn kisi kórgenim joq», — deıdi eken Jambyl. Osy arada Jambyldyń óte jaqsy kórgen kisisi Bóltirik sheshen jaıyndaǵy el aýzynda saqtalǵan biraz áńgimeni aıta keteıik. Bóltirik batyr dep keledi Uly júzdi qaı-qaısysy bolsyn, Ysty Bóltirikti. Ysty, Oshaqty, Shapyrashty — bul úsheýi tańbamyz bir, Uly júz ortasynda uranymyz bir dep týys tutady birin biri... Osy mólshermen qaraǵanda, Ysty Bóltirik sheshenniń atasy Shapyrashtydan ári baryp qosylady. Qonysy Shý men Ańyraqaı arasynda Aqbastaý, Espe degen jerlerde bolady. Bóltiriktiń balasy Sandybaı Jambylmen zamandas eken. Birine biri úıir de bolypty. Al Bóltirikti Jambyl beri erjetken kezinde kórgenin jáne aıtyp otyrmyz. Sol Bóltiriktiń julyp alǵandaı taýyp aıtatynyn, oıyp túskendeı shanshyp aıtatyn sheshendigin el kep aıtady. Sonyń birazy mynadaı áńgimeler:

Bóltiriktiń alǵashqy aty shyqqany — Naıman men Uly júz bolyp jerge talasyp úlken daý bolady. Osy daýdyń basyna sol tustaǵy jandaral kelip, eki eldiń daýyn tyńdaıdy. Uly júzden Alban Abaq batyr, Jalaıyrdan Baılyq batyr. Al Ystydan Bóltirik, Tóreden Tezek — osy tórt kisi Uly júzden Atybaı daýger bolyp shyǵyp, Naımannan Qaıran degen tóre bastap tórt kisi shyǵyp, eki eldiń bıleri ortaǵy kelip otyrysymen, Qaıran tóre sóz bastapty. «Sarybelge áýeli noǵaı qonyp edi, onan soń naıman Shońaı qonyp edi. Arǵy jaǵy Aqsý, Qarabaltaǵa deıin bizdiń jer edi. Úısin aǵanyń balasy zorlyqpen basa-kóktep qonyp alyp otyrsyń. Arǵyn alysta jatyr, biz azbyz, kóptigińdi isteme, qonysty qaıtar!» — depti. Uly júzden júginiske shyqqan bılerdiń ózgeleri Bóltirikten úlken eken. Bóltirikten qysylyp úndemeı otyrǵan basqa bıler de bógelip qalady. Bóltirik julyp alǵandaı: «Áı, noǵaı jigit, áýeli noǵaı qonyp edi, onan soń Shońaı qonyp edi deısiń. Ata qonysym degende aıtar syltaýyń osy ǵana. Shońaıyń qonys qarap baryp pa edi Sarybelge, murnyna samal túsip, bizdiń Igilik táýipke aýrýyn qarata kóship barǵan bolatyn. Samalyna jylqynyń saýmaly jaqpaǵan soń, Qasqaraý Baba baıdyń 18 buzaýly sıyrynyń sútin saýyp, sony iship murny jazylyp edi. Aýrýynan aıyqqan soń, sıyrdy aıdap bir túnde qashyn kóship ketpep pe edi? Jer daýy bir nárse bolar, aldymen 18 buzaýly sıyrdyń ósimin qosyp qaıtar!» — depti.

Naımannyń bireýi: «Úısin, Ulyq syılamaǵan ádepsiz elsiń. Bizdiń tóreni noǵaı degeniń qaı mazaǵyń? Tóreni noǵaı deısiń, Shońaıdy aýrý deısiń, osy syltaýyń qonys qaıtarmastyq qansha qundy sóz?» — deıdi. Taǵy da Bóltirik julyp alǵandaı: «Tóre bolsań, taqsyr Aldıar bas - aq, tóre ekenińdi bilgenim osy-aq. Sóz syǵylysa kelse, meniń de tórem sóıler, qaıdan bileıin, qarany sóıletip qaǵystyrmaı, kele ózi kılikken soń, naımannyń ishindegi kóp noǵaıynyń biri eken dep oıladym», — depti. Óıtkeni Qaıran tóreniń kıimi noǵaısha kemzal, beshpent, basyna kıgeni berik eken. Ol kezde Uly júz ishinde ondaı kıim úlgisi joq bolsa kerek jáne orysqa asa boı uryp baǵynyp bolmaǵan kezi eken. Bóltirik taǵy da: «Úısin, Naıman degen — qaǵanaǵy bir kúnde jarylǵan qazaqtyń balasymyz, buzylsaq, ózimiz túzeımiz, jarylsaq, ózimiz jamaımyz, bizdi noǵaı túzeı me — dep aıtyp edim, — depti. Bóltiriktiń sózine Naıman jaǵy qyzyńqyrap janjal shyǵyp, jandaral eki jaǵyn da zekip toqtatypty. El toqtaǵannan keıin, Bóltirik jandaralǵa qaraı qol kóterip taǵzym etip, sóz surapty. Ruqsat etkennen keıin: «Taqsyr, Sarybeldi baýyrlaı salynǵan beketterdiń ishinde birneshe beketke kisi aty qoıyldy. Ýanas, Berdiqoja degen ekeýi de Albannyń ertede ólgen belgili adamdary. Qazaq bolsyn, qaı el bolsyn, degen kisisin óz qonysyna qoımaı ma? Sarybeldiń baýyry Uly júz Úısinniń jeri bolmasa, ol kisiniń súıegi qaıdan jatady ol jerde, jerdiń bizdiki ekenine bul bir dálel. Ekinshi, sizdi arqasyna tańyp, Naıman erte baǵynǵandyǵyna súıenip, bizdiń jerimizge de, ózimizge de qyzyǵady. Siz búgin naımandiki bolsańyz, erteń bizdiń de ulyǵymyzsyz. Ádil aýyldyń balasysyń, aldynda aǵat ketpeıin, anyqtap tekserip, aǵyna jetip áper», — deıdi. Osy sózge naımandar ótkel taba almaı, Bóltirik Naıman kisilerin toqtatyp, jerdi Uly júzge qaldyrypty. Jetisý eline Bóltirik aty shyǵyp tanysqany da osy joly bolady.

Shapyrashty, Dýlattyń ózderine menshikti tóresi Ádildiń Áli degen balasy eken. Álige Bóltirik jylyna bir ret baryp sálemdesip jáne qora basy zeket malyn tapsyrady eken. Bir jyly Bóltirik kepke deıin barmaı qoıypty. Áli kisi jiberip shaqyrtsa, onda da barmapty. Ekinshi ret kisi jibergende ǵana, baryp sálem berse, Áli tóre: «Nemene, Bóltirik, shaqyrtqanda da kelmeı, buldanyp júrsiń be?» — depti. Bóltirik: «Oı, taqsyr tórem-aı, meniń qaısybir kisiligim ustap jatyr deısiń, ózim óz bolǵaly eki nárseden uıaldym. Bireýi: jazǵyturym bir kúni tańerteń erte turyp, tań namazyn oqyp, dáret ala dalaǵa shyqtym. Qoramnyń ortasynda bir qasqyr ańyraıyp qarap tur eken. Bóri de bolsa sodan uıaldym. Er azyǵy men bóri azyǵy jolda dep edi, myna shirkin qury aýyz ketti-aý. Myna qotanda qoı bolsa, bireýin jep, aýyl eken dep keter edi. Shirkin, beıit dep keter me eken dep uıaldym. Ekinshisi: siz shaqyrtpaı-aq keleıin dep qamdanyp edim, qora basyna aparar toqtym joq. Eldiń bári jaz shyǵa qora basysyn top-tobymen aıdap jatqanda, meniń sopaıyp qury ózim barǵanym uıat dep, sodan bógeldim», — depti.

Áli tóre: «Qý jaq, tilińe shoq tússin. Qansha qoı berse, tuqym bolady qorańa?» — depti. Bóltirik «Áýeli bir júz tusaq berseńshi, óspese, taǵy da kórersiń», — depti. Áli óz qorasynan qosaqtatyp júz tusaq qoı aıdatypty.

Áli tórege taǵy bir sálem bere barǵanynda, amandasyp otyrǵannan keıin: «E, Bóltirik, el qystaýynan kóshti me?» - depti. Bóltirik: «Taqsyr tórem, el jaılaýǵa qarap qaptaı kóship shyqty», — depti. Tóre Bóltiriktiń atalary Ysty degen eldiń azdyǵyn kekep: «Apyr-aı, qaptaı kósheleri Ysty tipti kóp el eken-aý!» — dep kúlipti. Bóltirik julyp alǵandaı: «Úsh arystyń balasy qazaqtan az bolsam da, Arqar urandy tóreden kóppin ǵoı», — depti. Tóre úndemeı bógelip qalypty.

Sary Úısin Sary degen o da sheshen adam eken. Bóltirikpen qurdas, ekeýi qatty oınap, qaljyńdasa berse kerek. Bir úlken jıyn bolyp, sol topqa Sary da, Bóltirik te keledi. Bóltiriktiń ári maly shaǵyn, óri balasy kóp kisi eken, kıimdi qalaı bolsa solaı, ózi salaq ta kıedi eken. İshki shapany uzyn, syrtqy kıimi sholaq bolsa kerek. Sary: Bóltirik, onsha taqyr jerge qarap ta otyrǵan joqsyń, nemene, ústi-basyń tórkininen qashqan qatynnyń kıimi sıaqty uzyndy-qysqaly bolyp ketken», — depti. Bóltirik: «Uzyny ulymdiki, qysqasy — qyzymdiki. Qyzyldy qyzym kıetin, jaqsyny ulym kıedi, biz baıǵusqa solardan qalǵan eski i ıedi. Sen sıaqty qý bastar bárin ózi kıedi», — deıdi. Sary Bóltiriktiń sózine shydaı almaı toptan ketip qalypty.

Bir jyly qumǵa qalyń qar jaýyp, qatty jut bolady. Ásirese Aqbastaý, Ańyraqaıdy qystaǵan Ysty eli qatty jutapty. Qamaý boıyndaǵy elge qaraı jaıaý aýypty. Bóltirik ózi de jaıaý aýylymen aýyp kele jatqamyn estip, Sary muny bir toqtatatyn jerim osy ǵoı dep, jolyn tosyp, Bóltirikke aldynan atpen kelip sálem beredi. «Assalaýmaǵalaıkým, aqtabandar», — deıdi Sary. «Ýaǵalaıkýmassalam, bireýin kómip, bireýin qaqtaǵandar», depti Bóltirik bógelmesten. Sary úndemeı qalypty da: «Iapyraı, seni bir toqtatam degen jerim osy edi, munda da múdirmediń. Saǵan daýa joq eken, aýylyma júr», — dep úıine ertip kelip, qonaq qylyp, ózine bir at mingizip, aýylyna birsypyra azyq berip, jegjatyna jetkizip salypty. Bul jerde Bóltiriktiń «birin kómip, bireýin qaqtaǵandar» degeni Sarynyń bir-eki jaqyn týysqany qysty kúni qaıtys bolady. Qardyń qalyń, jerdiń tońdyǵynan ýaqytynda jerge qoıylmaı, serede amanat turyp, jaz shyǵa, jer jibigen soń qoıyp jatqanyn Bóltirik estip qoısa kerek, sony aıtypty.

Bóltirik ete sheshen, tapqyr kisi bolǵan. Biraq myqty batyr kisi bolmasa kerek. Onyń Bóltirik batyr atanýynyń sebebi mynadan eken. Qyrǵyz, qazaq bas qosqan bir úlken as bolady. Osy asta qyrǵyzdyń Qosshy degen shaǵyndaý bir atasynyń ulynan shyqqan Mámen degen batyr jigiti naıza alyp saıysqa shyǵady. Mámenniń burynnan syryn biletin qazaqtar oǵan saıysqa shyǵa qoımaıdy. El bógelip qalǵasyn, Bóltirik: «Atymdy ákel, men shyǵamyn», — deıdi. El ań-tań, Bóltirik at ta tańdap minbeı, óziniń jaı minip barǵan atymen qolyna naıza da ustamaı shyqqan soń, Mámen ilip tastarmyn dep týra saıysýǵa daıyndalady. Bóltirik yńǵaılanǵan Mámenge taıanyn kelip: «Qyrǵyzdyń jýan manaptary seni qosshysynyp, qazaqtyń jýandary meni Ystysynyp ólse, osy ekeýi ólsin. Báıgeni biz alamyz dep shyǵaryp otyrǵanyn kórdiń be. Tasta naızańdy, báıge seniki bolsyn. Men batamdy bereıin», — depti de, ózi qolyndaǵy naızany jerge tastaıdy. Mámen de naızasyn tastap bata beredi dep qolyn jaıǵanda, Bóltirik júgirtip kelip Mámendi talmaý ókpeden bir qoıyp attan túsiripti de, báıgeni qazaq áketipti. Mine, Bóltirik osydan baryp batyr atanǵan.

Qazaq, qyrǵyzdyń Qoqan handyǵyna qarap turǵan kezinde Merkedegi Qusbegi qazaqtyń birsypyra kisilerin shaqyrtyp alyp sóılesip otyrypty. Osy sóılesip otyrǵanda Qusbegi qazaqtarǵa óktem sóılep bir rette: «Qazaqtar, sender boqtyń da ıisin bilmeısińder», — dep zekipti. Bóltirik julyp alǵandaı: «Aıtsa, bolmaısyńdar, qazaqtar dáretke otyrǵanda, qaıdaǵy jelge qarap bastaryńdy qaqaıtyp, ushatyn dýadaqtaı qomdanyp otyrasyńdar. Qaıdan boqtyń ıisin bilesińder. Qusbekshe yqqa qarap, shapandaryńdy búrkene jamylyp otyrsańdar ǵoı, áldeqashan biletin edińder. Óz obaldaryń ózderińe» — depti. Qusbegi: «Apyraı, mynaý qaı júgirmek edi», — depti de sol májiliste sezdi Bóltirikke bıletip, elge qaıtarda Bóltirikke sáten shapan jaýyp qaıtarǵan eken deıdi.

Osy áńgimelerdiń kóbin Jambyl aqynnyń ózi aıtyp otyrady eken. Óıtkeni joǵaryda aıtylǵan Bóltiriktiń balasy Sandybaı men Jambyldyń zamandas bolyp, úıir bolýy jáne Bóltiriktiń ózin kórýi, onyń ústine Bóltiriktiń el aýzyna tarap ketken áńgimesin óte jaqsy kórip, uǵyp alǵan kórinedi. «Bóltirikti asa jaqsy kórip, áńgimesin kóp aıtýshy edi, — deıdi bizge osy áńgimeni aıtqan Ybyraı Báısimbetuly jáne Omar, Myrjy sıaqty qarttar.

Jambyldyń jas kúninde jaqsy kórip baǵatyn maly jylqy eken. Basqa malǵa jumsasa barmaı, qashyp ketedi eken de, qaıdaǵy asaý taımen alysyp jáne qys bolsa jabaǵy, taı, qunan sıaqty kishigirim jylqyny qolyna ustap, sony baǵyp qaraıdy eken. Ol jóninde Qońyr taı degen bir áńgime tolyq dálel tárizdi. Jambyldyń 13-14-ke kelip erjetip qalǵan kezinde, bir jyly qys qatty aıaz boran kóp bolyp, el jurtqa shaldyǵady. Er-azamat bet-betimen mal kútip, halyq jaýgershilikke ushyraıdy. Taý ishine aparyp kúngeıge baǵyp jatqan jylqysyn aralap, Sarybaı k,aıtarda Japanyń úıine túsedi. Onda el kıiz úıde otyratyn kez, Sarybaıdy Japanyń úıi kútip tústik isteıdi. Úıdiń bir jaǵynda bir kishkene qońyr jabaǵyny Jambyl bala taýdan julyp ákelgen kódeni berip jáne azyqtyq bıdaıdan azdap bıdaı bórttirip berip kútip júredi. Ár nársege syn kózimen qaraıtyn Sarybaı Japaǵa: «Sen myna Jambyldy qısyq, tentek deýshi eń, ózi malǵa úıir, sharýashyl esti tentek eken ǵoı», — deıdi. Japa: «Oı, táıir-aı, ol nemene neniń malyna jany ashyp júr deısiń. Óziniń básiresine alǵan taıy edi. Ana tanaýyn kórmeısiz be, setip, syrǵa qylyp belgi salyp qoıǵanyn. Ózi táýir bıeniń qulyny jáne jorǵa edi», — deıdi.

Sarybaı tústigin jep ketip qalady. Jaz shyǵa qystan qysylyp shyqqan el kók jetilip mal deıildengenshe kókteýge barmaı, qystaý mańynda bolady. Qystan ózi kútip, kúıli alyp shyqqan qońyr taıyn úıretip, Jambyl minip alady. Qaı-qaıdaǵy jastar jınalǵan toı-tomalaq izdep júretin tentekteý jas bala jigit Qaskeleń ózeniniń boıyndaǵy Orynbet degen Janys eliniń bir atasynyń aýylyna keledi. Bul el Jambylǵa naǵashy tıisti jáne sol jerde bir shildehana bolyp, Jambyl sol oıynǵa barady. Jambyldy jassyna ma, joq álde astyndaǵy taıyna qyzyǵa ma, sol eldiń bireýi Jambyldyń qońyr taıyn: «Men tanydym, mynaý meniń qysty kúni jyldy yqqanda joǵalǵan, qońyr jorǵa bıemniń jabaǵysy. Sen buralqy qylyp alǵansyń», — dep jabysady. Tipti taıdy er-toqymyn alyp tastap alyp qoıady. Jalǵyz bala elden kep pe, er-toqymdy alyp, ne isterin bilmeı otyrǵanda, sol aýylǵa Almaty jaqtan bir top kisi keledi. Bul kisiler kim eken dep Jambyl kelse, ol Almaty jaqtan kele jatqan Sarybaı eken. Jambyl kelip, sálem beredi. Sarybaı Jambyldy tanyp: «Shyraǵym, qaıdan júrsiń» dep suraıdy. Jambyl taıdan aırylmaı otyrǵanyn, mynaý eldiń ótirik tanyǵan zorlyǵyn aıtady. Sarybaı taı tanydym degen kisini shaqyrtyp tekseredi. Onyń taıly bıesi boranda joǵalǵany ras eken. Jambyl Sarybaıǵa: «Sareke, basqany kýá qylmaımyn, qysty kúngi ózińiz kórgen qońyr jabaǵy, kórseńiz, ózińiz de tanısyz», — deıdi. Bul jerde Sarybaıdyń esinde qalǵan taıdyń tanaýyndaǵy kishkene setilgen syrǵasy túsedi. Sarybaı taıdy tanyǵan kisiden «taıyńnyń ne belgisi bar edi dep surasa, ol, «Jorǵa edi, basqa ne belgi bolady, jabaǵyǵa kim belgi salady?» — deıdi. Sarybaı sol jerde taıdy alǵyzyp kerse, taıdyń tanaýyndaǵy setken kishkene syrǵa bar eken. Sony dálel etip Jambyldyń taıyn ózine alyp beredi.

«Men Sarekemniń daý teksergendegi tapqyshtyǵyn óz daýymda kerdim. Kisige ashýlanyp sóz aıtpaıtyn, kórgen nársesin umytpaıtyn óte tereń kisi edi. Sol meni kishkene jabaǵyny kútkenimdi jaqsy kórip, sonyń tanaýyndaǵy bolmysy belgini eskerip, umytpaı júrgeni de óte synshyl estiligi ǵoı», — dep, Jambyl ózi aıtyp otyrady eken. Sol qońyr taı ese kele óte jaqsy at boldy.

«Sarekemniń kúshi men ádildigi bolmaǵanda, Orynbettiń oraq aýyz qý taqymy alyp qoıyp edi. Biraq Sarekeme bir ókpelegenim, ádeıi ózine senip alyp qashqan Burym sulýdy alǵyzbaı qaıtaryp berdi. Onysy óte malqorda sarańdyq edi. Japanyń maly shashylyp ketedi dep, eldi kelesine meni qaıtartty», — dep Qısybaımen qaljyńdasqanda da aıtyp kúledi eken. Jambyldyń jylqyny jaqsy kórip atshyl bolýy — jasynan bastalyp qartaıǵanǵa deıin birge jasasqan ádeti. Jambyl óz eliniń ádetindegi kókpar tartýǵa da kóp shapqan sıaqty. Óıtkeni 1920 jyly el arasynyń bir toıynda Bozjorǵa at degen atymen ózi kókparǵa shaýyp, qýyp jetip tartysqan kisige laqty bermeı, soǵan tóbeles shyqqanyn aýyldary kúni búginge deıin áńgime etip aıtady. Jambyldyń Torjorǵa at degen óte belgili bir jaqsy aty bolǵan. Attyń kóp jasaǵanyn sóz qylǵanda Jambyl aýylynyń, Jambyl aýdanynyń aqsaqal kisileri: «Bizdiń ortada sol Jambyldyń Torjorǵa atynan kóp jasaǵan at joq» desedi. 27 jasyna deıin Jákeń ózi mindi, sol atyn deıdi. Sol sıaqty ózin qurmettep júrip turýyna mashına berilgennen keıin de: «Men atty, jorǵany jaqsy keremin», dep, kúreń jorǵa atty aldyryp mindi. Jákeń ólerinen bir jyl ǵana buryn bul atyna minip - túsýinen toqtaldy. Jambyl jas kezinde bir jyl, jarym jyl jylqyny da ózi baǵyp, ákesiniń qosyna da shyqqan. Muny óz aýylynyń aqsaqaldary bári aıtady.

---