InfoHub Logo

Jaz el jaılaýda otyrǵan óte bir kóńildi kez bolady. Budan kóp jyldary buryn Arqadan aqyn Shóje kelip kóp úlgili jyrlar aıtyp, ózine jańa jol kórsetkendeı bolyp, úlken ózekti jyr, utymdy sózdi ańsaǵan Jambyl úıinde otyrǵanda, Úısin Manaq aqyn keledi. Bul — Jambyl jasy kishi bolǵanymen, kóp kezdesip, áriptes bolǵan aqyn.

Jambylǵa sálem bere kelip, Shapyrashtynyń qalyń jaılaýynda aıtyp júrgen óleńin aıtyp otyryp, ol jańalyq aıtady.

— Baıaǵy Shóje aqyn keletin Kókshetaýdan taǵy bir aqyn keldi. Súıegi bizdiń Úısin eken, ózi adam syrttany, ári balýan, ári ánshil, Sary úısin Qalı aýylyn da jatyr, — deıdi.

Manaq aqynnyń aıtyp kelgen aqyny, ánshisi Qaraótkelden kelgen Balýan sholaq bolady. El aýzyna sol kezdiń ózinde-aq balýannyń myqtylyǵy tarala bastaıdy. Bireýler jolbarys soǵypty, bireýler jandaraldy óltirip qashypty. Bireýler abaqtyny qıratyp, kóptegen soldatty qıratyp ketipti degen ár túrli laqap tarap qalǵan kez bolady.

Jambyl Manaqtan balýannyń túrin, kúshiń suraıdy. Manaq: «Men ózge kúshin qaıdan bileıin, ózim kórgende ondaı tulǵasy bar adam kórgenim joq. Jáne Sary Úısin Qalıdy eki qolynyń ushymen balasha kótergenin kózim kórdi», — deıdi. Bir ishkende bir saba irkit ishetin, arbaǵa mingende jeke aty tarta almaıtyn Qalıdy balasha kóterdi degen maqtaý Jambylǵa qatty áser etedi.

Qalıdyń ózi jasynda iri balýan bolǵan. Úıine kelgen kisini, ásirese bir kisilik kúshi bar kisini kórgende, eki qolynyń ushymen qaqbaqyl tassha birese ol jaǵyna, birese bul jaǵyna qoıyp oınatyp otyratyn. Qalıdy olaısha kóterý kimniń qolynan keledi. Ol erekshe erdiń ǵana qolynan keledi. Ári ánin, aqyndyǵyn estip qyzyqqan ári balýandyǵyna qyzyqqan Jambyl Balýan sholaqty kóterýge atqa minedi. Jambyldyń qasyna ári saıysker, ári balýan Maqysh aqyn, Sádibek aqyndar eredi. Topar boıyndaǵy Sary Úısinge kelgende, Balýan sholaqqa kezdesedi.

Kópten beri óleńin de toqtatyp, jatyp qalǵan qart aqynnyń oıy taǵy eles alǵandaı bolady. Ásirese Sholaqtyń Falıany saǵynyp aıtqan áni men óleńi:

«Aıym da sen, Ǵalıa, kúnim de sen
Oń qabaǵym tartady kúlimdeseń.
Kelmeıdi dep, Ǵalıa, qapalanba,
Amal qansha bir mınót kidirmes em.
Appaq qardaı etińnen Ǵalıajan, betińnen», —

degendi estigende, Jambyldyń da:

«Aıryldym qapıada, qaıran Burym,
Aıdaı ed tolyqsyǵan appaq túriń.
Aldandym, aıaǵymdy shalys bastym,
Bilmedim jan ashymas aǵa syryn», —

dep jyrlaǵan, ertedegi qapyda aırylǵan ǵashyq jary esine túsedi. «Sirá, osy Balýan sholaqtyń Ǵalıasy qara qatyn ǵoı deımin. «Appaq qardaı tamaǵyń, kúlimdeıdi qabaǵyń», — deıdi. Men Burymdy Qutyrǵannyń sýynan aldyma alyp ótkende, aı jaryq edi. Aıaq kıim sý bolady dep, kebis-másini sheship ekeýimiz de balaqty túrip aldyq. Sonda Burymnyń baltyrynyń aqtyǵy sondaı, aıǵa shaǵylysyp edi», — dep kúledi eken. El aýzyndaǵy sózden Jambyl Balýan sholaqpen biraz birge bolyp, ánine qanyp, kúshin de kóredi. Óz kózimen qyrǵyz, qazaqtyń san batyr balýanyn kórgen, Kenesarynyń Syzdyǵyn kórgen Jambylǵa Balýan sholaq olardan góri kóbirek oı, erekshe kórnek qaldyrady.

Ásirese Balýan sholaqtyń óz basynan keshken áńgimeleri erekshe erlik bolyp áser etedi.

«Óleńge Jambyl júırik, ánge — Kenen,
Segiz aıǵaq shyqpaı ma bir deneńnen.
Sandaltyp Uly júzdi ánimen aıdap,
Sonymen de kún kórip júr Kenen degen», —

dep, Kenendi ánge baǵystaǵan Jambyl keıinnen Balýan sholaq ánin Kenennen tyńdap, qaıta-qaıta aıtqyzatyn bolady.

Sol kezdiń ózinde ulǵaıyp, kóp aqynǵa aǵa bolyp qalǵan Jambyl. Olar: Úısin Manaq aqyn, Shaǵataı Sharǵyn aqyn, Shapyrashtynyń Tólemis rýynan İzbasar aqyn, Sary Úısin Baıbýryl aqyn, Tólemis, Jalymbek aqyn, Dýlat ishinde Qoralas rýynan shyqqan Qojantaı aqyn, Ysty rýynan shyqqan Begaly, Bektursyn degen eki aǵaıyndy aqyn, Kókirek (Dýlat) Qaraqbaı aqyn, Janys rýynan Sádibek aqyn, Sámbet rýynan Barmaq aqyn. Jáne sol rýdan shyqqan Qurma aqyn. Shapyrashtynyń óz ishinen Arǵynbaı, Qarabek (osy kúnde bar), Baısalmaq Qosaı rýynan Súleımen aqyn, Sámbet rýynan Qýandyq aqyn. Mine, osy aqynnyń bári — Jambyldan jastary kishi, zamany bir aqyndar. Bulardyń qaısy birimen Jambyl aıtysyp ta qalǵan, biraq olardyń kóbi saqtalmaǵan.

Jambyl bulardyń birsypyrasyn aqyndyq órisi az, sózderi ótkir emes dep minep otyrady eken. Jambyldyń óz tusynda ózi qatty elegen aqyndary Dýlat Sarbas aqyn, Sámbet Qýandyq aqyn, Tileýqabyl ishinen shyqqan Árim aqyn, Kenen — Qasqaraý rýynan, Úmbetáli — Aıqym rýynan. Ózgelerin usaq dep, keletin sózdi nóserlete jaqsy únmen aıtqandy jaqsy kórgen.

Jambyl ásirese aqyndarǵa óz eliniń ata-tegin, sonyń shejiresin bilip, eliniń sheshen, bı, shejire aqynyn jaqsylap ilip alýdy úlgi etip aıtady eken. Bul týrasynda Jambyldyń ózi de sálem bere kelgen Úısinniń bir aqynyna óleńin aıtqyzyp tyńdap, sonan soń ata-tegin suraıdy, álgi aqyn bilmeı qalǵanda, oǵan ursyp, seniń atań jóninde el aýzynda mynadaı áńgime bar dep, ózi uzaq áńgime aıtty, sonan soń oǵan: «Budan bylaı osylardy anyqtap bilip almaı, óleń aıtam deme dep aqyn aıtty», — deıdi bilýshiler.

---