InfoHub Logo

Kúndelikti sabaq jospary, geografıa 7 synyp
Taqyryptar:
6 - sabaq. Jer betine aýa temperatýrasy men qysymnyń taralýy
7 - sabaq. Jer betindegi aýa massalary men basym jelder
8 - sabaq. Klımattyń qalyptasýyna áser etetin faktorlar. Jer sharynyń klımattyq beldeýleri
9 - sabaq. Dúnıejúzilik muhıt sýy. Betki aǵystar
10 - sabaq. Muhıttaǵy tirshilik dúnıesi.

Synyby: 7
Páni: Materıkter men muhıttar geografıasy
Taqyryby: Jer betine aýa temperatýrasy men qysymnyń taralýy
Sabaqtyń maqsattary:
1. Bilimdilik: Oqýshylardy aýa temperatýrasy men qysymen tanystyra otyryp túsinik berý
2. Damytýshylyq: Aýa temperatýrasyn karta boıynsha kesteni oqý, bilý jáne qysymdy anyqtaý
3. Tárbıelik: Oqýshylardy ózderiniń turǵan jerlerindegi aýa temperatýrasymen qamtamasyz etý máselesimen tanystyrý
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Oqytý ádisi: Sýrettep túsindirý
Sabaqtyń ádistemelik

Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi. Oqýshylarmen sálemdesip, joq oqýshylardy túgendeý, sabaqqa daıyndalý
Jańa sabaqty túsindirý:
Jer sharynyń aýa qabaty – atmosferanyń quramy men qurylymy.
Jerdegi tirshilik úshin ásirese atmosferanyń eń tyǵyz tómengi qabaty troposferadaǵy aýa quramy men ondaǵy júretin prosesterdiń mańyzy zor. Munda búkil aýanyń shamamen 9/10 bóligi shoǵyrlanǵan. Troposferada aýa raıynyń mańyzdy qubylystary - bult, jańbyr, qar, burshaq, jel paıda bolyp, olar keıde adamzat pen tirshilikke qaýipti apatty jaǵdaılarǵa - qýańshylyq, sý tasqyny, qarly borandar men daýyldarǵa ákep soqtyrady.
Jer sharyndaǵy klımattyń qalyptasýy men taralý zańdylyqtaryn túsinýde klımattyq kartalardyń mańyzy zor.
Klımattyq elementterdiń taralýy kartada ızosyzyqtar arqyly beınelenedi. Temperatýralary birdeı núktelerdi qosatyn syzyqtardy ızotermalar, qysymy birdeı núktelerdi qosatyn syzyqtardy ızobara, jyldyq jaýyn - shashyn mólsheri birdeı núktelerdi qosatyn syzyqtardy ızogıeta dep ataıdy.
Aýa massalary:
1. Ekvatorlyq – tómen qysym - 0ºS
2. Tropıktik – joǵarǵy qysym - 30ºS
3. Qońyrjaı – tómen qysym
4. Antarktıkalyq – 65ºS
Aýanyń árqashan joǵary qysymdy aımaqtardan tómen qysymdy aımaqtarǵa qaraı qozǵalady. Sol sebepti ekvator mańyndaǵy joǵary órlegen aýa tómen túse almaı, troposferanyń joǵarǵy qabaty arqyly tropıkterge qaraı jyljıdy. Biraq qozǵalystaǵy aýa Jerdiń óz biliginen aınalýyna baılanysty shyǵysqa qaraı aýytqıdy da, polústerge jete almaıdy. Birtindep sýynyp, aýyrlaǵan bul aýa 30ºs. e. pen 30ºo. e. mańynda tómen baǵyttalady. Osy sebepti eki jarty sharda da tropıktik endikterde Joǵarǵy qysymdy beldeýler qalyptasady. Polústerdegi sıaqty munda da aýa aǵyndarynyń tómendegen qozǵalystary basym bolady. Jer betinde joǵarǵy qysymdy beldeýlerden tómen qysymdy beldeýlerge qaraı aýa aǵyndary baǵyttalady, olar turaqty jelderdi qalyptastyrady.
Sonymen, jer betinde joǵary órlegen aýa aǵyny basym aımaqtarda tómen qysym, tómendegen aýa aǵyny basym aımaqtarda joǵarǵy qysym beldeýleri qalyptasady.

Jańa sabaqty bekitý:
1. Atlastaǵy klımattyq kartalardy paıdalana otyryp:
a) Eýrazıadaǵy 60ºsh. b. merıdıany boıymen;
b) 40º jáne 50ºs. e. boıynsha qandaı ızotermalar ótetinin anyqtańdar.
2. Jaýyn-shashynnyń jyldyq mólsheri qansha bolýy tıis
3. Qys pen jazda aýa massalarynyń jelderdiń baǵytyn anyqtaý
4. Tómengi aýa massalary neni bildiredi
5. Qandaı beldeýde aýa qozǵalysy qalaı paıda bolady

Qorytyndy: Búgingi sabaqta, atmosferanyń jerdegi tirshiligi úshin mańyzyn anyqtadyq. Jer betinde aýa temperatýrasy men qysymnyń taralýyn, atmosferalyq qysym beldeýlerimen tanystyq, bildik.
Úıge tapsyrma: Atlastaǵy klımattyq kartany paıdalaný, oqý. Klımattyq kartamen jumys jasaý.



Tolyq nusqasyn qaraý