InfoHub Logo

Júrek tamyrlarynyń aterosklerozy (tamyr qabyrǵasyna maı qosyndysynyń qabattanýy) ózine tán belgisi – aýrý ustamaly bolady nemese ony júrek talmasy (grýdnaıa jaba) dep ataıdy. Stenokardıa kezinde júrek ottegini kóbirek qajet etýiniń belgisi.

Mundaı jaǵdaıda adam júrip kele jatsa, tura qalýy; jumys ústinde bolsa, ony qoıa qoıýy kerek. Ádette 2-3 mınýt tynyshtyq berilse, júrektiń aýyrǵany basylady. Júristi nemese jumysty toqtata turý organızmge qajetti ottegini únemdep, ony júrekke qaldyrýǵa múmkindik beredi.

Eger aýrý buǵan da qoımasa nemese júrek demikpesi jaı otyrǵannyń ózinde ustasa, tildiń astyna dereý valıdoldy nemese nıtroglıserınniń 3-4 tamshysy tamyzylǵan kishkene shaqpaq qantty sala qoıý qajet.

Bul dárilerden keıin kóbine ustama aýrýy taraıdy. Aýrý ózinen-ózi basylady dep valıdoldy nemese nıtroglıserındi paıdalanbaýǵa bolmaıdy. Jaǵdaıdy aýyrlatpaı, júrektiń aýyrǵanyn basý kerek. Júrek syrqaty bar adam satymen kóterilerde, aýyr júk kótergende, ishi qatyp kúshengende aýrýy ustap qala ma dep qorqady, mundaıda valıdol nemese nıtroglıserın dárisin aldyn ala iship alý kerek. Keıbireýler bul dárilerge organızm úırenip alady da, olardyń eshbir áseri bolmaıdy dep oılaıdy. Ol qate, organızmniń bulaısha daǵdylanǵany baıqalǵan emes.

İsh qatpasyn ketirý óte qajet, buǵan qara órik, kepken jemisten qaınatylǵan kompot, bal, aıran, jemis, kókónis jáne jemis-jıdekter, sonymen qatar ish aıdaǵysh dáriler – pýrgen, vazelın maıy, raýǵash tamyry, qarajemis qabyǵy, joster kómektesedi.

Jynys qatynasyn tejegen jón. Eger arterıa aterosklerozy aýyr bolsa, ony múlde qoıý kerek.

Ustama kezinde júrektiń tusyna nemese kókirekke qysha qoıǵan jón.

Eńbek pen demalysty durys uıymdastyra bilý kerek, uıqynyń qanyq bolǵany abzal. Jumysta alasuryp, tynyshsyz bolmaǵan jón. Mundaı syrqaty bar adamdarǵa túngi aýysymda jáne artyq jumys isteýge bolmaıdy. Ol ne bolsa soǵan qynjylmaı, ózin-ózi ustaı bilýi tıis. Ony úıdegi adamdar da jáne jumystaǵy joldastary da múmkindiginshe qorǵap, renjitpeýi kerek.

Júrek-tamyr aýrýy bar adam buryn qara jumys istep ádettenbegen bolsa, dem almaı satymen joǵary kóterilýine, bes kılogramnan artyq júk kóterýine, shapshań júrýine bolmaıdy.

Adamǵa 8-9 saǵat uıyqtaý qajet, múmkin bolsa kúndiz 1-2 saǵat tynyqqany jón. Keıbireýler bir apta boıy shala uıyqtap, demalys kúni uıqyny bir-aq qandyrýǵa bolady dep oılaıdy. Ol – qate. Uıqyny birte-birte azaıta berý ádetke aınalady da, ol densaýlyqqa áser etedi. Eger adam uıyqtaı almasa, oǵan uıyqtar aldynda biraz qydyrystap kelip, denesin sýly shúberekpen ysqylaýy nemese jyly bulaýǵa túsýi kerek. Uıyqtar aldynda aqyl-oı eńbegimen shuǵyldanýǵa, oqýǵa bolmaıdy, óıtkeni ol uıqyny qashyrady, jaısyz tús kóredi. Adamnyń qanyq uıyqtaýyna temeki de, ishkilik te, keshki saǵat 6-7-den keıin ishken ashshy jáne maıly tamaq ta áser etedi.

Demalys kúnderi shamaly ýaqyt serýendep júrý, kóleńkeli jerde otyryp balyq aýlaý júıkeni nyǵaıtady.

Aterosklerozy bar adamnyń temeki shegýine bolmaıdy. Nıkotın densaýlyqqa zıandy, qan tamyrlaryn taryltyp, keıin gangrenaǵa (ettiń shirýine) ushyratady. Temeki shekpeý júrek tamyrlary sklerozynyń qatty asqynýynan saqtandyrady, bastalǵan emdi nátıjeli etedi.

İshkilik te qan tamyrlaryn keńeıtkenmen, densaýlyqqa zıan. Budan alǵashqy kezde deneniń negizinen joǵarǵy jaǵyndaǵy tamyrlary keńıdi, biraq kóp uzamaı bitelip qalady. İshkilik sklerozǵa ushyraǵan tamyrlarǵa jaqpaıdy, qabystyryp tastaıdy. İshkiliktiń qan uıýyn kúsheıtetin, onyń mıokard ınfarktine soqtyratynyn kóp adamdar bilmeıdi.

Tamaqtaný

Onyń negizgi sharttary – sabyrlylyq, mal maıyn neǵurlym az jeý. V tobyndaǵy vıtamınder men S vıtamıni mol sút pen ósimdikten daıarlanǵan tamaqtar ishken jón. Kúnine tórt ret, jatardan 2-3 saǵat buryn aýqattaný kerek.

Tamaq quramynda mal maıy, semiz et, balyq, mı, búırek, jumyrtqanyń sarysy, ýyldyryq, balyq maıy sıaqtylar tym az bolǵany jaqsy. Sary maıdy kúnine 15-20 gramǵa deıin jeýge bolady. Ósimdik maıynyń barlyq túrlerin, irimshik, soıa burshaǵy, jumyrtqanyń aǵy, maıshabaq, aryq treska, arpa jáne suly jarmalary, kúrish, aryq sıyr eti, kók pıaz, qyzanaq, shalǵam, kartop, sıtrýstar juǵymdy.

Semirýge bet alǵan syrqat adamdardyń emdám saqtaýy óte mańyzdy. Salmaqty maı men kómirsýlardy – tátti taǵamdardy, aq nandy jáne unnan pisirilgen basqa da tamaqtardy tejep, kemitýge bolady. Dárigerdiń uıǵarýymen keıbir kúnderi aptasyna bir ret tamaq ishpegen paıdaly.

S. H. Subhanberdın

---