InfoHub Logo

Kóktem - jaýyn jaýyp, tabıǵattyń kókke oranyp qubylatyn ádemi mezgil. Jaýynnan keıin kórinetin kempirqosaqtyń shyǵýy da erekshe qubylys. Osy kempirqosaqtyń qalaı paıda bolatynyn fızıkalyq turǵydan bile júreıik.

Biz kún sáýlesin jaryq sáýlesiniń aǵyny retinde kóremiz. Shyn máninde kún sáýlesinde tabıǵattaǵy tústerdiń barlyǵy bar. Sabyn kópirshigin úrlegen kezde, oǵan kún sáýlesi tússe ár túrli tústerge qubylatyn bárimiz bilemiz. Óıtkeni, jaryq sáýlesi shyny nemese móldir qabattan ótkende kóptegen tústerge (sary, jasyl, qyzyl, qyzǵylt sary, kók, kógildir) ydyraıdy da, kempirqosaq tárizdi túske aınalady. Jaryq sáýlesin quramdas túrli tústerge bóletin zatty «prızma» dep ataımyz. Sol prızmadan nemese basqa bir móldir deneden ótken jińishke aq jaryq shoǵy «spektr» dep atalatyn túrli-tústi jolaqtarǵa jikteledi.

Kempirqosaq dál osyndaı spektr bolyp tabylady. Biraq biz ony jaryq sáýlesiniń (prızmanyń rólin atqaratyn) jańbyr tamshylary arqyly ótken kezinde ǵana kóremiz. Jańbyr tamshylarynyń arqasynda kún sáýlesi kempirqosaqtyń barlyq tústerine ajyrap, ıilgen spektr (doǵasyn) quraıdy. Sol sebepti kempirqosaqty jańbyr jaýyp kún shyqqan kezde ǵana kóre alamyz.

Alaıda kempirqosaqty kórý úshin kún men jańbyrdyń ortasynda turý kerek. Sonda barlyq sáýle spektri kórinedi. Biraq, kún tym joǵary tursa kórinbeýi múmkin. Sebebi kún sáýlesi bizdiń kózimizge paralel túspeı, perpendıkýlár túsedi. Sondyqtan kempirqosaq ádette kún tómen turǵanda, tańerteń nemese keshke jaqyn ǵana kórinedi.

---