InfoHub Logo

Buryn belgisiz bir aýylda qanaǵat degendi bilmeıtin toıymsyz baı ómir súripti. Nege sondaı qanaǵatsyz ekeni belgisiz, ómirinde basqa adamǵa birde-bir ret kómektespegen  eken. Baı úıiniń týra aldynda bir aǵash ósip turady. Jaz bolsa sol taldyń túbinde baı ózi kórpeshe tósep, jatyp demalǵandy unatatyn. Sol aýylda bir aqyldy, jany taza, jas boıdaq jigit turyp jatady. Bir kúni álgi boıdaq jigit syrttaǵy kúrish alqabynda jumys jasap júredi. Kún qatty ystyq bolǵan soń, ol álgi baı úıiniń aldyndaǵy taldyń kóleńkesine baryp jaıǵasady. Tal kóleńkesinde uıyqtap jatqan baıdyń janyna baryp, boıdaq jigit tynyǵyp jatady. Bir kezde demalyp jatqan álgi baı oıanyp:

— Eı, aqymaq, sen bireýdiń kóleńkesinde demalyp jatqanyń qalaı? — deıdi. Qaryndy da, qaltaly baıdyń sózine tań qalǵan boıdaq jigit shoshyp ketedi. Kózderi alaıyp qarap qalypty. Bir kezde ol baıdan:

— Myrza, mynaý aǵashtyń kóleńkesi de sizdiń zatyńyz ba? Sizdiń menshigińiz be? — dep suraıdy.

— Mynandaı aqymaqty kórdiń be? Myna taldy meniń arǵy atalarym men babalarym egip ketken. Bizdiń áýlettiń zaty bolmaǵanda, kimniń zaty bolady dep ediń? Tez tabanyńdy jaltyrat bul jerden!

Boıdaq jigit baıdyń sózin estip, oǵan zyǵyrdany qaınap,  jek kórip qalady. «Qansha babalarynyń egip ketken taly bolsa da, mynadaı aptapta kóleńkeden qýý — adam aqylyna sımaıtyn is qoı», — dep oılaǵan boıdaq jigit, baıdy qalaı taqyrǵa otyrǵyzyp aldasam eken dep, qaıtadan sóz bastaıdy .

— Myrza, men sony da bilmeı, qatelik jasaǵan ekenmin. Aǵashtyń kóleńkesi maǵan sondaı qajet edi, ony maǵan satsańyz qalaı, a?— dep boıdaq jigit oǵan qarady. Boıdaq jigittiń sózin estigen baı birden basyn jerden julyp alyp, oılanyp qalady.

— Aqsha tólep, myna taldyń kóleńkesin satyp alamyn deısiń be?

— Iá, solaı, myrza.

— Jaqsy, olaı bolsa aǵashtyń kóleńkesin saǵan satamyn.

— Myrza, endi qanshaǵa beresiz?

— Ymmmm... Bylaı ózi, taldyń kóleńkesiniń úlkendigi men jalpaqtyǵyna qaraı bes nán  aqsha beresiń!

Baıdyń suraǵany kóp bolsa da, sol kúni alǵan qaryzyna boıdaq jigit táýekelge bel býyp,  taldyń kóleńkesin satyp alady.

— Al, jaqsy. Sanap alyńyz. Bes nán.

— Bireý, ekeý, úsheý, tórteý, beseý. Durys, boldy. Budan bylaı mynaý — seniń menshik kóleńkeń!

— Iá, durys aıtasyz, myrza. Árıne! Endi siz myna kóleńkeniń astynan shyǵyńyz tez!

«Aqymaq! Baıyǵanyńdy kóreıin. Aǵashtyń kóleńkesi ne paıda ákeler eken?..» — dep baı basqa aǵashtyń kóleńkesine ornyn aýystyryp, bes nányn sanap máz bolyp jatady.

Birazdan keıin kúnniń kózi batys jaqqa tústi. Kúnniń batýy uzaq bolǵan soń, boıdaq jigit satyp alǵan aǵashtyń kóleńkesi baıdyń aýlasynyń ishine sozylyp tústi. Boıdaq jigit menshik kóleńkesiniń sońynan júrip, baıdyń aýlasyna qaraı ornyn aýystyrdy. Biraq buǵan baı ashýlandy.

— Sen aqymaq! Basqanyń aýlasyna qalaı basa-kóktep kiresiń? Neǵyp jatyrsyń, shyqpaısyń ba?

— Myrza, men aǵashtyń kóleńkesinde tynyǵyp jatyrmyn. Siz bes nánǵa satqan aǵashtyń kóleńkesi emes pe bul?!

Bul sózderdi boıdaq jigit saspaı aıtady. Boıdaq jigittiń sóziniń jany bar, baı odan ári aýzyn asha almady. Kúnniń jyljýyna qaraı, aǵashtyń kóleńkesi de jyljyp, baıdyń úıiniń ishine tústi. Boıdaq jigit aıaǵyn da sheshpeı, baıdyń úıiniń kire beris bólmesine jaıǵasyp otyryp aldy, keıde jatty  da. Buny kórgen baı taǵy ashýlanyp:

— Sen nege bizdiń úıge aıaqpen kiresiń? Tez shyq! — dedi.

— Ne dep tursyń, Myrza? Men jatqan jer, siz satqan aǵashtyń kóleńkesi emes pe? Men tek sonyń sońynan júrip otyrmyn. Ol qaıda túsedi, qaıda barady men sol jerge baryp tynyǵyp, demalamyn. Jatamyn ba, otyramyn ba, shalqaıamyn ba, turamyn ba ózim bilemin.
Áldeqashan satyp jibergen aǵashtyń kóleńkesi bolǵan soń, baı bul sózdi estip, qarsy bir aýyz sóz aıta almady. Biraz ýaqyt ótken soń aǵash kóleńkesi baıdyń úıiniń tórgi bólmesine deıin tústi. Bul joly da boıdaq jigit aıaǵyn sheshpesten, kóleńkeniń sońynan baıdyń úıiniń tórgi bólmesine deıin kirip  aldy. Ol úıdiń ishine kirip, úı ishindegi adamdarǵa zekı bastady.

«Turyńdar bylaı! Bul aǵashtan túsken kóleńke —  meniń kóleńkem! Eshkimniń bul kóleńkeniń astynda turýyna da, jatýyna da bolmaıdy. Tez shyǵyńdar deımin!» — degen boıdaq jigitke úı ishindegi baıdyń otbasy eshteńe isteı almady. Baıdyń otbasy boıdaq jigitke aǵashtyń kóleńkesin satqany týraly estigen soń úıde urys-keris bolyp,  baıdan maza ketti. Baıǵa áıeli de, balalary da urysty. Endi satqan aǵashtyń kóleńkesin qaıtyp ala almaıdy. Kesh batsa aǵashtyń kóleńkesi joǵala salysymen boıdaq jigit úı ishinen shyǵyp, óz úıine qaıtyp otyrady. Kelesi kúnderi de boıdaq jigit aǵashtyń kóleńkesi túsken jerge kelip jatady. Baıdyń úıine tússe soǵan barady. Sóıtip baıdyń es-aqylyn da, úıiniń ishiniń ápter-tápterin shyǵarady.

Baı bir kúni boıdaq jigitke satqan kóleńkesin qaıtaryp alýǵa kiristi. «Myna aqshany bereıin, buny eshkim estimesin. Qaıtyp kóleńkemdi ózime sat», — deıdi baı jalbarynyp. Alaıda baıdyń sózinen keıin múmkindigi qolynda turǵan boıdaq jigit kónbeıdi. «Siz ne dep tursyz. Myna aǵashtyń kóleńkesi bolmasa, demalatyn jer bolmaıdy. Ony qaıtyp sata almaımyn», — deıdi jigit. Baı: «Meniń jaǵdaıymdy oıla! Qalasań ústine taǵy bes nán qosyp bereıin», — deıdi. Baı qansha jyly-jyly sóılese de, boıdaq jigit satpady. «Qysta mynadaı kóleńkeni basqaǵa sata almaısyń. Myna kóleńkeni qaıtyp satyp alamyn deseńiz, bes myń nándy sanap berińiz!», — deıdi jigit. Baı óziniń qateleskenin aıtyp ókindi. Ol jer tepkilep ashýlandy. Kún batyp aǵashtyń kóleńkesi joǵala salysymen jigit óz úıine qaıtady. Sodan keıin birneshe kún boıy ol taǵy baıǵa maza bermeıdi. Baıdyń otbasy úıdi qaldyryp, alys jaqqa qashyp ketýge májbúr bolady. Sońynda bes nánǵa kóleńke satyp alǵan boıdaq jigit baıdyń búkil úlken úıine ıe bolyp qalypty. Sóıtip aýyl adamdaryna qaıyrymdylyq qylyp, kóleńkesinde demaldyrady eken.

Koreı tilinen aýdarǵan Dastan Aqash

---