InfoHub Logo

Taqyryby: Kompúter jáne balalar
Maqsaty: Kompúterdiń zıandy jaqtary men, paıdasyn aıtý. Kompúter paıdalaný qaýipsizdigimen tanystyrý. Ómirde qoldanýdy qalyptastyrý. Erkin sóılep, óz oıyn basqaǵa jetkizýge daǵdylandyrý. Shyǵarmashylyqqa baýlý. Kompúterlik saýattylyqtan aqparattyq mádenıettilikke tárbıeleý.
Túri: ónege saǵat
Kórnekiligi: proektor, DK, sýretter, kitaptar
Pándermen baılanysy: ınformatıka, valıologıa
Júrý barysy.
Kirispe sóz
Qazirgi ómirde adam balasyn ınformatıka ǵylymyna elesteý qıyn. Óıtkeni, ınformatıkanyń udaıy damýy kez aldymyzda tizilip ótken poezd vagondary sekildi. Mundaı ózgeriske tez úırenip kettik. Biraq kúndelikti qoldanyp júrgen qarapaıym derbes kompúterdi, bárimiz jaqsy úırenip aldyq. Endi osynyń zıany men paıdasyn bilemiz be? Qaýipsizdik erejesin jetik meńgerdik pe? Balalardy baýrap alaǵan kompúterlik oıyndar nesimen paıdaly? degen suraqtan sanamyzǵa maza bermeıtini ras. Mine, osy suraqtarǵa búgingi uıymdastyryp otyrǵan «Kompúter jáne balalar» atty pikir saıysymyzdan jaýap taba alamyz degen úmittemiz.

Qosh keldińizder. Bul top saǵatynda qozǵalatyn másele. Qazirgi HH1 - ǵasyr tehnıkanyń damý ǵasyry bolyp sanalady. Ómirimizge tez engen kompúterdiń paıdasyn, osyǵan qosa zıanyn bilemiz be? Degen saýalǵa jaýap izdeımiz. Kompúterdiń jetistikterin bizge Tólegenova Bıbigúl aıtyp beredi.

Bárine belgili bolǵandaı qazirgi zamandyq ǵylymı - tehnıkalyq revolúsıa mıkrokompúterler men derbes kompúterdiń paıda bolýynan bastaldy. Olar barlyq jerde qoldanylady. Ǵalymdar laboratorıasynda, mekemelerde, oqý oryndarynda, dúkenderde, jáne t. b. Derbes kompúter adamzatqa televızor jáne teledıdar sıaqty óte qajet.
Kompúterdiń kómegimen birneshe mınýttyń ishinde kerekti málimetti alýǵa, qıyn chertejdi nemese esep - qısapty jasaýǵa bolady.

Derbes kompúterlerdi birneshe mıllıon adamdardyń eńbekterin jeńildetti, shyǵarmashylyq emes jumystardan bosatty. Olar adamǵa jumysta da, úıde de kompúterlerdiń jaryqqa shyǵýy, kitaptardyń jaryqqa shyǵýy sıaqty úlken mánge ıe boldy.
Kompútermen kúnde jumys isteıtin adamdar, basqa adamdarmen az ýaqyt qarym - qatynasta bolady. Sondyqtan zerdemizge keletin alǵashqy suraqtardyń biri ol adamdar mashınaǵa uqsap ketpeı me?

Sosıologtar bir top programmıstterge zertteý júrgize otyryp, olardyń kóbi kóńildi, meırimdi, óner jáne ádebıettermen áýestenetinderin anyqtaǵan. Osyndaı adamdardyń tehnıkamen jumys jasaǵany jaqsy ekeninde anyqtap aıtqan.

Programmıstterdiń aıtýynsha, árbir kompúter óziniń minezimen erekshelenedi. Olar mashınalyq aqyldy jáne aqymaq, eńbeksúıgish jáne jalqaý bolady dep esepteıdi.
Adam eshýaqytta mashınaǵa uqsamaıdy. Kerisinshe, adam ózine uqsaıtyn mashınany jaratty. Bul robot ushqyshtyń tipti shahterdiń de jumysyn atqara alady. Sondaı - aq robottar avto mobılder, traktorlar, stanoktar, saǵattar jasap shyǵarady, paıdaly qazbalardy óndiredi. Aı, Venera, Mars jáne t. b planetalardy zerttedi. Biraq eń mańyzdysy olar adamǵa jumys jasaý qıyn jerlerde ǵaryshty ıgerýde, shahtada, muhıt túbin zertteýde mańyzdy rol atqarady.
Robot eshqashan qatelik jasamaıdy, sharshamaıdy. Ol 24 saǵat, táýlik, boıy jumys jasaı beredi. Adam robotpen barlyq jaǵynan sanasa almaıdy. Biraq este saqtaıtyn nárse, robottyń mıy - kompúterde adam sanasymen jasalǵan.

Muǵalim. Bıbigúldiń aıtqan máselelerine qosa ketetinderińiz bar ma? Olaı bolsa, kelesi kezekti saýalnamaǵa berelik. Bul saýalnama sizderdiń kompúterdiń paıdalaný erejesin, qaýipsizdigin, ákeletin zıany týraly bilimderińizdi tekseredi. Aty - jónderińizdi kórsetpeı óz oılaryńyzdy erkin jazýǵa tyrysyńyzdar. Búgingi tárbıe saǵatymyz osy taqyrypta bolǵandyqtan sabaǵymyzdy jalǵastyrýǵa kómektesedi.
Test taratylady: Test suraqtaryna ıá nemese joq dep jaýap berýlerińiz kerek. Eger eki oıda bolǵan jaǵdaıda dymda dep jazbańyzdar.
Kompúter týraly ne bilemiz? saýalnamasy
(ıá nemese joq dep jaýap beresiz)
r/s. Suraqtar. Jaýaby.
1. Sizde derbes kompúter (DK) bar ma?
2. Derbes kompúterdiń paıdalaný erejesin bilesiz be?
3. Adam ómirinde alatyn oryny bólek degen tujyrymǵa kelisesiz be?
4. Tehnıkalyq qaýipsizdik erejesin únemi paıdalanyp otyrasyz ba?
5. Kitaptan kóri kompúterdi paıdalanǵan tıimdi me?
Barlyǵy:................
Iá jaýaby:..............
Joq jaýaby:.............
Muǵalim: Saýalnamany toltyryp bolsańyzdar meniń kómekshilerim sizderdiń saýalnamalaryńyzǵa saraptama jasaıdy. Oǵan deıin biz, kompúterdiń keltirer zıany men ony aldyn alý joldarymen tanystyralyq.
Ákeletin zıany: «Deni saýdyń, jany saý» degendeı densaýlyǵymyzdy durys kútýge tyrysaıyq.
Kompúterdi kóp paıdalanǵan adam álsiz, salmaǵy óz salmaǵynan tómen, ár túrli aýrýlarmen aýrady. Ár qaısysyna toqtalyp ketetin bolsaq, kompúter monıtorynyń dıspleıinen bólinetin últra kúlgin sáýle adamnyń júıke júıesine áserin tıgizip, adamnyń sharshaýyna ákelip soqtyrady. Kózdiń kórýi nasharlaı beredi, aqyr aıaǵynda soqyrlyqqa ákelip soqtyrady. Ár túrli aýrýlardyń qozdyrǵyshyna kúsh beredi mysaly siz grıpp bola turyp kompúterdi paıdalansańyz sizdiń aýrýyńyz asqynyp ketedi. Iaǵnı vırýstardyń qozdyrǵyshy.
Gemaroı aýrýyna shaldyǵýy múmkin. Kompúterlik oıyndar adam sanasynyń ýlanýyna ákelip soqtyrady. Sebebi, qazirgi kezde kóp taraǵan soǵys oıyndaryna kishkene balalar emes eresekter de qumarta oınaıdy. Paıdaly is jasaýdyń ornyna, uzaq ýaqyt boıy sol oıyndy oınaýmen boldy. Internet – adam ózine kerekti jańalyqtar, ár túrli materıaldar alýǵa, almasýǵa paıdalanady, qazirgi kezde keń taraǵan Agent baǵdarlamasy balardyń kóp ýaqyt kompúter aldyna otyrýynyń bir sebebi. Oılaý qabiletiniń tómendeýine ákelip soqtyrady, oǵan dálel retinde adam balasy qarapaıym esepterdi, amaldardy ózi oılap esepteýge erinip, mashınadan kómek suraıtyndyǵyn alýǵa bolady. Bul adamnyń oılaýynyń tómendeýine ákelip soqtyrady. Dúkenshiler saýda jasaǵanda kálkýlátordy paıdalanady, keıbir zattardyń qunyn balalardyń aldyna aýyzsha eseptese balar soǵan elikteýi múmkin. Erinshektikke ákeledi. Kompútermen kezkelgen mátindi jazyp úırengen adam, qalammen jazýǵa erinedi, qoly úırenbeıdi. Osyndaı kemshilikterdi joıý úshin tómendegi keltirilgen keńesterge, erejelerge kóńil bóleıik.
Birinshi kezekte Tehnıkalyq qaýipsizdikti bilemiz be? degen suraqqa jaýap berý kerekpiz. (Slaıd kórsetiledi)
Tehnıkalyq qaýipsizdik erejesi:
1. Kompúterdi paıdalanýshynyń kóz men monıtor dıspleıiniń araqashyqtyǵy 60 - 70 sm bolýy qajet.
2. kompúterdi paıdalaný kezinde oqys qozǵalmańyz, aınalańyzdaǵy quraldardy búldirýińiz múmkin. Onyń nátıjesi órtke ákelip soqtyrýy múmkin.
3. toq kezinde DK paıdalanýdan aýlaq bolýyńyz.
4. Kompúter qurylǵylaryń aptasyna eki ret tazartyp turyńyz. Kompúter ornalasqan bólmeni jeldetýdi umytpańyz.
5. Kompúter kabınetinde DK - niń aldynda otyryp Tystan kelgen adamǵa turyp amandaspańyz.
6. Kompúter turǵan kabınetke (oqý ǵımarattarynda) muǵalimniń ruqsatynsyz kirmeńiz.
7. Júıelik blok qosylyp turǵanda ishin ashyp kórýge bolmaıdy. Tok soǵýy múmkin!
8. Jas erekshelikterine qaraı derbes kompúterdiń aldyna otyrý uzaqtyǵyna kóńil bólý kerek.
7 - 10 jas arasy – 10 mınýtqa deıin
11 - 25 jas arasy – 15 - 20 mınýt
26 dan joǵary – kúnine 5 saǵat otyrý kerek, biraq arasyna úzilis jasaý mindetti.
9. Kompúter aldyna otyrǵanda Deneńizdi tik ustap, erkin otyryńyz. Jáne monıtorǵa joǵarydan tómen qarańyz.
Paıdaly keńester:
1. Eger ózińizde kompúter bolsa, onda onyń aldyna uzaq ýaqyt otyrmaýǵa tyrysyńyz. Uzaq ýaqyt otyrsańyz, monıtor dıspleıinen bólinetin últra kúlgin sáýlesi sizdiń densaýlyǵyńyzǵa zaqym keltirýi múmkin. Mysaly: kóz aýrýlaryna, júıke júıesine t. b. organdarǵa
2. Kompúterdiń aldynda uzaq otyryp qalsańyz, 5 - 10 mınýt taza aýada demalyńyz.(serýendep, dene jattyǵýlarymen shuǵyldanyńyz)
3. Kompúterde uzaq ýaqyt otyryp, jelkeńiz, kózińiz talsa, arnaıy jasalatyn jattyǵýlardy jasańyz.
4. monıtor dıspleıine úńilýden saqtanyńyz, dıspleıdegi obekti kishi bolyp kórinbese, baǵdarlamadaǵy arnaıy úlkeıtetin batyrmalardy paıdalanyńyz.
5. Derbes kompútermen jumysyńyzdy aıaqtasańyz, 5 mınýttan keıin dárýmenderdi bar taǵamdardy paıdalanyńyz. Sizdiń jibergen energıańyzdy tolyqtyrýǵa kómektesedi.
Kóz jáne jelke sharshaǵanda jasalatyn jattyǵýlar:
1. kózińizdi 5 ret qatty jumyp ashyńyz.
2. Kózińizdiń qarashyǵyn saǵat tiliniń baǵytymen 10 ret, saǵat tiliniń baǵytyna qarsy 10 ret aınaldyryńyz.
3. Oń qolyńyzdyń suq saýsaǵyn eki kózdiń ortasyna qoıyp barynsha qolyńyzdy sozyńyz, suq saýsaǵyńyzdyń basyna qaraı otyryp, saýsaǵyńyzdy eki kózdiń ortasyna aparyńyz. Bul jattyǵýdy 10 ret qaıtalańyz.
4. basyńyzdy saǵat tiliniń baǵytymen 10 ret, saǵat tiliniń baǵytyna qarsy 10 ret aınaldyryńyz.
5. basyńyzdy ońǵa bir, solǵa bir buryńyz. Bul jattyǵýdy birneshe ret qaıtalańyz.
6. Basyńyzdy ońǵa bir, solǵa bir qısaıtyńyz, 10 ret qaıtalańyz.
7. eki aıaǵyńyzdy ıyǵyńyzben birdeı qoıyńyz. Eki qolyńyzdy ıyǵyńyzǵa qoıyp, artqa 5 ret, alǵa 5 ret aınaldyryńyz.
Osyndaı jattyǵýlardan keıin sizdiń sharshaǵanyńyz basylyp kompúter aldynda otyrýdy jalǵastyrasyz. İske sát!
Muǵalim: Qazirgi kezde dárigerlik saraptaýlarǵa súıensek kompúterden kózi kórmeý, júıkesiniń juqarý degen aýrýlar kóbeıip keledi. Bunyń basty sebebi, ol kompúterdi durys paıdalanbaý, tehnıkalyq qaýipsizdikti kóbimiz ańǵarmaı qalamyz. Bireýimizdiń inimiz, qaryndastarymyz, sińlimiz bar, solardy kóbine kompúterdi tez meńgersin dep ata - analaryńyz kompúter aldyna kóp otyrǵyzady bul degenińiz qate. Oǵan tosqaýyl qoıýdyń qajeti joq. Tek joǵaryda aıtylǵan erejelerdi, paıdaly keńesterdi, jattyǵýlardy oryndap tursa aıtylǵan aýrýlarǵa tótep bere alamyz. Sondyqtan ár ýaqytta tehnıkalyq qaýipsizdikti durys paıdalansaq, denimiz saý bolady.
Sizderdiń tapsyrǵan saýalnamalaryńyzdyń qorytyndysyn tyńdap kórelik. Kelesi sóz kómekshilerimde.
Jaqsy endigi kezekti Stýdentterdiń ózderi daıyndaǵan kóriniske berelik.
Kórinis
Oryndaıtyndar: Kitap – Áset
Kompúter – Asqarbek
Bilim – Qýanyshbek
Baıandamashy – Ásel
Kitap pen kompúter dos bolypty. Kompúter oǵan bir kúni bylaı deıdi:
Kompúter:
- Kitap meni qarashy, menimen barlyq adam jumys isteıdi! Turmysta, bilim alýda, medısınada, mýzykada, aıta bersem kóp qoı. Seni qazir kim oqıdy. Sen bosqa júrsiń ǵoı.(mensinbeı).
Kitap:
- Áı dostym, sen olaı deme. Senimen kóp sharýa bitirýge bolady, biraq senen kóp zıan keledi ǵoı, sony eskerdiń be?
- Zıan!.. ol sende, sebebi seni eshkim oqymaıdy. Sol sebepti sen shań - shań bolyp tursyń da, adam degen qudiretke mıkrob taratasyń. Sondaı - aq senen mol ınformasıa alyp eshkimdi de qaryq bolmaıdy da. Ol jaǵynan men tıimdimin. Meniń ınternet degen baýyrymdy bilesin be? Ol kez - kelgen aqparatty tez taýyp beredi.
Kórdiń be, Internet baýyrymnan basqa mende, Elektrondy oqýlyq, Kompúterlik oıyndar degen baýyrlarym bar. Olar balalarmen tez til tabysady.
Kitap:
- Dostym, kompúter, sen eshteńe túsinbeıdi ekensiń. Saǵan aıt ne, aıtpa ne báribir. Biz bulaı daýlasyp týra bergenshe bilim degen babamyzǵa baryp qaıtaıyq. Bizdiń qaıysymyz adamǵa kóbirek paıda ákeletinimizdi sol babamyz aıtsyn. Qane, kettik.

Ekeýi kún júrip, aıda ótkizip uly ǵulama aqylshy Bilimge de jetedi. Bilim bulardy tórge otyrǵyzyp jaǵdaılaryn suraı bastaıdy.
Bilim:
- Qosh keldińizder, qadirli qonaqtar! Adam balasyna qajet ýaqytta bulaı júrgenderiń jaıdan - jaı bolmas. Iá, sizderdi maǵan qandaı sharýa ákeldi, aıta berińder.
Kompúter:
- Qurmetti bilim baba bizdiń sizge kelgen sebebimiz mynadaı túsinbeýshilikten boldy. Biz sizdiń arqańyzda ómirge kelip búkil adamzattyń paıdasyna jarap júrmiz. Endi kitap dostym ekeýmizden qaısymyzdyń adamǵa paıdamyz kóp tıedi sony bile almaı dal bolýymyz da. Meniń oıymsha adamzatqa men bolsam boldy kitaptyń qajeti joq sıaqty.
Kitap:
Joq, joq men onyń munysyna kelispeımin. Men adamdardy baýyrmaldyqqa, úlkenderdi syılaýǵa jáne de basqa jaqsylyqtarǵa úıretem emes pe. Bul sonda qalaı bolǵany.
Bilim:
- Ekeýlerińizdiń de sózderińizdiń jany bar. Degenmende qazirgi zamanda kompúter adamdar arasynda óte mańyzdy rol atqarady. Ol adamǵa kóp paıda ákeledi, biraq zıany da jetkilikti. Egerde adamdar kompúterden bólinetin últrakúlgin sáýlelerden qorǵaıtyn qaýipsizdik erejesin saqtasa eshteńe de bolmaıdy. Osyndaı jaǵdaıda kompúter adamǵa eń jaqyn kómekshi boldy. Biraq, kitapty da, kompúterdiń adam ómirinde alatyn oryny erekshe. Olardy bir - birimen salystyrýǵa bolmaıdy.
Aqyrynda kompútermen kitap tatýlasyp, uzaq ómir súripti.
Muǵalim
Bul kórinisten bizder neni baıqadyq? Bilimniń aıtqan sózderi durys pa? Óz pikirlerińizdi aıtýlaryńyzǵa bolady. Mine, oqýshylar kitap oqyǵan ár ýaqytta paıdaly, Bilim babamyz aıtqandaı kitapty oqymaı kompúterdi meńgerý qıyn. Bárimizde kitapty umytýymyzǵa bolmaıdy. ár ýaqytta kitap oqyp óz sanamyzdy durystaýǵa tyrysaıyq. Ádebı kitaptarmen qosa ǵylymı kitaptardy oqyp óz bilimderińizdi kóterip júrińizder
Rahmet búgingi top saǵatynda qandaı materıal alǵandaryńyz týraly bilý úshin sizderge taǵyda saýalnama taratamyz. Bul saýalnama birinshi saýalnamaǵa uqsas, biraq ózderińizdiń oılaryńyzdy jazyńyzdar.
Qaýipsizdik erejesine toqtalý.

Muǵalim: Mine, top stýdentteriniń daıyndaǵan shyǵarmashylyǵyn, kompúterdiń paıdasy men zıany týraly aıtqan óz oılaryn tamashaladyńyzdar. Kompúterdiń paıdasynan zıany, densaýlyqqa ákeler kesiri kóp, biraq joǵaryda aıtqandaı kompúterdi tıimdi paıdalana bilgen adamǵa kóp zıany bolmaıtyny belgili.