Mamandyq tańdaý ómirińniń bir kirpishin durys qalaý
«Semeı qalasyndaǵy Shyǵys Qazaqstan
oblystyq daryndy balalarǵa arnalǵan
mamandandyrylǵan qazaq - túrik lıseıi» KMM
pedagog - psıholog Jumaǵalıeva Aqbota Talǵatbekqyzy
MAMANDYQ TAŃDAÝ ÓMİRİŃNİŃ BİR KİRPİSHİN DURYS QALAÝ
Eń qıyn mamandyq – adam bop qalý.
Maqsaty: Jeke tulǵanyń san alýan mamandyqtarǵa degen ynta yqylastaryn anyqtaý, kásiptik baǵdar berý, kásiptik bilim berýdiń qurylymymen tanystyrý
İ. Uıymdastyrýshylyq kezeń
"Mamandyq" sózi latyn sózinen shyqqan, "jurt aldynda sóıleý, jarıalaý" degen maǵynany bildiredi. Este joq eski zamanda mamandyqtyń qazirgideı túr - túri bolmady. Ár adam barlyq jumyspen ózi ǵana aınalysatyn. Degenmen, áıelder men erlerge dep bólinetin jumystar bolǵan. Erler ań aýlap, úı turǵyzyp, qarý - jaraq jasasa, áıelder jeýge jaramdy ósimdikterdi jınap, tamaq pisirgen, kıim - keshek tigip, bala tárbıelegen.
Zaman ózgergen saıyn, adam da jetilip, naryqtyq qarym - qatynas paıda boldy. Qoǵam damyp, dúnıege túrli jumystar, sáıkesinshe, túrli mamandyqtar keldi. (Taqyrypqa baılanysty slaıd kórsetý)
Kez kelgen eńbek mamandyq emes. Eńbektiń mamandyq dep atalýynyń ózindik sharttary bar: biri - maman atanýyńyz úshin bilim alyp, qolyńyzǵa sol salanyń dıplomyn, kýáligin, atestaty ne sertıfıkatyn alýyńyz kerek bolsa, ekinshisi - eńbegińizge aqynyń tólený qajettiligi.
Óz isiniń naǵyz mamany ataný árkimniń de qolynan keleri sózsiz. Ol úshin eń aldymen mamandyǵyńyzǵa degen mahabbat kerek. Mamandyqqa degen mahabbat pen karerıst bolý. Mahabbatpen istelgen jumys qana nátıje bermek. Ekinshi sózben aıtqanda, mamandyǵyńyz sizdiń súıikti isińizge aınalýy qajet. Bul jaǵdaıda adam jumysqa erekshe qulshynyspen kirisip, jumysyna degen qulshynysy arta bermek.
Óz janyńyzǵa jaqyn mamandyqty izdep tabý da barynsha kúrdeli jumys.
Mamandyq tańdaýda mańyzdy formýla:
«ÚIRENGİM KELEDİ – ÚIRENE ALAMYN – ÚIRENÝ KEREK»
ÚIRENGİM KELEDİ – bul talap - tilektiń, maqsat pen múddeniń, ynta men yqylastyń keńistigi;
ÚIRENE ALAMYN – qabilet - qarymnyń, talanttyń, densaýlyqtyń keńistigi;
ÚIRENÝ KEREK – eńbek rynogyndaǵy suranystardyń, aımaqtaǵy áleýmettik - ekonomıkalyq problemalardyń, álemdik ekonomıkalyq damý tendensıalarynyń keńistigi.
Kásip osy úsh dóńgelektiń toǵysý núktesi arqyly ońtaıly tańdalady.
İİ. Negizgi kezeń «Mamandyq týraly dıalog – ıá, biraq...» jattyǵýy
Oıynshylar jupqa bólinedi. Ár jup óziniń bir oıynshysynyń keleshektegi tańdaǵan mamandyǵyn alady. Óziniń tańdaǵan mamandyǵyn negizdep, «ıá, biraq....» pikirimen dıalog quraıdy:
1 - shi: «Maǵan... mamandyǵy unaıdy, sebebi...» 2 - shi: «Iá, biraq...» Tańdaǵan mamandyq onyń tańdaýshysyna qanshalyqty laıyq ekenin kim dálel keltire otyryp aıta alady? Sodan keıin róldi aýystyrady.
Taldaý: sheńber boıynda taldaý. Ótkizilgen dıalogtyń áseri.
«Qoltyraýyn» jattyǵýy
Top eki komandaǵa bólinedi. Birinshisi - qandaı da bir mamandyqty jasyrady, ekinshisi óziniń oıynshysyn birinshi komandaǵa jiberedi. Olar oǵan jasyrǵan mamandyǵyn aıtady. Al ol bolsa tek ymmen jáne ısharamen ony beınelep kórsetedi, al onyń komandasy qandaı mamandyq ekenin túsinýge tyrysady. Komandalar kezekpen mamandyqty anyqtaıdy.
Taldaý: Tapsyrmany oryndaýǵa ne kómektesti jáne ony oryndaýda ne qıyndyq keltirdi?
Kelesi oryndalatyn jattyǵýlardyń maqsaty: óz kózqarasyn dáleldi túrde aıtýdy úırený, kásibı mansabyna qatysy men kózqarasyn, óziniń odan neni kútetinin seziný.
«Konverttegi suraq» jattyǵýy
Barlyǵy sheńber boıymen otyrady. Trener emtıhan kezindegideı «bıletti» sýyryp, ony daýystap oqyp, jazylǵanǵa qatysty óz pikirin aıtýdy usynady. Aldyn – ala trenıńtiń taqyrybyna oraı 30 suraq daıyndalady. Mysaly: «Sen úshin ómirdiń máne ne bolyp tabylady?» nemese «Kópshilik adamdar ne sebepti mansabyn joǵarlata almaıdy?» Birneshe sebebin ata. «Konvertte mynadaı suraqtar da bolady. Mysaly:
«Qandaı mamandar qazirgi ýaqytta suranysqa ıe?» jáne t. s
Taldaý: Ne qıyndyq keltirdi? Qandaı áser aldyńyz?
Sizder mamandyq tańdaýda qandaı krıterıılerdi basshylyqqa alǵan jón dep esepteısizder?
Mamandyq tańdaýda ata - ananyń yqpaly qandaı dárejede bolýy múmkin dep oılaısyzdar?
Psıhologıalyq keńester usynamyn «Mamandyqqa bastar 7 qadam»
1. Qatelikke boı aldyrmaý
Kóptegen jaǵdaıda jastar qatelesip, qıalǵa erik beredi. Bireýdi mamandyqtyń romantıkasy tartady, onyń ústine bolashaq mamandyqpen naqty tanyspaı, onyń kınolyq nusqasyna bas uryp jatady. Keıbireýi peshenege jazylǵan degen senimmen ata - ana jolyn buljytpaı qýady. Al kelesi bireý joǵarǵy oqý ornyna múlde basqa sebeptermen, máselen jaqsy dosynan ajyramas úshin túsedi. Taǵy biri alysqa barýǵa qıynsynyp úıine jaqyn ornalasqan oqý ornyna qujattaryn tapsyra salady. Munyń barlyǵy jónsiz. Mamandyqty tańdaý – bul jeńil - jelpi qaraýǵa bolmaıtyn dúnıe. Bolashaǵyńyz osymen tikeleı baılanysty. Kerisinshe, bul máseleni shamańyz kelgenshe neǵurlym baısaldylyqpen sheshýge tyrysyńyz.
2. Durys kózqaras
Eń aldymen isti tereń oılap, bul tańdaýdy óz erkińizben jasaýyńyz kerek. Ata - ana men dostaryńyzdyń úgitine baǵynbańyz, bul olardyń emes, sizdiń ómirińiz ekenin esten shyǵarmaǵanyńyz abzal.
3. Ikemdilikti anyqtaý
Birinshiden, óz qyzyǵýshylyqtaryńyzdy baǵalap alyńyz. Qandaı ispen aınalysqyńyz keledi? Sizge mektep baǵdarlamasyndaǵy qandaı pánder unaıdy? Bos ýaqytyńyzda nemen shuǵyldanǵandy unatasyz? Adamdarmen ásirese, tanys emes adamdarmen baılanys ornatý siz úshin ońaı ma? Belgili qyzmet túrin oryndaı alaý ıkemdiliginiń ózindik mańyzy zor.
4. Zerdeleý
Bastysy ózińizdi tıisinshe baǵalaýyńyz qajet, ózimnen jáne óz jumysymnan neni qalaımyn, bes jyldan keıin qandaı bolamyn. Barlyq qoljetimdi aqparat kózderin paıdalana otyryp, ózińizdiń bolashaq mamandyǵyńyz týraly kóp bilýge tyrysyńyz. Sol nemese basqa mamandyq ókilderi aınalysatyn kásiporyndar qyzmetin óz kózińizben kórip tanysý úshin saıahatqa baryńyz. Teńizshi bolǵyńyz keledi me? Kemedegi kúndermen jaqyn tanysý úshin ata - anańyzdy kememen saıahat jasaýǵa kóndirińiz. Baǵdarlamashy bolǵyńyz keledi me? Onda tek kompúterlik oıyndardy qyzyqtap qana qoımaı, qarapaıym baǵdarlamalardy jazýǵa úırenińiz. Mysaly: jýrnalıs mansaby týraly armandaı otyryp, gazetke atshabar bolsa da, jumysqa ornalasqan jón bolady. Osylaısha siz jýrnalıs kásibimen ishteı tanysý múmkindigine ıe bolasyz. Sol nemese óz mamandyqtardy sáıkestigin anyqtaý kezinde tizbe paıdalanylady.
5. Eńbek naryǵyndaǵy jaǵdaıdy baǵalańyz.
Eń ońaı jol: bos oryndar týraly habarlandyrýlary bar birneshe basylymdar alyńyz. Internet jelisindegi jumysqa ornalasýǵa arnalǵan saıttardan qandaı mamandar qajettigin qarańyz. Osy derekterdi salystyra otyryp, qandaı joǵary oqý ornyna nemese qandaı fakúltette oqý bolashaqta paıdaly ekendigin anyqtaýyńyzǵa bolady. Alaıda naryq suranysynyń aýysyp otyratyndyǵyn esten shyǵarmaǵan jón.
6. Mamandardyń kómegine júginińiz
Eger sizde kúmán týyndasa, mamandardyń kómegin paıdalanyńyz. Bul rette ne mektep psıhologymen, nemese psıhologıalyq keńse mamanymen aqyldasýǵa bolady.
7. Sońǵy tańdaý
Aqparatty jınaǵannan keıin 5 - 10 ustanymnan negizgilerdiń tizimin qarańyz. Sodan soń synaqtan ótkizilgen tásildi qoldanyńyz: bir paraq qaǵazdy alyp eki baǵanyna bólińiz. Bir - birden alyp tastaý ádisin qoldanyńyz. Tizimde úsh tarmaq qalǵan sátte qosymsha neǵurlym egjeı-tegjeıli zertteý júrgizip, sońǵy sheshim shyǵaryńyz.
Eshqashan óz baǵyńyzdy bógde jaǵdaılarmen anyqtaýǵa múmkindik bermeńiz. Bir orynda otyryp qalmańyz! Tańdaýyńyz tabysty bolsyn. ómirińizdiń úshten bir bóligin siz úshin tartymsyz jumysta azappen ótkizý, jumysqa múldem yntasyz barý, tıisti ýaqytty jıirkenishpen ótkizý – mundaı bolashaq sizdi qanaǵattandyrady ma?
İİİ. Qorytyndy kezeń
- Mamandyq tańdaýda qandaı faktorlardyń áser etetinin baıqadyq. Sonymen qatar, búgingi sabaǵymyzda mamandyq tańdaý jolynyń bir adamdarda ońaılyqpen ótetinin, ekinshi adamdarda onyń qıyn, tipti birneshe satylardan turatynyn, bireýlerdiń ómirden oryn taba almaı kúızelgen jaǵdaılaryn da bildik. Mamandyq tańdaý jasyndaǵy jastarǵa kóptegen jalǵan pikirler áser etedi. Ol pikirler jastardy mamandyq tańdaýda sátsizdikterge ákeledi. Sondyqtan da: Kók júzine alaýly, Mindet emes aı bolý. Eń bastysy qalaýly, kásibińe saı bolý!- demekpin,
Álemde ózi qalamaıtyn mamandyq ıesi bolyp júrgen qanshama adam bar, óz jumysyn janymen súıip isteıtin adamdardyń da sany az emes. Mamandyq tańdaýdan jańylmaı, óz ómirińizdiń bir kirpishin durys qalaýyńyzǵa tilektespiz.
oblystyq daryndy balalarǵa arnalǵan
mamandandyrylǵan qazaq - túrik lıseıi» KMM
pedagog - psıholog Jumaǵalıeva Aqbota Talǵatbekqyzy
MAMANDYQ TAŃDAÝ ÓMİRİŃNİŃ BİR KİRPİSHİN DURYS QALAÝ
Eń qıyn mamandyq – adam bop qalý.
Maqsaty: Jeke tulǵanyń san alýan mamandyqtarǵa degen ynta yqylastaryn anyqtaý, kásiptik baǵdar berý, kásiptik bilim berýdiń qurylymymen tanystyrý
İ. Uıymdastyrýshylyq kezeń
"Mamandyq" sózi latyn sózinen shyqqan, "jurt aldynda sóıleý, jarıalaý" degen maǵynany bildiredi. Este joq eski zamanda mamandyqtyń qazirgideı túr - túri bolmady. Ár adam barlyq jumyspen ózi ǵana aınalysatyn. Degenmen, áıelder men erlerge dep bólinetin jumystar bolǵan. Erler ań aýlap, úı turǵyzyp, qarý - jaraq jasasa, áıelder jeýge jaramdy ósimdikterdi jınap, tamaq pisirgen, kıim - keshek tigip, bala tárbıelegen.
Zaman ózgergen saıyn, adam da jetilip, naryqtyq qarym - qatynas paıda boldy. Qoǵam damyp, dúnıege túrli jumystar, sáıkesinshe, túrli mamandyqtar keldi. (Taqyrypqa baılanysty slaıd kórsetý)
Kez kelgen eńbek mamandyq emes. Eńbektiń mamandyq dep atalýynyń ózindik sharttary bar: biri - maman atanýyńyz úshin bilim alyp, qolyńyzǵa sol salanyń dıplomyn, kýáligin, atestaty ne sertıfıkatyn alýyńyz kerek bolsa, ekinshisi - eńbegińizge aqynyń tólený qajettiligi.
Óz isiniń naǵyz mamany ataný árkimniń de qolynan keleri sózsiz. Ol úshin eń aldymen mamandyǵyńyzǵa degen mahabbat kerek. Mamandyqqa degen mahabbat pen karerıst bolý. Mahabbatpen istelgen jumys qana nátıje bermek. Ekinshi sózben aıtqanda, mamandyǵyńyz sizdiń súıikti isińizge aınalýy qajet. Bul jaǵdaıda adam jumysqa erekshe qulshynyspen kirisip, jumysyna degen qulshynysy arta bermek.
Óz janyńyzǵa jaqyn mamandyqty izdep tabý da barynsha kúrdeli jumys.
Mamandyq tańdaýda mańyzdy formýla:
«ÚIRENGİM KELEDİ – ÚIRENE ALAMYN – ÚIRENÝ KEREK»
ÚIRENGİM KELEDİ – bul talap - tilektiń, maqsat pen múddeniń, ynta men yqylastyń keńistigi;
ÚIRENE ALAMYN – qabilet - qarymnyń, talanttyń, densaýlyqtyń keńistigi;
ÚIRENÝ KEREK – eńbek rynogyndaǵy suranystardyń, aımaqtaǵy áleýmettik - ekonomıkalyq problemalardyń, álemdik ekonomıkalyq damý tendensıalarynyń keńistigi.
Kásip osy úsh dóńgelektiń toǵysý núktesi arqyly ońtaıly tańdalady.
İİ. Negizgi kezeń «Mamandyq týraly dıalog – ıá, biraq...» jattyǵýy
Oıynshylar jupqa bólinedi. Ár jup óziniń bir oıynshysynyń keleshektegi tańdaǵan mamandyǵyn alady. Óziniń tańdaǵan mamandyǵyn negizdep, «ıá, biraq....» pikirimen dıalog quraıdy:
1 - shi: «Maǵan... mamandyǵy unaıdy, sebebi...» 2 - shi: «Iá, biraq...» Tańdaǵan mamandyq onyń tańdaýshysyna qanshalyqty laıyq ekenin kim dálel keltire otyryp aıta alady? Sodan keıin róldi aýystyrady.
Taldaý: sheńber boıynda taldaý. Ótkizilgen dıalogtyń áseri.
«Qoltyraýyn» jattyǵýy
Top eki komandaǵa bólinedi. Birinshisi - qandaı da bir mamandyqty jasyrady, ekinshisi óziniń oıynshysyn birinshi komandaǵa jiberedi. Olar oǵan jasyrǵan mamandyǵyn aıtady. Al ol bolsa tek ymmen jáne ısharamen ony beınelep kórsetedi, al onyń komandasy qandaı mamandyq ekenin túsinýge tyrysady. Komandalar kezekpen mamandyqty anyqtaıdy.
Taldaý: Tapsyrmany oryndaýǵa ne kómektesti jáne ony oryndaýda ne qıyndyq keltirdi?
Kelesi oryndalatyn jattyǵýlardyń maqsaty: óz kózqarasyn dáleldi túrde aıtýdy úırený, kásibı mansabyna qatysy men kózqarasyn, óziniń odan neni kútetinin seziný.
«Konverttegi suraq» jattyǵýy
Barlyǵy sheńber boıymen otyrady. Trener emtıhan kezindegideı «bıletti» sýyryp, ony daýystap oqyp, jazylǵanǵa qatysty óz pikirin aıtýdy usynady. Aldyn – ala trenıńtiń taqyrybyna oraı 30 suraq daıyndalady. Mysaly: «Sen úshin ómirdiń máne ne bolyp tabylady?» nemese «Kópshilik adamdar ne sebepti mansabyn joǵarlata almaıdy?» Birneshe sebebin ata. «Konvertte mynadaı suraqtar da bolady. Mysaly:
«Qandaı mamandar qazirgi ýaqytta suranysqa ıe?» jáne t. s
Taldaý: Ne qıyndyq keltirdi? Qandaı áser aldyńyz?
Sizder mamandyq tańdaýda qandaı krıterıılerdi basshylyqqa alǵan jón dep esepteısizder?
Mamandyq tańdaýda ata - ananyń yqpaly qandaı dárejede bolýy múmkin dep oılaısyzdar?
Psıhologıalyq keńester usynamyn «Mamandyqqa bastar 7 qadam»
1. Qatelikke boı aldyrmaý
Kóptegen jaǵdaıda jastar qatelesip, qıalǵa erik beredi. Bireýdi mamandyqtyń romantıkasy tartady, onyń ústine bolashaq mamandyqpen naqty tanyspaı, onyń kınolyq nusqasyna bas uryp jatady. Keıbireýi peshenege jazylǵan degen senimmen ata - ana jolyn buljytpaı qýady. Al kelesi bireý joǵarǵy oqý ornyna múlde basqa sebeptermen, máselen jaqsy dosynan ajyramas úshin túsedi. Taǵy biri alysqa barýǵa qıynsynyp úıine jaqyn ornalasqan oqý ornyna qujattaryn tapsyra salady. Munyń barlyǵy jónsiz. Mamandyqty tańdaý – bul jeńil - jelpi qaraýǵa bolmaıtyn dúnıe. Bolashaǵyńyz osymen tikeleı baılanysty. Kerisinshe, bul máseleni shamańyz kelgenshe neǵurlym baısaldylyqpen sheshýge tyrysyńyz.
2. Durys kózqaras
Eń aldymen isti tereń oılap, bul tańdaýdy óz erkińizben jasaýyńyz kerek. Ata - ana men dostaryńyzdyń úgitine baǵynbańyz, bul olardyń emes, sizdiń ómirińiz ekenin esten shyǵarmaǵanyńyz abzal.
3. Ikemdilikti anyqtaý
Birinshiden, óz qyzyǵýshylyqtaryńyzdy baǵalap alyńyz. Qandaı ispen aınalysqyńyz keledi? Sizge mektep baǵdarlamasyndaǵy qandaı pánder unaıdy? Bos ýaqytyńyzda nemen shuǵyldanǵandy unatasyz? Adamdarmen ásirese, tanys emes adamdarmen baılanys ornatý siz úshin ońaı ma? Belgili qyzmet túrin oryndaı alaý ıkemdiliginiń ózindik mańyzy zor.
4. Zerdeleý
Bastysy ózińizdi tıisinshe baǵalaýyńyz qajet, ózimnen jáne óz jumysymnan neni qalaımyn, bes jyldan keıin qandaı bolamyn. Barlyq qoljetimdi aqparat kózderin paıdalana otyryp, ózińizdiń bolashaq mamandyǵyńyz týraly kóp bilýge tyrysyńyz. Sol nemese basqa mamandyq ókilderi aınalysatyn kásiporyndar qyzmetin óz kózińizben kórip tanysý úshin saıahatqa baryńyz. Teńizshi bolǵyńyz keledi me? Kemedegi kúndermen jaqyn tanysý úshin ata - anańyzdy kememen saıahat jasaýǵa kóndirińiz. Baǵdarlamashy bolǵyńyz keledi me? Onda tek kompúterlik oıyndardy qyzyqtap qana qoımaı, qarapaıym baǵdarlamalardy jazýǵa úırenińiz. Mysaly: jýrnalıs mansaby týraly armandaı otyryp, gazetke atshabar bolsa da, jumysqa ornalasqan jón bolady. Osylaısha siz jýrnalıs kásibimen ishteı tanysý múmkindigine ıe bolasyz. Sol nemese óz mamandyqtardy sáıkestigin anyqtaý kezinde tizbe paıdalanylady.
5. Eńbek naryǵyndaǵy jaǵdaıdy baǵalańyz.
Eń ońaı jol: bos oryndar týraly habarlandyrýlary bar birneshe basylymdar alyńyz. Internet jelisindegi jumysqa ornalasýǵa arnalǵan saıttardan qandaı mamandar qajettigin qarańyz. Osy derekterdi salystyra otyryp, qandaı joǵary oqý ornyna nemese qandaı fakúltette oqý bolashaqta paıdaly ekendigin anyqtaýyńyzǵa bolady. Alaıda naryq suranysynyń aýysyp otyratyndyǵyn esten shyǵarmaǵan jón.
6. Mamandardyń kómegine júginińiz
Eger sizde kúmán týyndasa, mamandardyń kómegin paıdalanyńyz. Bul rette ne mektep psıhologymen, nemese psıhologıalyq keńse mamanymen aqyldasýǵa bolady.
7. Sońǵy tańdaý
Aqparatty jınaǵannan keıin 5 - 10 ustanymnan negizgilerdiń tizimin qarańyz. Sodan soń synaqtan ótkizilgen tásildi qoldanyńyz: bir paraq qaǵazdy alyp eki baǵanyna bólińiz. Bir - birden alyp tastaý ádisin qoldanyńyz. Tizimde úsh tarmaq qalǵan sátte qosymsha neǵurlym egjeı-tegjeıli zertteý júrgizip, sońǵy sheshim shyǵaryńyz.
Eshqashan óz baǵyńyzdy bógde jaǵdaılarmen anyqtaýǵa múmkindik bermeńiz. Bir orynda otyryp qalmańyz! Tańdaýyńyz tabysty bolsyn. ómirińizdiń úshten bir bóligin siz úshin tartymsyz jumysta azappen ótkizý, jumysqa múldem yntasyz barý, tıisti ýaqytty jıirkenishpen ótkizý – mundaı bolashaq sizdi qanaǵattandyrady ma?
İİİ. Qorytyndy kezeń
- Mamandyq tańdaýda qandaı faktorlardyń áser etetinin baıqadyq. Sonymen qatar, búgingi sabaǵymyzda mamandyq tańdaý jolynyń bir adamdarda ońaılyqpen ótetinin, ekinshi adamdarda onyń qıyn, tipti birneshe satylardan turatynyn, bireýlerdiń ómirden oryn taba almaı kúızelgen jaǵdaılaryn da bildik. Mamandyq tańdaý jasyndaǵy jastarǵa kóptegen jalǵan pikirler áser etedi. Ol pikirler jastardy mamandyq tańdaýda sátsizdikterge ákeledi. Sondyqtan da: Kók júzine alaýly, Mindet emes aı bolý. Eń bastysy qalaýly, kásibińe saı bolý!- demekpin,
Álemde ózi qalamaıtyn mamandyq ıesi bolyp júrgen qanshama adam bar, óz jumysyn janymen súıip isteıtin adamdardyń da sany az emes. Mamandyq tańdaýdan jańylmaı, óz ómirińizdiń bir kirpishin durys qalaýyńyzǵa tilektespiz.
You Might Also Like
