InfoHub Logo

Anaý kúngi bastap qoıǵan portretti aıaqtaı salaıyq dep Ulan meni úıine shaqyrǵan. İsimiz alǵa baspaı biraz qınaldyq. Keı tustardaǵy kórkemdik sheshimderge kelgende talasyp qalyp ta jattyq. Ekeýmiz de óz ıdeıamyzdyń durystyǵyn dáleldep baqtyq. Kóp jerlerde meniń aıtqanym ondy boldy. Amalsyzdan kelisip, qınalsa da meniń aıtqanymmen jumys istedi. Kim-kimge bolsa da óz oıynan durysy joq. Bul ásirese jeke pikiri bar, oıy men qıalynyń qulyna aınalǵan óner adamdaryna tán qasıet. Ulan namys otyna janyp, burq-sarq qaınap júr. Men ár tústi boıaqtardy ezip otyrǵam. Osy kezde ár nárseni bir surap mazamyzdy alyp júrgen inisi ústeldi qaǵyp ketip, daıyndap qoıǵan boıaqtardy tógip aldy. Onsyz da kúıgelektenip júrgen Ulan ony shapalaqpen eki-úsh qaıtara uryp jiberdi. İnisi jylaǵan kúıi sheberhanadan shyǵyp ketti. Álden keıin sheshesi kelip, aıqaıdyń astyna aldy. Mynadaı jaǵdaıda qalǵym kelmeı, onyń ústine Ulan ekeýmizdiń aramyzda týyndaǵan kıkiljiń órshimeı turǵanda keteıin dep sheshtim. İnisiniń jylaýy da sheshesiniń ashýlanýy da sodan týyndaǵandaı sezildi. Bárine sol sebepshi sıaqty. Biraq, meniń kinám joq. Aıtqandarymnyń bári durys. Eger ol durys ıdeıa aıtsa, kóner edim. Bundaı tirlikpen árkimniń jeke aınalysqany jaqsy. Óz oı-armanymen, tanym-tereńimen, parasat-paıymymen jeke qalǵany durys. Bul jumysta birigýdiń qanshalyqty qıyn ekenin bilgenmin. Qarsy da bolǵam. Kúrtemdi kıip jatyp:

— Men qaıtaıyn, — dedim. Ún-túnsiz meńireıip otyr. — Myna jumysty óz oıyńdaǵydaı etip aıaqta. Men endi qatyspaı-aq qoıaıyn. Men úıden shyǵyp bara jatqanda sheshesi oǵan:

— Sen be, sen — qatygezsiń. Adamǵa túk jylýyń joq. Seniń maǵan harakteriń unamaıdy, — dep urysyp jatqan. Úıge kele jatyp Ulan jaıly oıladym. Shyndyǵynda ol qatygez be? Múlde qate pikir. Qaı ortada júrse de ashyq-jarqyn qalpynan aınyǵan emes. Biraq, balajandyǵyn baıqamappyn. Qaltasyndaǵy táttisin de ózi bermeı, maǵan bergizetin. Túk túsinbeı basymdy shaıqaıtynmyn. — Óziń berseń qolyń synyp qala ma? — deımin. Al, ol bolsa: — Sen-aq jaqsy kisi bolshy, — deıtin sondaı kezde. Bala dese jynym bar deıtin taǵy da. Nege ekeni sábılerge sýyq qaraıtyn.

Baǵanaǵy azaptan qutylý úshin óz lázzatyma bas qoıdym. Aıaqtaýǵa az qalǵan “Aına” atty portretime kiristim.

“Aınada” úlken kól beınelengen. Tutastaı emes. Aıdynnyń azǵantaı bóligi ǵana. Aınadaı jarqyrap jatyr. Onyń arǵy jaǵynda batyp bara jatqan kún. Osy ekeýiniń bergi jaǵynda ádemi qyz tur. Negizgi plan osy bolǵandyqtan, bar kúshimdi saldym. Qyzdyń bet-beınesindegi súıkim, dıdaryndaǵy jylylyq, janaryndaǵy tereńdik pen sulýlyq, páktik, qabaǵyndaǵy múńnyń kóleńkesi — barlyǵy da sheberlikpen sýretteldi. Qyzdyń oıly júzinde jumbaq syr bar. Áldene deýge oqtalyp turǵandaı. Músini mármár sıaqty. Jarqyraǵan denesin ádeıi jalańash qaldyrdym… Tek, bóksesi súlgimen oraldy.

Erteńgi kúni bul sýret kórmege qoıylady. Sol kezde ár sýretke at ústi qarap kele jatqan jurt osy shyǵarmanyń aldynda ańtarylady. Bári de qaraıdy. Qyzyǵady. Árkimde árqandaı oı paıda bolady. Bireýler tek qyzyǵa qaraıdy. Jaratylysqa tańdanady. Sulýlyqqa súısinedi. Lezzattanady, rahattanady. Tabynady. Sulýlyqtyń aldyndaǵy álsizdikterin moıyndaıdy. Sosyn osyndaı sulýlyqtardyń baıansyz ekenin, túptiń túbinde joǵalatynyn eske alady. Aıýandyqqa salynǵan qoldyń búldiretinin, olar búldirmegen kúnniń ózinde bul sulýlyqtyń qartaıyp óz-ózinen búlinetinin oılaıdy. Qartaımaýy, búlinbeýi úshin adam bop týylmaı, sýret bop qana qalatyndyǵyna qýanady. Óıtkeni, adamzat qoǵamy qandaı da bir tunyqty lastamaı, páktikti bylǵamaı, ǵajaıypty qor qylmaı tynbaıdy. Bul buljymaıtyn zań. Qoǵamdy tutastaı kinálaýǵa bolmas. Báriniń qoly kir emes shyǵar. Sol adaldardyń arasynda biren-saran aıýandardyń da bar ekeni ras. Mine, solar bárin búldiretinder. Shólmek myń kúnde synbaıdy, bir kúnde synady degen de sóz bar. Sol shólmekti myń tas emes, bir tas syndyratynyn da oılaǵan jón. Sondyqtan, qansha aqyldy deseń de adamzat qoǵamyna senbeý kerek.

Osy sýretke qaraǵan ekinshi bir toptyń ókilderi ony áldekimnen qyzǵanady. Belgisiz bir zobyr kúshten qorǵaǵysy keledi. Aıaýshylyqpen qaraıdy. Kıindirgisi keledi. Al, topastardy “Shirkin-aı, myna sulýdy bir qushsa ǵoı… Fıgýrasyn-aı, á” — degen sasyq arman ǵana mazalaıdy. Osy sıaqty árkim ártúrli oıda qalady. Sondyqtan, bul shyǵarmanyń atyn “Aına” dep qoıdym. Óz oıy arqyly árkim ózin kórýine, tanýyna bolady.

Meniń oıymdy úzdiksiz shyryldaǵan qońyraý úni buzdy. Telefon tutqasyn kóterdim. Ulan eken. Kezdeseıik deıdi. Amalsyzdan kelistim. Sharshasa kerek. Ekeýmiz bılárdqa bardyq. Ol qaıta-qaıta jeńile berdi. Baıqamaǵan ekem, demalys izdep kelgen dosymdy ashýlandyryp alyppyn. Kelesi oıynda ádeıi jeńildim. Ol meniń munymdy jaqtyrmady.

— Qorlama, — dedi.

Ekeýmiz oıyndy doǵaryp, ústelge kelip otyrdyq. Torǵyn syrany syzdyqtata simirip otyrmyz. Shaǵyn alańqaıda eki-úsh jup váls bılep júr. Anaý buryshta temekisiniń tútinin býdaqtatyp bir qyz maǵan oısyz janaryn qadap otyr. Men oǵan nazar aýdarmaýǵa tyrystym. Únsizdikti Ulan buzdy.

— Sharshadym.

— Kim jetisip júr eken?

— Baǵanaǵy sózdi estidiń ǵoı. Men shynymen meıirimsizbin be? Sheshem meni unatpaı júr. Ash adamnyń ashýlanshaq keletinin túsinbeıdi. Bundaı jaǵdaıda jaıdary bolý úshin sanasyzdyq kerek. Tórt dúnıem túgel bolsa, men de júrer edim ǵoı jaqsy adam bolyp. Ózime ózimniń kóńilim tolmaıdy. Jaqyn adamdaryńnyń pendeshiligi ashýlandyrmaı qoımaıdy. Olardy basqalaı kórgim keledi. Solaı kóre almaǵan soń ashýlanamyn da. Olardy keremet adamdar dep uǵamyn. Biraq olaı emes ekendigin kórgende qınalyp qalamyn. Taǵy bir aıtarym, ekeýmiz de talanttymyz. Maqtanǵanym emes, jaqsy sýretshimiz. Biraq budan ne paıda kórdik? Jan júregimizdi, júıkemizdi, qala berdi ýaqytymyzdy ónerge berdik. Ne qyzyǵyn kórdik? Basqa tirlikpen aınalysý kerek edi. Anaý bazarda, qurylysta júrgen dostardy qarashy. Báriniń jaǵdaıy jaqsy. Aldy kólik minip te úlgerdi. Al endi ekeýmizge qara. Qyl aıaǵy ústimizdegi kıimderimizdiń de jibi túzý emes. Jaraıdy, munyń bárin qoıshy. Osylaı-aq ótermiz. Meniń jynymnyń keletini, ózimizshe óner úshin júrmiz deımiz. Eı, dostym! Sen tyńdashy, bul óneriń kimge kerek? Eshkimge paıdasy joq, eshkim qyzyqpaıtyn iske ne úshin bas qatyryp júrmiz. Qoǵamyń seniń ónerińdi kerek etpeıdi. Ónerdi súımeıdi. Sulýlyqqa súısindire almaısyń.

— Bárin kinálaýǵa bolmas. Baǵalaıtyndar da bar. Júzdiń, tipti bolmasa myńnyń biri bolar. Áıteýir, bar. Solar úshin-aq eńbektenýge bolady. Sen sýretshilikti ánshilik sıaqty jeńil ónermen shatastyrma. Sýretshilik qaı zamanda da jalpy halyqtyq sıpat alǵan emes. Almaıdy da. Ataqqumar ekenińdi bilemin. Dosym, saǵan bir aqyl aıtaıyn. Ájeptáýir daýsyń bar ǵoı, ánshi bolsań qaıtedi?

Ol kádimgideı qyzyńqyrapty. Yzalanyp qaldy. Betime tesireıip biraz qarap otyrdy da, konák toly staqandy qolyna aldy. İshedi dep oıladym. Men ústel ústindegi qoraptan shylym ala bergenimde kóz aldym jarq ete qaldy. Betimnen konák tamshylarymen aralasyp qan tama bastady. Daıashy qyz staqan synyqtaryn jınap bolysymen qol súrtý úshin qoıylǵan jumsaq qaǵazben betimdi súrtip jatty. Men Ulandy túsinem. Keıingi kezde qınalyp júr. Osyndaı kezde óshin menen alady. Basqa kimi bar deısiń. Túk bolmaǵandaı otyra berdim.

— Nege ashýlandy? — dep surady daıashy qyz.

— Ánshi bolǵysy kelip júr, — dep ázildedim.

— Meniń kompozıtor aǵam bar. Bir ánin alyp bereıin.

— Qorlamańdar. Áıtpese, mynaý tıedi, — dep, qolyna bótelkeni aldy. Sosyn az-kem únsizdikke berildi. Kúbirlep birdeńelerdi eseptep ketti. Bir ýaqytta ishken-jegenimizdi tizbelep aıtyp berdi de:

— Barlyǵy myń jarym bolypty. Eshkimniń aqshasyn paıdalanǵym kelmeıdi, — dep, daıashyǵa bes júz teńge ustatty.

— Myń jarymdy ekige bólseń, jeti júz elý bolady, — dedim ádeıi.

— Sen maǵan qaraǵanda kóbirek ishtiń.

Biz kúldik. Ol odan ary yzalandy. Mende aqsha joq ekenin biledi. Ádeıi istep otyr. “Búgin seni men otyrǵyzamyn”, — degen. Endi kep… Daıashyǵa:

— Qaryz bolaıyn. Erteń tólermin, — dedim. Ol ózinshe sóılep otyrǵan adam qusap:

— Eshkimge qaryzdanǵym kelmeıdi. Aqsham joq bolsa da, — dedi. Men de ashýlandym. Biraq, meni bul jaǵdaıdan daıashy qyz qutqaryp qaldy.

— Ylǵı kelip júretin klıentterge biz skıdka jasaımyz. Qalǵan aqshalaryńdy tólemeı-aq qoıyńdar, — dep ary qaraı ketip qaldy. Kúnde kelip júrgendikten ol bizdiń syrymyzǵa qanyq. Ulan da súrine-qabyna syrtqa shyǵyp bara jatty.

Ekeýmiz jerasty jolymen ótip bara jatyp dombyra shertip turǵan jigittiń janyna aıaldadyq. “Kóńil tolqyny” men “Aq jaýyndy” qaıtalap shertkizdik. Ulan qaltasynan baǵana tólemeı qoıǵan myń teńgesin alyp, jigittiń aldyna tastady da, shashylyp jatqan tıyndardyń ishinen jıyrma teńgelikterdiń ekeýin terip aldy.

— Sdachań ba? — dep kúldim. Ol úndemedi. Jigitke aıaýshylyqpen qarap turdy da:

— Erik, qarashy. Osy da ádilettilik pe? Osynsha talantymen on teńgege kúni qarap jerdiń astynda turǵan mynany qara. Bunyń tóbesimen qolynan túk kelmeıtin, áke-kókesiniń arqasynda shirenip “Mersedes-pen” ótip bara jatqan baıdyń balalaryn qara, — dedi.

— Nesi ádiletsiz. Bári de ádiletti. Jaratýshy ıem buǵan talant berdi. Bul sol talantymen eldi súısindirip tur. Baı balasyna mashına berdi. Ol sol mersedesimen aınalasyn qyzyqtyryp júr. Bir basyńa bárin tileýge bolmas.

— Men tek qana bizdiń elde ónerden baılyqtyń joǵary turatynyn aıtqym kelgen…

— Túsinem. Baǵana sen shesheńe renjidiń. Ónerdi túsinbeıdi dep. Ol kisilerdi kinálaýǵa bolmaıdy. Meniń de ákem qarsy bolǵan. Jóni túzý oqý oqy dep. “Men seni ósirgende ádemi áıelderdi áspettesin dep ósirgem joq. Jalańash qatyndardyń sýretin salǵannan basqa ne tyndyrdyń?” — dep te renjigen. Olardyń armany basqada ǵoı, Ulan.

Baǵanaǵy sdachaǵa alǵan qyryq teńgemen jataqhanaǵa jetip aldyq. Meniń bólmeme kelip kirdik. Ol tósekke qulaı ketti. Men as qamdaýǵa kiristim.

— Bitýge az ǵana qalypty, — dedi. “Aınaǵa” qarap tur eken.

— Alla jazsa osy aptada támam bolady.

— Sen buny kórmege qoıma.

— Nege?

— Buny sen mahabbatyńmen, meıirimińmen jarattyń. Bul áli kúnge kezdespeı júrgen, tek qıalyńda ǵana ómir súrip kelgen ǵashyǵyń ǵoı. Osy kúnge deıin ańsaryńdy alǵan asylyńdy qyzǵana bilseńshi.

— Men buny Arbatqa qoısam ba degen edim.

— Esiń durys pa? Óıtip qorlama, Aınańdy. Qansha qymbat bolsa da men-aq alaıyn. Maǵan sat.

— Osynsha sulýlyqty qapasqa qamap qoıýǵa bolmas. Tamashalasyn el-jurt.

— Óziń bil. Lázzattandyramyn deıtin shyǵarsyń. Qumarlyqtaryn, nápsisin qozdyrarsyń bar bolǵany.

— Qyzdardyń da ma?..

— Olardyń qyzǵanyshyn. Aınany kórgende qyzǵanyshtan ólip keter. Ózderinde joq sulýlyqty ózgeden kórgende qyzǵanyshtan basqa ne isteıdi deısiń olar.

— Seniń kóńiliń qalǵan eken. Ashynyp ketkensiń. Bárin kinálaısyń. Shesheń durys aıtady.

— Sen de durys aıtasyń. Bárinen kóńilim qaldy. Adamdardyń bárin jek kóremin. Bári buzylǵan, azǵan. Keıde qaıdaǵy bir qıyrǵa qashyp ketip jalǵyz ómir súrgim keledi. Bala kúnimde ómirdi ǵajap qoı dep oılaýshy em. Ertegideı elestetetinmin. Qatelesippin. Quddy bir kúresinde júrgendeı kúnde jırenesiń, jıirkenesiń. Sábı kezimde bárine súısine qaraıtynmyn. Ómirge degen sol mahabbatym sónbeı turǵanda ólip qalsam ǵoı. Baǵalyńnyń qunsyzdanǵanynan artyq jaman ne bar. Keıde men adamdardyń bári qyrylyp qalsa ǵoı dep te tileımin. Bári qaıta bastalsa.

— Óziń Adam Ata bolsam deıtin shyǵarsyń. Bir aıtarym Haýaǵa alma jegizbeı, jaqsylap qadaǵala. Sonda bári de durys bolady.

— Men Adam Atalyqtan bas tartar edim. Sebebi men de taza emespin. Laspyn. Bylǵandyq qoı. Bylǵanady eken, bir-birin bylǵaıdy eken adamdar. Bir-birine súıkenbese júre almaıtyn adamdar kirlerin tazalaryna juqtyrady eken.

Balkonǵa shyǵyp temeki shektik. Basymnyń aýyrlap bara jatqanyn sezdim. Eshteńege qyzyǵa almadym. Ulan meniń jaǵdaıymdy túsindi.

— Jaraıdy, basqa nárse aıtaıyn. Baǵana shesheńdi quptaımyn dediń be?

— Taǵy bastadyń ba?

— Jo-joq, qoryqpa. Men basqa nárse aıtamyn. Biraq sen meni qatygez dediń ǵoı. Al tyńda,.. — dedi de, janaryn tym alysqa tikti.

* * *

— Ol kezde aýylda turatyn edik. Toǵyz-ondarǵa kelip qalǵan kezim. Ózimdi eresek sezinetinmin. Bala ekenbiz ǵoı. Úıdiń tuńǵyshy bolǵan soń erkeleý óstim. Tańnyń atysy kúnniń batysy úı kórmeımin. Kórshiniń ózimmen qatarlas balasy bolǵan. Sol ekeýmiz eldiń esegin urlap minip, alaqandaı aýyldyń shańyn aspanǵa kóterýshi edik. Ol ekeýmiz jasamaǵan buzyqtyq qaldy ma? Kúnige neshe soǵysyp, neshe tatýlasatynbyz.

Kúnde tańerteńgisin oıana salyp, jýynbastan kóshege shyǵatynbyz. “Osy seniń ne qyzmetiń bar? Kózińdi tyrnap ashyp kóshege tura júgiresiń. Sabaq bolsa qalaı turmas ediń?” — dep, tań qalatyn sheshem. Basqadan qury qalsaq ta, osy bir tańǵy qyzyqty jiberip almaýǵa tyrysýshy edik. Óıtkeni munda bizdiń balań armanymyz ben appaq ańsarymyz jatyr. Ekeýmiz de kelip az ǵana kútkesin osy joldyń boıymen Qyrmyzy apaı ótetin. Qolyńa ıne suǵyp, tisińdi julyp, tirideı shyrqyratyp jatatyn dáriger apaıdy kim jaqsy kórsin. Ol kisini kórýge qaıbir emeshegimiz úzile qaldy deısiń. Másele sonda — ol kisi jalǵyz ótpeıtin. Ekinshi klasta oqıtyn Merýert degen qyzyn jetektep ótetin. Tańǵysyn jumysqa ketkende perishtedeı qyzyn úıine jalǵyz qaldyrmaı, apasynyń úıine aparyp salatyn. Apasynyń úıine aparatyn jolda kúndegi ádetimizden jańylmaı biz turatynbyz. Sheshesine erip bara jatqan Merýertke kirpik qaqpaı qaraıtynbyz. Ol da bizge qarap ótetin. Bizdiń osy qarasymyzda súıispenshiligimiz de, saǵynyshymyz da, qımastyǵymyz da, aspandaǵy aıǵa qol sozǵan ańsarymyz da — bári-bári bar edi. Osy bir baılanystyń názik jibi eshqashan úzilmesteı edi. Keshkisin dáriger apaı men bizdiń ǵashyǵymyz úılerine qaıtyp bara jatqanda, taǵy da osy kórinis. Qalyptasyp qalǵan.

Bir kúni Erlik ekeýmiz tóbelesip qaldyq. Ol aıtady: “Merýert maǵan qaraıdy”, — dep. Men shyǵamyn: “Saǵan emes, maǵan qaraıdy”, — dep. Al kep talastyq. Ol: “Seniń qaı jerińe qaraıdy? Menikindeı aq krassovkań men adıdasyń joq”, — deıdi. Men bolsam: “Men saǵan qaraǵanda ádemimin. Seniń shashyń buıra, murnyń dáý”, — dedim. Bir-birimizdi moıyndata almadyq. Aqyrynda jalǵyz-jalǵyzdan turatyn bolyp kelistik. Ekinshimiz syrttaı baqylap turamyz dedik. Jalǵyz turǵanda kimge qaramasa, sol jeńildi dep sheshtik. Birinshi kezek meniki boldy. Kúndegi ornymda sharbaqqa súıenip turdym. Erlik syrttaı baqylap tur. Merýert sheshesine erip kele jatty. Jaqyndaǵan saıyn júregim órekpidi. Qazir qaraıdy dep úmittendim. Biraq, Merýert maǵan qaraǵan joq. Jalt etip bir qarady da Erliktiń joq ekenin kórip, qaıyrylmaı kete bardy. Meniń denem dirildep, ishime ý tolyp bara jatty. Daýsym jaryqshaqtanyp ketti. Erlikpen sóılesýge shamam jetpeı, úıge qaraı tura júgirdim. Onyń maqtanshaq kúlkisi ǵana meniń sońymnan qýdy. Úıge kele salyp ár jeri jasyl shúberekpen jamalǵan qara symymdy (elestetip kór) sheship tastap jyladym. Namysymdy qorlaǵan kedeıligime nalyp jyladym. Erliktiń papasy qusap keńsede bastyq bop istemeı, tiráktir aıdap júrgen ákeme ókpelep jyladym. “Aq krosovka men adıdas alyp berińder!”, — dep jer tepkilep jyladym. Áıteýir, uzaq jyladym.

Sodan keıin kóshege shyqpaı, qorshaýdyń tesiginen syǵalap qarap júrdim. Bir kúni Erlik úıge kelip: “Jalǵyz turyp edim, maǵan da qaramaı qoıdy. Ekeýmiz birge turaıyqshy”, — dep jalyndy. Meniń kóngim kelmedi. Aqyry kelistim. Ol úshin áleýmettik teńsizdikti joıýǵa kóndirdim. Adıdasyn da, aq krassovkasyn da kımeıtin boldy.

Ertesi kúni ekeýmiz de shortıkten basqa eshteńe kımeı, jalań aıaq, jalań bas shyqtyq. Bizdiń bul syqpytymyzdy kórip, olar kekeı kúldi. Biz de kúldik.

— Ústilerińe kıim kımeısińder me, aýyrasyńdar ǵoı. Aıtpady demeńder, aýyrsańdar, aıamaımyn, — dep Qyrmyzy táte qorqytyp ketti. Onyń ertesi kúngi turpatymyz múlde kúlkili edi. Erlik ekeýmiz papasynyń kostúmin kıip aldyq. Etegi tizemizden asady. Aıaǵymyzda súıretpe, moınymyzda galstýk. Bul kúngi isimiz de sátsiz aıaqtaldy. Óıtkeni Qyrmyzy tátemiz jumysyna barǵan joq. Demalys eken.

Osylaı kúnder ótip jatqan. Buljymastaı zańymyzdy byt-shyt qyp bir kúni tóbemizden jaı tústi. Merýerttiń áke-sheshesi ajyrasatyn bolypty. Túnniń bir ýaǵynda úıge Erlik keldi. Aptyǵyn baspastan:

— Qurydyq! — dedi.

— Ne boldy?

— Ajyrasatyn bolypty..

— Kim?

— Qyrmyzy táteler.

— Nege? — dedim qapelimde aýzyma jóndi sóz túspeı.

— Men qaıdan bileıin nege ekenin.

— Kimnen estidiń?

— Jańa tátemder shaı iship otyryp aıtty. Estı sala saǵan júgirdim.

— Ótirik shyǵar, — dedim ony da, ózimdi de jubatyp. Ekeýmiz solardyń úıleri jaqqa bardyq. Anyǵyn bilgimiz keldi. Ekeýmiz de jaqsy habar kúttik. Qyrmyzy táte men Qanat aǵanyń qushaqtasyp turǵanyn, ne bolmasa kúlip otyryp shaı ishkenderin kórgimiz keletin sıaqty. Qudaıdan ajyraspasa eken dep tiledik.

Úıleriniń jaryǵy janyp tur eken. Esikteriniń aldynda eshkim joq. Qoryqsaq ta terezeleriniń aldyna baryp tyń tyńdadyq. Boıymyzdyń qysqalyǵynan túk te kóre alǵan joqpyz. Bizdi ıtteri baıqap qoıyp, shabalana jóneldi. Baılaýly ekenin kórip, qoryqpaı tura berdik. Ittiń úrgeninen seziktendi me, Qanat aǵa dalaǵa shyǵyp: “Kim-eı bul?” — dedi. Biz qorshaýdan sekirip túsip qashyp edik, ol bizdi tura qýdy. Júregimiz atsha týlap júgirip kelemiz. Birimizden birimiz ozyp ketpes úshin qol ustasyp alǵanbyz. Biz qashqan kúıi qoraǵa kelip tyǵyldyq. Qoryqqanymyz sonsha — qazir kirip kelse ekeýmizdiń de júregimiz jarylyp keterdeı. Biraq, bizdi izdep taba almady. Esesine Erliktiń sheshesine: “Erteń balańyzdy ertip mektepke kelińiz”, — dep ketti. Ol kisi mekteptiń derektiri edi. Óler jerimiz osy eken dedik. Ketip qalǵanyn bilsek te, syrtqa shyǵýǵa júregimiz daýalamaı únsiz otyra berdik. Qasymyzda baılaýly turǵan esek bir-eki ret aqyryp qoıdy. Sol kezde Erlik: “Esekke rahat, ıá”, — dedi. Men ne úshin rahat ekenin bilgim kelip: — Nege? — dep suradym.

— Erteń mektepke barmaıdy… — dedi. Ol áli sony oılap otyr eken. Men bizdi tártipke shaqyrǵansha nege Qyrmyzy tátemen tatýlasyp almaıdy dep oıladym. Ómirdegi myń san kereǵarlyq degenniń biri osy-aý.

…Erliktiń sheshesi bizge kóp urysty. Biz mán bermeı qulyqsyz otyra berdik. Álden keıin ǵana Erlik:

— Eger Qyrmyzy táteler ajyrassa, Merýert papasymen birge qala ma, mamasymen birge kete me? — dep surady.

— Qyrmyzy ony ólse de qaldyrmas.

Bizdiń ne úshin qańǵyp júrgenimizdi túsindi-aý deımin.

— “Men alam, men alam” dep talasyp júrýshi edińder. Endi ekeýińe de joq, — dedi.

Tańǵysyn kóshege erte shyqtyq. Túnde uıyqtap qalmaıyq dep keliskenbiz. Biz kelip turǵannan soń sút pisirim ýaqyt óter-ótpesten olar bizdiń kóshemen ketip bara jatty. Biraq, Merýert bizge qaraǵan joq. Uıalǵan shyǵar. Avtobýs aıaldamasyna bardy. Biz de arttarynan erip bardyq. Az-kem aıaldaǵasyn, avtobýsqa otyrdy da, ketip qaldy. Bizdiń bar qyzyǵymyz, qýanyshymyz — bári-bári sol avtobýspen birge ketti. Keýdemiz de, aýylymyz da bosap, qańyrap qalǵandaı. Sulý aýylymyz demniń arasynda jutap qaldy. Avtobýsty qımaı uzatyp salǵan kózimizdegi jasty bir-birimizge kórsetýden uıalyp teris burylyp kettik. Keıin úlken aǵa bop úılengende áıelimmen ajyraspaımyn dep oıladym. Merýert te jylap bara jatqan shyǵar. Sheshesi de. Men olardy aıap kettim. Men sol sátte tuńǵysh ret bir adamdy qatty jek kórdim. Merýerttiń papasynyń túri jaman bop elestedi. Odan góri mas bolyp alyp qýalaıtyn Baqytqalı aǵa jaqsyraq sıaqtandy. Ásheıinde talasyp júretin Erlik maǵan jany ashyp:

— Ulan, jylamashy. Keıin men bastyq bolǵanda, sen meniń shopyrym bolasyń ǵoı (Biz ylǵı osylaı armandap, osylaı oınaıtynbyz). Sol kezde mashınamen izdep júrip taýyp alamyz, — dedi. Biz sol armanǵa sendik. Biraq qaısymyzdyń alatynymyzdy sheshken joqpyz. Taýyp alsaq, qalǵanyn kóre jatarmyz. Sol kúni ekeýmizdiń de oınaǵymyz kelgen joq. Men úıge kelip shesheme:

— Maǵan endi adıdas ta, aq krassovka da almaı-aq qoıyńdar, — dedim.

Soǵan bola qara sıyrdy satqyzǵym kelgen joq. Aqyry endi aýylda Merýert joq qoı…

Kóńilim qulazyp, janym jabyǵyp júrgen sol kúnderde sheshem bosanyp, tuńǵysh qaryndasym dúnıege keldi. Ákeme:

— Atyn men qoıaıynshy, — dedim.

— Basqalary az bop, endi sen qalyp ediń, — dedi týysqan apaıym talasyp. Biraq ákem:

— Osynyń bir tilegin oryndaıyqshy. Qaryndas osyniki ǵoı. Qoısa qoısyn, — dedi.

— Ne dep qoıasyń?

— Merýert de qoıam.

— Nege?

— Bilmeımin. Osy at unaıdy ózime, — dep aldadym.

Meniń bar ermegim sol boldy. Qasynan bir eli alystamaımyn. Uıqtap jatsa da besiginiń janyna tósek salyp, qushaqtap jatatynmyn. Men tym-tym balajan edim. Oǵan degen meıirimim sheksiz-tin. Bir Merýertten aıyrylǵandaǵy jubanyshym bolǵan Merýertim edi ǵoı… Edi ǵoı degenime tańdanyp otyrsyń ba? Ol da meniń tar mańdaıyma syımady. Alty-aq aılyǵynda qatty aýyryp shetinep ketti. Sodan keıin sábılerdi jaqsy kórgen emespin. Salqyn qaraýǵa, jek kórýge tyrysam. Jaqsy kórsem ólip qalatyn sıaqty bolady da turady. Sol kishkentaı Merýertimdi meıirimimmen óltirip alǵan sıaqtymyn. Olar kishkentaı ǵoı, kótere almaıdy ondaıdy. Sen de sóıt. Sábılerdi shekten tys jaqsy kórme. Endi túsingen shyǵarsyń meniń nege balajan emes ekenimdi. Bala dese, jynym bar degenime de senip júrdiń ǵoı, sen. Al adamdarǵa degen jekkórýshiligim — Qanat aǵany jek kórýden bastaldy. Óstip buzyldy ǵoı bizdiń harakter, — dep, Ulan áńgimesin aıaqtady.

***

— Burynnan beri nege aıtpaı júrgensiń?

— Árkimge túsinikti bolǵym kelmeıdi.

Ulan, shynynda, jumbaq adam. Búgin de ashylyp áńgimelespes edi, mastyqpen aıtyp qoıdy. Maǵan eshkimge aıtpa dep eskertti.

— Sodan keıin Merýertti kórdiń be? — dep suradym.

— Kórdik qoı,.. — dedi de qoıdy.

Ekeýmiz tósek salyp uıqyǵa jatqanda, telefonym shyryldap qoıa berdi. Aýyldan sheshem habarlasyp tur.

— Dári-dármek alyp tezirek jet, — dedi. İnim aýyryp júr edi, sol tósek tartyp jatyp qalypty. Mende aqsha joq bolatyn. Ulan bárin de túsindi. Ekeýmiz taksı ustap sonyń úıine bardyq. Ol úıinen qomaqty qarjy alyp shyǵyp, qolyma ustatty.

— Mynaý kóp qoı. Maǵan jartysy da jeter.

— Alsańshy. Operasıa jasaý kerek bop qalar.

— Shesheńnen aldyń ba?

— Joq. Sol kisini týǵan kúninde bir qýantaıynshy dep jasyryn jınap júrgem.

— Ózińe de kerek eken ǵoı.

— Ol kisiniń qýanyshy inińniń janynan artyq emes shyǵar. Aman bolsaq áli talaı qýantarmyz. Qazirshe jaman balasy bop júre turamyn. Shesheńe menen aldym deme. Qýanyp qalsyn, óz aqsham de. Qaryz emes, — dedi.

Men rahmet aıtyp, mashınaǵa otyryp júrip kettim. Ol bizdi uzatyp sap qarap tur.

---