InfoHub Logo

Keshqurym shaq. Qaraǵaıly saıdyń basynan bas-aıaǵy otyz alty ul-qyz quldılap kelemiz. Birazy at mingen. Endi birazy qarajaıaý. Atqa mingen jigitter bir-bir qyzdan mingestirip alǵan. Jaıaýlary qyzdyń ıyǵyna qolyn artyp qushaqtap barady. Osy bir “alqakól sulama, aqtaban shubyryndydan” mańyzy bólek shubyrǵan topqa qarap kóńilim bosap ketti. Nege deseńiz biz osy sátte máńgi baqı dál osylaı tolyqqandy basymyz qosylmasqa tarap bara jatyrmyz.

Uzaq jyldarǵa sozylyp, bitpesteı bolǵan mektepti de bitirdik. Keshe túnde qolymyzǵa orta mektepti tolyqtaı bitirdi degen kýáligimizdi aldyq. Basqa-basqa osy atestat Aıbol ekeýmizge de buıyrdy-aý. Mektepten áne qýyp jiberedi, mine qýyp jiberedi dep júrgende áýpirimdep osy kúnge de jetip tyndyq. Túndegi saltanatty keshten soń búgin barlyq synyptastar taýǵa demalysqa shyqqanbyz. Erteń barlyǵy joǵarǵy oqýǵa qujattaryn tapsyrý úshin alyp qalaǵa attanbaq. Árqaısysy ár qıyrǵa tartady. Demek, biz endi eshýaqytta osylaı bas qosa almaımyz. Jeke-jeke kezdesip turýymyz, mektepti bitirgenimizge pálenbaı jyl tolý qurmetine on-jıyrmamyzdyń basymyz qosylýy múmkin-aý. Al biraq dál osylaı tórt kózimiz túgel jınalmasymyz men úshin anyq. Men buny mektepti erekshe kýálikke bitirip masaırap bara jatqan anaý sekpil bet sary qyzdan da jaqsy túısindim. Aýylǵa jetkende árkim ár kóshege burylyp, úıdi-úıimizge bytyrap tarap kettik. Bitti. Qandaı aıanyshty.

Erteńnen bastap barlyǵy jolǵa shyǵady. Almaty men aýyldyń arasyndaǵy 347 shaqyrymdyq jol ózinshe bólek, olar úlken jolǵa attanady. Aldynda kimdi ne kútip turǵanyn ýaqyt kórseter. Bireý baǵy janyp stýdent atanyp, endi bireýi qoloramalyn sýlap qaıtar. Baǵy janǵandardyń ata-anasy Gúlshattikine bala júgirtip, qaryzǵa araq alyp, atap óter. Súringenderdiń ata-analary keler jylǵa úmit artar. Keıbir qyzdar basyna bas bostandyǵyn ala sala kúıeýge shyǵar. Ony ýaqyt kórseter. Ne de bolsa biz úlken ómirge bet aldyq. Sheshem aıtpaqshy “Árkimdi Qudaı esirkesin”.

Qalyń toppen birge men de “bazarǵa baryp baǵymdy synap qaıtpaqpyn”. Meniń oqýǵa tapsyratynymdy estigende orys tilinen sabaq bergen Abaıdyldanova jaǵasyn ustap: “Saǵan ne joq?..” degen. Dese deı bersin. Eń qurymasa qala kórip qaıtarmyn. Oqý oqyp, qaryq qylaıyn dep turǵanym shamaly. Onsyz da on jyl boıyna bekerge bas qatyrǵanym jeter. Qudaı-aý «A qalasynan shyqqan áldeqandaı velosıpedshiniń B qalasyna qansha ýaqytta jetetinin tabý» úshin bekerge ýaqyt ótkizdik emes pe. Om zańyn bilmeı-aq ońalyp ketip jatqandardy kózimiz kórip júr ǵoı. Sonyń barlyǵyn oılap, on jylymnyń bekerge ótkenine ókinip júrgende, endi taǵy bir tórt jylymdy qurban qylǵym kelmeıtini anyq. Men osylaı oılaǵanmen áke men sheshe kóner emes. Olar meni qaıtse de oqýǵa túsirmek. Áne, anaý soǵymdaı semiz eki sómke meniń erteń jolǵa shyǵatynymdy aıǵaqtap tur. İshinde qurt, maı, bir japyraq et pen eki-úsh keli kartop bar. Qalada meni oqýdyń túbin túsirip, qazir áldeqandaı qyzmet istep júrgen aǵalarym kútip almaq. Aǵam meni oqýǵa túsirý úshin para beremin dep qomaqty qarjy ustap otyrǵanyn da estigem.

Erteń qalaǵa júretinimdi estigen Aıbol tańǵa deıin birge bolaıyqshy degen nıet tanytqan. Jalǵandaǵy jalǵyz adal dosymnyń tilegin jerge tastaǵym kelmeı, kelisimdi bergenmin. Qora jaqta jınaýly turǵan qaraǵaıdyń ústine otyryp alyp ishtik. Aıbol qyzyńqyrap qaldy. Kóńili bosady-aý deımin, úıge ketpek bolǵanymda Aıbol qolymdy alyp turyp:

— Jolyń bolsyn. Meni umytpa. Erteń taýǵa ketem. Ákemniń jolyn jalǵap, myńǵyrǵan qoı aıdaǵan shopan bolamyn, — dedi yqylyq atyp.

Dala tastaı qarańǵy edi. Biraz jer uzaǵanymda ańǵal dosymnyń aıqaıyn estidim.

— Almat, adasyp ketpe. Qazir óliara ǵoı, — dedi. Iá, shyndyǵynda óliara kezeń bul. Mezgildiń ǵana emes, bizdiń ómirimizdiń de óliara kezeńi. Adaspaýym kerek dep oıladym aıaǵymdy táltektep áreń basyp kele jatyp.

* * *

Ulttyq qaýipsizdik komıteti qaharyna minip turǵandyqtan meni oqýǵa túsirmek bolǵan adam jeme-jemge kelgende bas tartypty. Aǵalarym ózimniń tapsyryp kórgenimniń jón ekendigin, test degenniń bir qyzyq jeri beıbereket belgileı berseń boldy, baǵyń janyp túsip ketýdiń múmkin ekendigin aıtyp, synaqqa kirgizgen. Neden bastap, neden aıaqtarymdy bilmeı otyrǵanymda aldyma sál qıǵashtaý jaıǵasqan qyzdyń qaltasynan tildeı qaǵaz shyǵarǵanyn kórdim. Daıyn jaýaptar ekenin sezdim. Ol eshkimge bildirmeı kóshire bastady. Odan qalyspaı men de kóshirdim. Barlyq jaýabym durys bolyp ketse, senbeı qaıta qarap júre me dep qorqyp, ara-arasynda birdi-ekili qate jiberip qoıamyn. Júz jıyrma suraqtyń jıyrmasyn óz bilgenimmen (ıaǵnı qate qylyp) belgilep, qalǵan júz suraqty aına-qatesiz kóshirdim. Bar sharýany tyndyryp bitisimmen syrtqa shyqqym keldi. Alǵashqy bir-eki adam shyǵysymen men de syrtqa tap berdim. Oqýǵa túsetinime senimdi boldym. Syrtta kútip turǵan týystarymnyń suraǵyna:

— Qoryqpańdar. Biletin suraqtarym kelipti. Túsetin shyǵarmyn, — dedim.

— Sen de birnárse bilesiń be? — dedi ápkem tań qalyp.

— Bilmegende she. Erteń kóresiń, — dedim mańǵazdanyp. Aǵam bolsa:

— Aınalaıyn, aıdy aspanǵa shyǵarmaı-aq, qyryq bal jınashy, soǵan yrza bolaıyq. Eń bolmasa aqyly oqýǵa iligersiń, — dedi.

Sóıtip aqshaly ákeniń táleıli qyzynyń arqasynda úlken úmitpen uıqyǵa bas qoıdym.

Ertesi kúni ózim syndy qaptaǵan talapkerlerdiń biri bolyp keshegi tapsyrǵan testtiń qorytyndysyn bilý úshin ýnıversıtetke kelgenmin. Taqtadaǵy tizimnen ózimniń aty-jónimdi izdeı bastadym. Bir kezde ózimniń qansha bal alǵanymdy kórip, kózim sharasynan shyqty. Aǵam qoly tımeıtin bolǵandyqtan meniń ózimdi jibergen. «Aty-jónińniń tusyndaǵy sıfrǵa qarasań boldy. Basqa jumysyń joq» dep jibergen. Meniń aty-jónimniń tusynda 117 dep tur. Demek 117 bal. Boıymdy senimsizdik bılep, qaıta-qaıta qaraımyn. Tup-týra 117. Aınalyp qana keteıin táleıli qyzym-aı, seniń arqań dep qoıam ishteı. Sonda deımin-aý óz betimmen jaýap bergen jıyrma suraqtyń on jetisi durys bolǵany ma. Shynymen-aq test degenniń osyndaı qudireti bar eken-aý. Eger belet alyp tapsyratyn bolsaq, jumǵan aýzymdy ashpaı-aq qaıtar edim ǵoı. Aǵama habarlastym. Qýanyshy qoınyna syımaǵan aǵam:

— Qudaıyń bar eken, — dedi.

— Ájemniń árýaǵy qoldaǵan shyǵar, — dedi jeńgem, qazaqy túsinikke salyp.

Sonymen jeńgemniń tilimen aıtqanda “Qudaı ońlap, árýaq qoldap” oqýǵa tústim de kettim. Aǵam meni oqýǵa túsirgen adamǵa beremin dep jıǵan aqshasyn óz kúshińmen tústiń ǵoı, óziń jumsa dep qolyma ustatty. Aǵamnyń da, meniń de, aýyldaǵy áke-sheshemniń de qýanyshynda shek joq. El qatarly oqýǵa túskenime, túse alǵanyma ǵana qýandym. Áıtpese, túsýin túskenimmen oqı almaıtyn shyǵarmyn dep qoryqtym. Eń bastysy tústim ǵoı. Abaıyldanova estidi me eken-eı, dep qoıam ishteı.

Qalaǵa kelgen klastastarymnyń bir-ekeýin shaqyryp, aıda kep jýdyq. Ábdán qyzǵan kezimizde, kózi ashyq, kókiregi oıaý Abzal degen dosym:

— Osy sen shynymen joǵarǵy bal aldyń ba? — dedi senimsizdik tanytyp.

— Senbeseń óz kózińmen kór, — dedim.

Ózimniń de taǵy bir kórgim kelip ketti. Taksımen ýnıversıtet aldyna kelip toqtadyq. Súıkimdi taqtaǵa jaqyndaǵan saıyn kóńilim órekpı tústi. Asqaruly Almat 117 bal dep tur-aý shynymen. Dosym qarap turdy da únsiz qaldy. Biraz ýaqyttan keıin qarqyldap kúldi. “Esýassyń, keshshesiń” dep balaǵattady. Sóıtsem onyń kúletindeıi bar eken. Bal dep qýanyp júrgenim, ret sany eken. Men 117 bal jınamappyn. Bar bolǵany 117-nómirli talapker ekenmin. Kózimniń aldy tumandanyp ketti. Álden keıin esimdi jıyp, báse dedim tistenip. “Báse, meni qaı Qudaı jarylqaı qaldy?“ desem.

Alyp ushqan qýanysh uzaqqa sozylmaı, arty ókinishke aınaldy. Eń qurymasa jurtqa keleke bolmaı, aǵam armandaǵandaı aqyly bólimge laıyq bal da jınamappyn. Iaǵnı ret sany boıynsha 117 turǵan Asqaruly Almat bar bolǵany 22 bal jınapty. Ólim boldy. Maǵan durys jaýabyn kóshirtken táleıli qyzymnyń varıanty basqa eken. Varıant degen páleni men qaıdan bileıin. Meni sóıtip qara basypty.

Sonymen aýyl eldi shýlatyp, sensasıa jasaǵan meniń aýylǵa qaıtýyma týra keldi. Ákem men sheshem: “Jumys istese de sol jaqta júrsin. Bıyl kelmesin”, — depti. Dosqa kúlki, dushpanǵa taba qylǵan balany kim jaqsy kórsin. Meniń qalǵym kelmeıdi. “Kelme” degen ákeni de, “qal” degen aǵany da tyńdamaı aýylǵa tarttym. Aýylǵa kelsem meniń Qojanasyr ataǵym dúrildep tur eken. Kezdesken adamdardyń barlyǵy kúledi. Namystanatyn nesi bar, men de kúldim. Tek sheshem baıǵus jurttan uıalyp, birer kún jıyn-toılarǵa bara almaı júrdi…

---