InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Murat Móńkeuly «Úsh qıan», «Shálgez», «Qaztýǵan», «Qarasaı - Qazı»
10 synyp
Sabaqtyń maqsaty: Murat Móńkeuly týraly tyń derekter ala otyryp, ómiri jáne shyǵarmashylyǵymen tanysady. Oqýlyqpen qarama – qaıshy keletin tustaryn salystyrý. Jańa maǵlumattar, derekter alady.
Sabaqtyń mindeti:
Bilimdiligi: Murat Móńkeulynyń qazaq ádebıetindegi ornyn anyqtap shyǵarmalaryna taldaý jasaıdy. Óleńderiniń taqyryby men ıdeıasyn aıqyndaıdy. Zar zaman aqyndarynyń qoǵamdaǵy orny, tynys - tirshiligi jaıly túsindirý.
Damytýshylyǵy:
Murat Móńkeulynyń óleńderine tildik jáne qurylysyna taldaý jasaı otyryp, teorıalyq bilimderi bekı túsedi. Taldaý daǵdylary jetildiriledi, shyǵarmashylyq qabiletteri shyńdalady, oılaý, tanym belsendilikteri arttyrylady.
Tárbıeligi:
Ulttyq rýhanı qundylyqtardy baǵalaı bilýge, adamgershilik qasıetterin ushtaı otyryp birin - biri syılaýǵa, pikirine qurmetpen qaraýǵa qalyptasady.
Sabaqtyń tıpi: Bilim, bilik daǵdyny bekitý.
Sabaqtyń túri: İzdendirý sabaǵy.
Ádis - tásilderi: Tapsyrmamen jumys, suraq jaýap.
Kórnekilikter: Oqýlyq, ǵalamtor málimetteri
Pánaralyq baılanys: Tarıh

Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
a) Oqýshylardy túgendeý
á) Oqýshy nazaryn sabaqqa aýdarý

İİ. Sabaq taqyryby men maqsatyn tanystyrý.
Murat Móńkeuly (1843 - 1906) - aıtysker aqyn, jyraý. Qazirgi Atyraý oblysy Qyzylqoǵa aýdany Qarabaý aýylynda dúnıege kelgen. Jasynan jetim qalyp, aǵasy Mataıdyń qolynda tárbıelengen. Aýyl moldasynan bilim alǵan. Eset bı men Abyl aqynnan ónege alyp, ózi Muryn jyraý Seńgirbaıulyna ustazdyq etken. Murat Móńkeuly 17 jasynda Jylqyshy, 20 jasynda bala Oraz, 25 - inde Jaskeleń, Jantoly, Sholpan, Tynyshtyq syndy aqyndarmen aıtysyp, jeńip shyqqan. Ol óziniń ójet minezi, qaǵytpaǵa júıriktigi, tapqyrlyǵymen árdaıym jeńiske jetken.
Murat Móńkeuly eliniń táýelsizdigin ańsap, bodandyqqa qarsy jyr tolǵady. Zar zaman aqyny atandy. Ata qonysynyń otarlaýshy talaýyna túskenine nalyǵan aqyn ózi týyp ósken dalanyń keshegi kúnin saǵynyshpen eske alǵan. Onyń «Áýeli jeńip orys Edildi aldy, Sarytaý, Ashtarhannyń jerin aldy. Támamy sý men nýdy orys ustap, Qazaqtyń munan jutap shalynǵany», «Qazaqtyń jer - murasy», «Keń qonys qaıdan izdep taptyrady?» degen jyr joldary aqynnyń otanshyldyq rýhyna dálel bolady.

«Úsh qıan» shyǵarmasy boıynsha taldaý jumystary.
Aqynnyń basty shyǵarmasy - «Úsh qıan». Munda aqyn eski dástúrdiń irgesi shaıqalǵanyn, adamdar nıetiniń buzylýyn sóz etedi. Qunarly qonystardy tartyp alǵan otarlaý nátıjesinde turmysy nasharlap, tyǵyryqqa tirelgen el taǵdyry aqyndy tebirentpeı qoımaıdy. «Úsh qıan» tolǵaýymen «Saryarqa», «Átteń, qapy dúnıe - aı», «Qaztýǵan» jyrlary úndes. Munda aıtylatyn basty nárse - jer, qutty qonys jaıy. Ol «Qarasaı - Qazı», «Shálgez», «Ǵumar Qazıulyna aıtqany» atty jyrlaryna dinı ańyzdardy negiz etken. Bilimdi ıgermeıinshe eliniń órkendemeıtinin «Oqýdan qaıtqan azamatqa» óleńinde ańǵartady. Aqyn murasynyń bir shoǵyry - bı - bolystarǵa aıtqan arnaý óleńderi.
Murat Móńkeuly maıtalman jyrshy, termeshi retinde de tanylǵan. termelerinde zaman syryna úńilip, ómir men ólim, jastyq pen kárilik, sulýlyq haqynda tolǵanady.

Oqýlyqpen jumys jasaý. Úzindilerdi taldaý.
Qorytyndy:
Shyǵarmalaryn H. Dosmuhameduly, S. Seıfýllın, M. Áýezov, S. Muqanov, A. Toqmaǵanbetov, Q. Jumalıev, B. Omarova, Q. Mádibaı, taǵy basqa ǵalymdar zerttegen. Keıbir shyǵarmalary orys tiline aýdarylǵan.
Qazaq poezıasynyń altyn qorynan óziniń laıyqty ornyn alatyn Murattyń «Úsh qıan», «Saryarqa», «Qaztýǵan», «Qarasaı - Qazı», «Shalkez jyraýdyń aıtqany» sıaqty áıgili shyǵarmalardyń bizdiń zamanymyzǵa jetýine zor úles qosty. Keıingi zertteýshiler, qazaq ádebıeti úlgilerin jınaq etip qurastyrýshylar Halel Dosmuhamedulynyń osy eńbekterin paıdalandy.

Úı tapsyrmasy: Zertteý jumystaryn júrgizý
Baǵalaý: Sabaqqa belsendi qatysqan oqýshylardy marapattaý.

Murat Móńkeuly «Úsh qıan», «Shálgez», «Qaztýǵan», «Qarasaı - Qazı». júkteý