InfoHub Logo

Qara urt ony ábden túsinedi. Biraq kópten kórispegendikten mynanyń qalaısha oraldyryp júrgenin estimek edi. Ózinikine uqsaı ma, joq pa? Sony baıqamaq. Sondyqtan:

— Shyn ba, elýge jete me? — dedi.

— Jetpeı qoıa ma? Óziń oılap kór. Ohotyǵa qalaı shyqtym, solaı kem bolsa bir tús kıiz, bir syrmaq, nemese alasha, kilem, ne bolmasa sandyqta jatqan ishik, shapan alam! — dedi. "Ohoty" degen sońǵy aılarda bulardyń tilinde aýylǵa baryp, shabýyl jasap qaıtý maǵynasynda bolatyn. Semiz qyzyldyń bul aıtqany shyn ekenin osy Fontan kóshesiniń ózi-aq ón boıynda kórsetip tur.

Ár kósheniń basynan kire bere, Táshken aleıasyna sheıin baıqap otyrsań: áldeneshe baqshalarda, nemese táýir úılerdiń terastarynda ylǵı qyzaryp, alamyshtanyp, jarqyraı jaıylyp turǵan qazaqy qoldy jasaýdy kóresiń. Bul úılerdiń bári de qala chınovnıkteri men kópes, nemese meshan ataýynyń úıleri. Sonyń keıbirinde ádemi oıýly syrmaq, keıinde sheber kesteli tús kıiz, keıinde sý jańa; mundaı qyzarǵany joq úıler salam shatyrly, alasa dýaldy kedeı shoqpyt úıler ǵana. Odan basqanyń bárine qazaq aýlynan shyqqan jasaýly kelinder túsken dersiń.

Baǵanaǵy shal-kempirdi shoshytqan qala bul kúnderde sol aınalasyn jalmap jutyp, qyzara bórtip turǵan talan-taraj qalasy edi. Semiz qyzyl osy jasaýlardy álgi chınovnık, tilmash, kópesterdiń úıine jetkizip, arzan qol qyp ótkizýshiniń biri edi.

Bulardan ótip ketken soń, kóshpen Baltash taǵy eki jerde strajnıkke kezdesip edi. Biraq alǵashqylarǵa eregis ústinde aıtqan jaýabyn Baltash endi ylǵı shyn etip qoldanyp, anaý-mynaý qaqpaıyna kónbedi. Kóshti jolaı qorǵashtap otyrsa da, Baltash shal-kempirmen sóılesken joq. Jalǵyz-aq Táshken aleıasyna jaqyndaı bergende kempir azdap esin jıa bastap, kók qoıdyń kúıigin endi seze bastady:

— Soǵymǵa degen jalǵyz qoıymyz edi. Qaqpaıǵa túsip kete barǵany mynaý, — dedi.

Baltash óz oıynyń bir túıinine tirelgendeı bolyp:

— Qaqpaı!.. Qaqpaıda kók qoı túgil, men de kettim! — dep óz jaıyn ózi taǵy mysqyl etti.

Úsh kúnnen beri boıyn kernegen yza qazir tamaǵyna jıylyp tastaı tyǵylyp, alqymdap keledi. Keıde ashshy sýyq jastaı bop kózine jetpeı, kómeıinen irkile qaıtyp, ý tamshysyndaı jutyla-jutyla kele jatqan sıaqty. Sońǵy kúnderdiń yzasy qat-qabat.

Eń áýeli bul ózi ispesikte joq edi. Qaladaǵy úlken dıirmenniń jumysshysy bolǵan soń, baıy:

— Seni eshkim almaıdy. Jibermeımin. Tirkese, surap ta ala alam, — degen.

Sonymen qaperine esh nárse almaı júrgende bir kún keshke páterine úlken Almaty bolysynyń atshabary salyp keldi. Tyǵyz buıryq berip, "páberke" ornyna bar — deıdi. Basynda Baltash:

— Men seniń aýyldaǵy kúlge aýnatyp jeıtin ún shyqpasyń emespin, galava ne marosh! — dep tálkek qyp edi, anaý bolmaı, qadalyp otyryp aldy. Baıy bilip, burynǵysynsha "jibermeımidi" de aıtty. Biraq bolys taqymdap qalmady. Surastyra kelse, burynǵy ispesikterde joq eken. Al, sońǵy kúnderde qala tolǵan para, sumdyq, qýlyq emes pe? Bolys, tilmash, prıstav degender talaıdy-talaı saqqa mingizip jatqan joq pa?

Zakonge júırik qý bolys dál sońǵy kúnderde bir momynnyń jigitin dál osy qalaǵa kelgen jerde, ispesik tapsyrylyp qoıǵan soń, júz qoı para alyp bosatypty da, ornyna bir jigitti tyǵý kerek bop, Baltashqa jabysa ketipti. Muny áketetinin bilip, baıy Baltashtaı ári myqty, ári tájirıbeli jumyskerlerden aırylǵysy kelmeı, áreket istep, qaıtadan alyp qalýǵa aınalǵan eken. Sonyń jaýabyn bileıin dep Baltash ótken dúısenbi kúni keshke baıdyń qaqpasyna bet alyp kelip qalyp edi. Ar jaǵynan baımen qosa qyzara bórtip shyǵyp kele jatqan bolys pen atshabardy kórdi. Baı da, bolys ta buǵan taqaı berdi:

— Amal joq, ketetin boldyń! — dedi.

Baltash yza bolǵannan jalynbady... Jónin de suramady. Ún qatpaı burylyp tarta berdi. Júz qoıdyń jıyrmasyn bolys myna baıǵa ótkizip, dálin aıtqanda Baltashty syrtynan satyp, ketip barady eken.

Sonymen aldyńǵy kún táńerteńnen Baltashtyń jalǵyz armany sol bolysty endi bir taýyp ap, jalǵyz-aq aýyz sóz aıtyp, sodan frontqa ázirlene bermek edi. Tús kezinde tómengi bazarda kóp jıynnyń ortasynda, kók jorǵanyń ústinde turǵan bolystyń qasyna keldi de:

— Eldiń jaqsysy, jamany degen ákeńniń aýzyn ... svolych, nemen jaqsy desem, júz qaralyq ıttikpen jaqsy eken ǵoı, — dedi.

Bolys tyrsıyp, jaryla jazdap, tanaý qaǵyp bir qarady da, Baltashtyń qanyn ishine tartyp turǵan sýyq túsinen, eńgezerdeı boıynan, sháınekteı bop túıilip turǵan judyryǵynan qorqyp, jotasyn berip syrttaı berdi. Ótirik estimegeı kisi bop taıqyp ketti.

Súıtkenshe bolmady, qaptaǵan kóp strajnık bar lapkeni japtyryp, saýdany toqtatyp, bazardaǵy bar halyqty bir jaqqa júresiń dep aıdap, yǵystyryp keledi eken.

Bolys óz tusyna kelgen bir tanys strajnıkke Baltashty syrtynan nusqap:

— Mynany da aıdap aparyp kórset, jyrylyp ketpesin, — dedi.

Sonan soń Baltash qansha shataqtasyp barmaımyn dese de bolmaı, álgi strajnık kóppen birge aıdap otyryp, Boraldaıǵa qaraı buny da áketti. Boraldaıda ol kúni munyń kórgeni áli kóz aldynan keter emes, jigerin qaınatqan yzanyń moly sol. Baltashtyń kóz aldynda Uzynaǵash, Qastektiń segiz azamatyn darǵa asty. Qaıran Bekbolat! Aıaq-qol baılaýly kúıinde dardyń astynda turyp, dál basyna qap kıgizer jerde sup-sur bop ap, daýysyn sańq etkizip:

— Qaıran el, qosh, — dedi.

Qappen ilese moınyna ilingen buǵaý aspanǵa qaraı ilip ala jóneldi. Tóreli, kópesti, strajnık, tilmashty qatal qala ony qandaı tamasha etti!

— Kápir, jalmaýyz qala, jat qala, sýyǵyn-aı! Bótenin-aı! — dep Baltash kempir-shalǵa qarady. Olar qaıtip úrpımesin.

— Osy qalaǵa on jasymda kelgen ekem. On bes jyl ómir keshippin. Búgin, mine, ólim aýzyna ketip baram. Sen boldyń ne, bolmadyń ne? Elegen bar ma? Shymbaıyna batyp, tym qursa "alda baıǵus-aı!" — dep esirkegen baq, dýal, ne batpaqty kóshe bar ma! Qýǵyn jegen buralqy ıtteı kettiń de bardyń!.. — dep batpaǵy orqash-orqash bop tońdanyp jatqan sur kóshege qarady.

Táshken aleıasyna jetipti. Obozdar saıda kóp bop tirkesip qalǵan eken. Ketetin azamatyn shyǵaryp salatyn eldi ylǵı jaıaýlatyp, kólikterin basqa kóshelerge tastapty. Árbir arbanyń tusynda aýyldan kelgen erkek-áıel top-top bop uılyǵyp júr. Belderi búgilgen, kózderi qyzaryp, dobaldaı bop isken. Betten aqqan soralary aıǵyz-aıǵyz. Tústeri de kıimderi sıaqty shetinen júdeý, sup-sur.

Baltash strajnıkpen sóılesip, bir alańdaý jerdi taýyp, kóshti sodan kóldeneń ótkizip saldy da, shal-kempirge jalǵyz-aq aýyz sózben:

— Qosh! — dep keıin buryldy.

Keldi de, surastyryp júrip, óziniń júzbasysyn taýyp alyp, sol nusqaǵan arbaǵa júgin salyp, ózi de yrǵyp minip, eki jeńin suǵystyryp ap, melshıip qarap turyp qaldy.

Endi baıqady: aınalasynyń bári kúbirlep, zarlap, qosh aıtyp, kúńirenip jylap turǵan kózdiń jasy eken!

Qasynda qatar otyrǵan qoıkóz sary jigit eńsesin kótere almaı búgilip, bórigin kózine kıip ap, birese "ahlap" ketet te, birese egilip-egilip, keńkildep ketedi. Qarsy aldynda kúndik kıgen kári sheshe yńyranyp, búıirin taıanyp turyp, sybyrlaı jylap, joqtaý aıtady:

— Jalǵyzym, qýatym! Sumyraı bolys, qýarǵan qala... Obyrdaı optyń ba jalyzymdy!.. Juttyń ba basymdy... Jeriń keńise egin ek, mine, meniń tuldyr bolǵan ornyma! — deıdi.

Baltash pen eki joldasy kep, qoshtasyp qaldy. Buny shyǵarǵannyń bary sol. Olar da ózindeı jumysshylar edi. Eshqaısysy da jylasqan joq.

— Ózge jurttyń jylaýy az bop jatyr ma, jylamaıyq! — degen Baltash ...

Olar muny arqaǵa qaǵyp:

— Bala emessiń, joldy, jóndi bilesiń. Qaıta kópti kórip, kóziń ashylady. Jáleıt qylma! Sybaǵańdy jegizbessiń! — desken.

Dál oboz júrerde olar:

— No, tiri qaıt, aman bol, parshaı-parshaı! — desip qala berdi...

Oboz qozǵalǵanda baıqalýy banaǵy jylaýlar túk emes eken, qoshtasý, zarlaýlar ylaısań sum kósheni de, sup-sur bolǵan sýyq qalany da endi kúńirentti.

— Baýyre-e-m!.. Jalǵyzym!.. Jan jarym!.. Qosaǵym!.. degen zar-sher únderi birinen biri ótip, asyp ketedi...

Qaladan uzap shyǵa bere talaı kempir-shal jylaý zardan arbaǵa ilese almaı talyp, jyǵylyp jatyr. Úndemeı, melshıgen kúıinde, sup-sur bolyp otyrǵan Baltash, endi taý jaqqa qarap otyrǵan betinde qazaq zıratyn kórdi. Sonyń qasyna kep qalysqan eken. Bul kezde arba qasynda shubyrǵandar da, arba ústindegi jigitter de tegis aýyzdary kúbirlep, quran oqı bastady. Tońazyǵan qoldarymen biri artynan biri duǵa qyp betterin sıpasady. Barlyq sýyq jaý Almaty qalasynan mynaý elge jyly da, jaqyn da kóringen jalǵyz oryn osy tárizdi. Buǵan degen kóńil de qalypta, jaryqshaq ta joq sekildi. Ajarsyz sup-sur molalarmen qatarlasa bere Baltash ta betin sıpady. Barlyq kópshilikpen birge munyń da quran oqyp, tıe bersin aıtyp kele jatqan arýaǵy: keshe osynda kómilgen Bekbolattyń arýaǵy edi...

... Ol kúndegi Almatynyń sol zırattan basqa túsi "laǵnet" aıtqyzǵan tús edi.

---