Ostik sımmetrıa
Qyzylorda qalasy,
Murager mektebiniń matematıka páni muǵalimi
Matjanova Janar Ońǵarqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Ostik sımmetrıa (slaıdymen)
Sabaq maqsaty: Oqýshylardy sımmetrıa uǵymymen tanystyrý.
Geometrıalyq fıgýralardyń sımmetrıa osterin tabý daǵdylaryn jetildirý. Túzýge qatysty sımmetrıaly núktelerdi salýdy úıretý;
Sabaq tıpi: Jańa bilimdi meńgertý.
Sabaqtyń ádisi: Blým taksonomıasy, STO strategıalary.
Sabaqtyń kórnekiligi: prezentasıa, baǵalaý paraqtary, stıker, syzǵysh, sırkúl, buryshtyq.
Sabaq barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi. Synypta oqýshylardyń qatysýyn qadaǵalaý, synyp oqýshylaryn 2 topqa bólip otyrǵyzý, top basshysyn saılaý, baǵalaý paraqtaryn taratý. Oqý quraldaryn alyp, sabaqqa nazar aýdarý;
2. Úı tapsyrmasyn tekserý. Oqýshylar bir - birin tekseredi. Baǵalaý paraǵyna durys jaýapqa sáıkes upaıdy jazamyz.
Baǵalaý paraǵynda sabaqta oryndalatyn jumystar jazylǵan, ár jumys boıynsha oqýshylar tıisti upaı alyp otyrady.
3. Ótken sabaqqa sholý
Ótken taqyryptar boıynsha qaıtalaý suraqtaryna jaýap bereıik.
Qaıtalaý suraqtary:
1. Túzý, sáýle, kesindi degenimiz ne?
2. Bısektrısa, perpendıkýlár degenimiz ne?
3. Paralel túzý degenimiz ne?
4. Buryshtar týraly túsinikteriń qandaı?
5. Dekart koordınat júıesindegi koordınatalar qalaı atalady?
4. Jańa sabaqty túsindirý.
Ótilgen taqyryp boıynsha oıymyzdy jınaqtadyq. Endi búgingi ótetin jańa sabaǵymyz: «Ostik sımmetrıa» dep atalady.
Jańa sabaq: Ostik sımmetrıa
Jańa sabaqtyń maqsaty: Ǵylym men óndiristiń damýy úshin, tabıǵattaǵy qubylystardyń estetıkalyq talǵamda bolatyndyǵyn anyqtap bilý úshin sımmetrıa uǵymyn oqyp bilý kerek.
Tabıǵatta bolatyn barlyq qubylystardy: denelerdiń qozǵalysyn ushaqtar men raketalardyń aspanda samǵaýyn, kemelerdiń sý betinde, sý astynda júzýin, elektr jaryqtarynyń paıda bolý sebepterin, ósimdikter men janýarlardyń ósip jetilýin, jańa zattardyń paıda bolý joldaryn matematıkalyq órnek arqyly jazyp kórsetýge bolady.
Al bizdiń búgingi ótkeli otyrǵan sımmetrıa taqyryby sol ásemdik pen sulýlyqty, juptylyqty, ómirge qajettilikti, estetıkalyq talǵamdy, qyzyǵýshylyqty kórsetetin taqyryp. Osy taqyrypty ótý barysynda mynadaı máselelerdi qarastyramyz:
I. Sımmetrıa týraly túsinik berý.
İİ. Ostik sımmetrıa týraly túsinik berý.
1. «Sımmetrıa» grek sózinen alynǵan, ol «garmonıa» sózi sıaqty birdeı ólshemdilikti, belgili bir rettilikpen ornalasqan degen uǵymdy bildiredi. Sımmetrıa ár túrli bolady. Sımmetrıanyń eń qarapaıym túri - túzýge qatysty sımmetrıa.
2. Berilgen túzýge qatysty sımmetrıaly núktelerdi salýdy úıreneıik.
Ol úshin:
1/ k túzýin syzyp, odan tys jatqan A núktesin belgileý kerek;
2/ A núktesi arqyly k túzýine perpendıkýlár túsirý kerek: AD ┴ k;
3/ perpendıkýlárdyń k túzýinen keıingi sozyndyda D núktesinen bastap uzyndyǵy AD - ǵa teń DA1 kesindisin salý kerek. Sonda k túzýine qatysty A núktesine sımmetrıaly A1 núktesi salynady.
3. Berilgen túzýge qatysty berilgen kesindige sımmetrıaly kesindini salýdy úıreneıik.
Ol úshin kesindiniń ushtarynan berilgen túzýge perpendıkýlár túzýler júrgizemiz. Kesindi ushy men túzýge deıingi araqashyqtyqty túzýdiń sozyndysynda ólshep salamyz. Sonda kesindi ushtaryna sımmetrıaly núkteler shyǵady.
Túzýge qatysty sımmetrıada ara qashyqtyq saqtalady, kesindi kesindige beınelenedi.
Eger túzý boıymen búktegende jazyqtyqtaǵy eki fıgýra bir - birimen bettesetin bolsa, ondaı fıgýralar túzýge qatysty sımmetrıaly fıgýralar dep atalady.
jazyqtyqtaǵy A fıgýrasy V fıgýrasyna k túzýine qatysty sımmetrıaly
4. Sımmetrıaly fıgýralar ózara teń bolady.
Eger túzý fıgýrany sımmetrıaly eki bólikke bólse, onda ondaı fıgýra ostik sımmetrıaly fıgýra dep atalady, al túzý sol fıgýranyń sımmetrıa osi dep atalady.
Tiktórtburysh Sharshy
Eki sımmetrıa osi bar tórt sımmetrıa osi bar
Sheńberdiń sımmetrıa osteri sheksiz kóp.
Ostik sımmetrıa qazaqtyń ulttyq oıý - órnekterde de kesdesedi. Mysaly onyń túrleri men attary: qoshqarmúıiz, qosmúıiz, gúl oıý, t. b.
• Juldyz órnegi – aspandaǵy juldyz kórinisine uqsaıdy.
Ol kóbinese kilemderde jıi qoldanylady.
• Qoshqarmúıiz – qoshqardyń eki shekesine ıirilip ketken qos múıizine uqsaıdy. Ol ulttyq kıimderde jáne tekemet, syrmaq, aıaqqap, t. b. kıiz buıymdarynda kezdesedi.
• Jalaýsha – atyna saı jalaýǵa uqsas nemese baspa “G” árpi tárizdes órnek. Kestede jıi kezdestirýge bolady.
Prezentasıa ( ınteraktıvti taqtadan oqýshylar ulttyq oıý - órnek túrimen tanysady)
5. Burysh – ostik sımmetrıaly fıgýra.
Buryshtyń sımmetrıa osi boıyndaǵy buryshtyń tóbesinen bastalatyn sáýleni bısektrısa dep ataıdy.
5. Jańa sabaqty bekitý tapsyrmalary.
Berilgen sýretterde sımmetrıa osin júrgizýge bola ma? Qansha sımmetrıa osin júrgizýge bolady?
Oqýshylar berilgen fıgýralardyń sımmetrıa osterin syzyp kórsetedi.
Sımmetrıanyń eń qarapaıym túri – túzýge qatysty sımmetrıa.
1 / Mindetti tapsyrma: Koordınatalyq jazyqtyqta A ( 0; 4 ), V( 1; 1 ), S (4; 1),
D( 2;- 1 ), E( 3;- 4 ), K (0; - 2), Ǵ(- 3;- 4 ), N( - 2;- 1 ), M (- 4; 1), L (- 1; 1) núktelerin salyńdar jáne olardy tizbekteı kesindilermen qosyńdar.
a) «Oı qozǵaý» strategıasy
1. Ordınata osine qaraǵan sımmetrıaly núkteler bar ma?
2. Absıssa osine qaraǵanda sımmetrıaly núkteler bar ma?
3. Sımmetrıaly kesindiler bar ma?
á) Toptastyrý
İ, İİ, İİİ, İÚ shırek núkteleri.
v/ Qandaı fıgýra shyqty jáne ol qaı oske qaraǵanda sımmetrıaly.
2 / Deńgeılik tapsyrmalar
A. Berilgen fıgýralardan ostik sımmetrıaly fıgýralardy tańdap alyńdar.
V. Koordınatalyq jazyqtyqtaǵy A(2; 6) núktesine:
1) Ordınatalar osine qatysty sımmetrıaly núkteni taýyp, koordınatalarymen jazyńdar;
2) Absıssalar osine qatysty sımmetrıaly núkteni taýyp, koordınatalarymen jazyńdar.
S. AVS teń búıirli úshburyshtyń V tóbesi arqyly ótetin k túzýi – onyń
sımmetrıa osi. A tóbesiniń sımmetrıa osinen qashyqtyǵy 3, 5 sm. VS
qabyrǵasynyń uzyndyǵy 9 sm. AVS úshburyshynyń perımetrin tabyńdar.
Test
1. Ostik sımmetrıaly fıgýrany tap:
a) sheńber; á) sáýle; b) tórtburysh.
2. Ordınata osine qaraǵanda A(- 3; 2) núktesine sımmetrıaly núkteniń koordınatasyn tap:
a) A1 (- 3;- 2) á) A1 (3; 2) b) A1 (3;- 2).
3. Kvadrattyń neshe sımmetrıa osi bar?
a) 2; á) 4; b) 1.
4. Kvadrattyń barlyq sımmetrıa osteri kvadratty neshe úshburyshqa bóledi?
a) 5; á) 3; b) 8.
7. Sabaqty qorytyndylaý
Mine, biz búgin ostik sımmetrıa jaıly tanystyq. Sımmetrıany biz kúndelikti ómirde, tabıǵatta, turmysta, qazaqtyń oıý - órnekterinde aıqyn kórýge bolatyndyǵyn kórdik.
Endi myna óleń joldaryn ózderińe arnaımyn.
Bilim degen bıik shyń,
Baqytqa seni jetkizer.
Bilim degen aqylshyń,
Qıyndyqtan ótkizer, - dep ári qaraı únemi bilimderińdi jetildirip, óte jaqsy degen baǵaǵa oqýlaryńyzǵa tilektespin.
1. Ostik sımmetrıany qalaı túsindik?
2. Ostik sımmetrıanyń materıaldary
3. Sımmetrıanyń qajettiligi.
8. Úıge tapsyrma:
Murager mektebiniń matematıka páni muǵalimi
Matjanova Janar Ońǵarqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Ostik sımmetrıa (slaıdymen)
Sabaq maqsaty: Oqýshylardy sımmetrıa uǵymymen tanystyrý.
Geometrıalyq fıgýralardyń sımmetrıa osterin tabý daǵdylaryn jetildirý. Túzýge qatysty sımmetrıaly núktelerdi salýdy úıretý;
Sabaq tıpi: Jańa bilimdi meńgertý.
Sabaqtyń ádisi: Blým taksonomıasy, STO strategıalary.
Sabaqtyń kórnekiligi: prezentasıa, baǵalaý paraqtary, stıker, syzǵysh, sırkúl, buryshtyq.
Sabaq barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi. Synypta oqýshylardyń qatysýyn qadaǵalaý, synyp oqýshylaryn 2 topqa bólip otyrǵyzý, top basshysyn saılaý, baǵalaý paraqtaryn taratý. Oqý quraldaryn alyp, sabaqqa nazar aýdarý;
2. Úı tapsyrmasyn tekserý. Oqýshylar bir - birin tekseredi. Baǵalaý paraǵyna durys jaýapqa sáıkes upaıdy jazamyz.
Baǵalaý paraǵynda sabaqta oryndalatyn jumystar jazylǵan, ár jumys boıynsha oqýshylar tıisti upaı alyp otyrady.
3. Ótken sabaqqa sholý
Ótken taqyryptar boıynsha qaıtalaý suraqtaryna jaýap bereıik.
Qaıtalaý suraqtary:
1. Túzý, sáýle, kesindi degenimiz ne?
2. Bısektrısa, perpendıkýlár degenimiz ne?
3. Paralel túzý degenimiz ne?
4. Buryshtar týraly túsinikteriń qandaı?
5. Dekart koordınat júıesindegi koordınatalar qalaı atalady?
4. Jańa sabaqty túsindirý.
Ótilgen taqyryp boıynsha oıymyzdy jınaqtadyq. Endi búgingi ótetin jańa sabaǵymyz: «Ostik sımmetrıa» dep atalady.
Jańa sabaq: Ostik sımmetrıa
Jańa sabaqtyń maqsaty: Ǵylym men óndiristiń damýy úshin, tabıǵattaǵy qubylystardyń estetıkalyq talǵamda bolatyndyǵyn anyqtap bilý úshin sımmetrıa uǵymyn oqyp bilý kerek.
Tabıǵatta bolatyn barlyq qubylystardy: denelerdiń qozǵalysyn ushaqtar men raketalardyń aspanda samǵaýyn, kemelerdiń sý betinde, sý astynda júzýin, elektr jaryqtarynyń paıda bolý sebepterin, ósimdikter men janýarlardyń ósip jetilýin, jańa zattardyń paıda bolý joldaryn matematıkalyq órnek arqyly jazyp kórsetýge bolady.
Al bizdiń búgingi ótkeli otyrǵan sımmetrıa taqyryby sol ásemdik pen sulýlyqty, juptylyqty, ómirge qajettilikti, estetıkalyq talǵamdy, qyzyǵýshylyqty kórsetetin taqyryp. Osy taqyrypty ótý barysynda mynadaı máselelerdi qarastyramyz:
I. Sımmetrıa týraly túsinik berý.
İİ. Ostik sımmetrıa týraly túsinik berý.
1. «Sımmetrıa» grek sózinen alynǵan, ol «garmonıa» sózi sıaqty birdeı ólshemdilikti, belgili bir rettilikpen ornalasqan degen uǵymdy bildiredi. Sımmetrıa ár túrli bolady. Sımmetrıanyń eń qarapaıym túri - túzýge qatysty sımmetrıa.
2. Berilgen túzýge qatysty sımmetrıaly núktelerdi salýdy úıreneıik.
Ol úshin:
1/ k túzýin syzyp, odan tys jatqan A núktesin belgileý kerek;
2/ A núktesi arqyly k túzýine perpendıkýlár túsirý kerek: AD ┴ k;
3/ perpendıkýlárdyń k túzýinen keıingi sozyndyda D núktesinen bastap uzyndyǵy AD - ǵa teń DA1 kesindisin salý kerek. Sonda k túzýine qatysty A núktesine sımmetrıaly A1 núktesi salynady.
3. Berilgen túzýge qatysty berilgen kesindige sımmetrıaly kesindini salýdy úıreneıik.
Ol úshin kesindiniń ushtarynan berilgen túzýge perpendıkýlár túzýler júrgizemiz. Kesindi ushy men túzýge deıingi araqashyqtyqty túzýdiń sozyndysynda ólshep salamyz. Sonda kesindi ushtaryna sımmetrıaly núkteler shyǵady.
Túzýge qatysty sımmetrıada ara qashyqtyq saqtalady, kesindi kesindige beınelenedi.
Eger túzý boıymen búktegende jazyqtyqtaǵy eki fıgýra bir - birimen bettesetin bolsa, ondaı fıgýralar túzýge qatysty sımmetrıaly fıgýralar dep atalady.
jazyqtyqtaǵy A fıgýrasy V fıgýrasyna k túzýine qatysty sımmetrıaly
4. Sımmetrıaly fıgýralar ózara teń bolady.
Eger túzý fıgýrany sımmetrıaly eki bólikke bólse, onda ondaı fıgýra ostik sımmetrıaly fıgýra dep atalady, al túzý sol fıgýranyń sımmetrıa osi dep atalady.
Tiktórtburysh Sharshy
Eki sımmetrıa osi bar tórt sımmetrıa osi bar
Sheńberdiń sımmetrıa osteri sheksiz kóp.
Ostik sımmetrıa qazaqtyń ulttyq oıý - órnekterde de kesdesedi. Mysaly onyń túrleri men attary: qoshqarmúıiz, qosmúıiz, gúl oıý, t. b.
• Juldyz órnegi – aspandaǵy juldyz kórinisine uqsaıdy.
Ol kóbinese kilemderde jıi qoldanylady.
• Qoshqarmúıiz – qoshqardyń eki shekesine ıirilip ketken qos múıizine uqsaıdy. Ol ulttyq kıimderde jáne tekemet, syrmaq, aıaqqap, t. b. kıiz buıymdarynda kezdesedi.
• Jalaýsha – atyna saı jalaýǵa uqsas nemese baspa “G” árpi tárizdes órnek. Kestede jıi kezdestirýge bolady.
Prezentasıa ( ınteraktıvti taqtadan oqýshylar ulttyq oıý - órnek túrimen tanysady)
5. Burysh – ostik sımmetrıaly fıgýra.
Buryshtyń sımmetrıa osi boıyndaǵy buryshtyń tóbesinen bastalatyn sáýleni bısektrısa dep ataıdy.
5. Jańa sabaqty bekitý tapsyrmalary.
Berilgen sýretterde sımmetrıa osin júrgizýge bola ma? Qansha sımmetrıa osin júrgizýge bolady?
Oqýshylar berilgen fıgýralardyń sımmetrıa osterin syzyp kórsetedi.
Sımmetrıanyń eń qarapaıym túri – túzýge qatysty sımmetrıa.
1 / Mindetti tapsyrma: Koordınatalyq jazyqtyqta A ( 0; 4 ), V( 1; 1 ), S (4; 1),
D( 2;- 1 ), E( 3;- 4 ), K (0; - 2), Ǵ(- 3;- 4 ), N( - 2;- 1 ), M (- 4; 1), L (- 1; 1) núktelerin salyńdar jáne olardy tizbekteı kesindilermen qosyńdar.
a) «Oı qozǵaý» strategıasy
1. Ordınata osine qaraǵan sımmetrıaly núkteler bar ma?
2. Absıssa osine qaraǵanda sımmetrıaly núkteler bar ma?
3. Sımmetrıaly kesindiler bar ma?
á) Toptastyrý
İ, İİ, İİİ, İÚ shırek núkteleri.
v/ Qandaı fıgýra shyqty jáne ol qaı oske qaraǵanda sımmetrıaly.
2 / Deńgeılik tapsyrmalar
A. Berilgen fıgýralardan ostik sımmetrıaly fıgýralardy tańdap alyńdar.
V. Koordınatalyq jazyqtyqtaǵy A(2; 6) núktesine:
1) Ordınatalar osine qatysty sımmetrıaly núkteni taýyp, koordınatalarymen jazyńdar;
2) Absıssalar osine qatysty sımmetrıaly núkteni taýyp, koordınatalarymen jazyńdar.
S. AVS teń búıirli úshburyshtyń V tóbesi arqyly ótetin k túzýi – onyń
sımmetrıa osi. A tóbesiniń sımmetrıa osinen qashyqtyǵy 3, 5 sm. VS
qabyrǵasynyń uzyndyǵy 9 sm. AVS úshburyshynyń perımetrin tabyńdar.
Test
1. Ostik sımmetrıaly fıgýrany tap:
a) sheńber; á) sáýle; b) tórtburysh.
2. Ordınata osine qaraǵanda A(- 3; 2) núktesine sımmetrıaly núkteniń koordınatasyn tap:
a) A1 (- 3;- 2) á) A1 (3; 2) b) A1 (3;- 2).
3. Kvadrattyń neshe sımmetrıa osi bar?
a) 2; á) 4; b) 1.
4. Kvadrattyń barlyq sımmetrıa osteri kvadratty neshe úshburyshqa bóledi?
a) 5; á) 3; b) 8.
7. Sabaqty qorytyndylaý
Mine, biz búgin ostik sımmetrıa jaıly tanystyq. Sımmetrıany biz kúndelikti ómirde, tabıǵatta, turmysta, qazaqtyń oıý - órnekterinde aıqyn kórýge bolatyndyǵyn kórdik.
Endi myna óleń joldaryn ózderińe arnaımyn.
Bilim degen bıik shyń,
Baqytqa seni jetkizer.
Bilim degen aqylshyń,
Qıyndyqtan ótkizer, - dep ári qaraı únemi bilimderińdi jetildirip, óte jaqsy degen baǵaǵa oqýlaryńyzǵa tilektespin.
1. Ostik sımmetrıany qalaı túsindik?
2. Ostik sımmetrıanyń materıaldary
3. Sımmetrıanyń qajettiligi.
8. Úıge tapsyrma:
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
