«PIRLS» halyqaralyq zertteýge oqýshylardy daıyndaý
«PIRLS» halyqaralyq zertteýge oqýshylardy daıyndaý.
Aldeshova Farıda Baqtygalıevna
Atyraý oblysy, Mahambet aýdany, E. Aǵeleýov atyndaǵy Mahambet orta mektebiniń bastaýysh synyp muǵalimi
Elbasynyń Qazaqstan halqyna «Qazaqstan - 2030»joldaýynda «Bizdiń jas memleketimiz ósip jetip kemeldenedi, bizdiń balalarymyz ben nemerelerimiz onymen birge er jetedi. Olar óz urpaǵyna jaýapty da jigerli, bilim órimi bıik, densaýlyǵy myqty ókilderi bolady»degen senimi jaı aıtylǵan sóz emes. Búgingi kún talabyna oraı bilim berý mazmuny, maqsaty qaıta qaralyp, túbegeıli jańartylyp, oqytýdyń jańa ádis - tásilderi óz qoldaýyn taýyp, oqý úrdisinde keńinen qoldanýda. Qaı kezde de búgingi shákirt erteńgi el tutqasy. Qazaqstannyń bilim berý júıesin jańartý eń aldymen bilim berý uıymdar bilim berý uıymdary usynatyn bilim berý qyzmetiniń joǵarǵy sapasyn qamtamasyz etýdi meńzeıdi.
(2 - slaıd) Alaıda, bilim berý úderisiniń nátıjeliligi bilim alýshylardyń bilim alýdaǵy jetistikterin syrttaı jáne ishteı baǵalaý qorytyndylaryn basqarý júıesin kásibi tıimdi túrde qurýǵa tikeleı táýeldi. Oqýshynyń shyǵarmashylyq qabiletin damytý úshin birneshe ret oryndalýy tıis. Olar shyǵarmashylyq qabiletin damytýdy erte bastan qolǵa alý. Júıeli túrde shyǵarmashylyq áreket jaǵdaıynda bolýy, oılaı bilýge úıretý. Mektep tabaldyryǵyn jańa attaǵan búldirshinnen shyǵarmashylyq is - áreketti talap etpes buryn, ony soǵan úıretken jón bolar. Oqýshynyń shyǵarmashylyǵyna baǵyt - baǵdar berýdi alǵash bilim mazmunyna M. Jumabaev bolatyn. Ol balalardyń oılaryn damytý týraly «Oılaý jan - nyń óte bir qıyn tereń isi» dep atap kórsete kelip, muǵalim balanyń oılap úırenýine kóp kúsh jumsaý kerektigin eskertti.[8]. Egemendi eldiń jas urpaq - taryn tárbıeleý, talapqa saı bilim berý, búgingi kúnniń ýaqyt kúttirmes máseleleriniń biri bolyp tabylady. Sondyqtan bastaýysh mektep aldynda balaǵa júıelenip, daıyndalyp bergen belgili bir bilimdi ǵana berip qoımaı, ony jalpy damytý, ıaǵnı sóıleý, oqý, qorshaǵan orta jóninde durys kózqaras qalyptastyrý jaǵdaılardy obektıvti túrde baqylaý, taldaý jasaýǵa úıretý, oıyn durys jetkize bilýge, dáleldeýge, sóıleý mádenıetine shyǵarma - shylyq baǵytta jumys isteıtin bir týma oılaý qabiletimen erekshelenetin jeke tulǵa qalyptastyratyn mindeti tur. Damyta oqytýdyń da basty maqsaty balany oqyta otyryp, ony shyǵarmashylyq baǵytta jan - jaqty damytý. [2] Qazaqstan Respýblıkasynyń bilim berýdi damytýdyń 2011 - 2020 jyldarǵa arnalǵan Memlekettik baǵdarlamasynda qazaqstandyq oqýshylardyń halyqaralyq «mátindi oqý jáne túsiný sapasyn baǵalaý» PIRLS - zertteýine qatysý josparlanǵan bolatyn.(3 - slaıd).
Qazaqstan Respýblıkasynyń bilim jáne ǵylym mınıstrligi men oqý - shylardyń bilim jetistigin baǵalaý jónindegi halyqaralyq qaýymdastyq (IEA) arasynda 2012 jyldyń31 qazanynda bilim berý PIRLS - aıasynda qazaqstandyq bastaýysh mekteptiń tórtinshi synyp oqýshylarynyń PIRLS - 2016 jyly zertteýine qatysýy týraly yntymaqtastyq Kelisimine qol qoıyldy. Bul biregeı zertteý elimizdiń balalar tárbıesinde qarapaıym oqý mádenıeti men daǵdylarynyń qanshalyqty deńgeıde ekenin anyqtaýǵa baǵyttalady. Álemdik kontekste oqý saýattylyǵy zamanaýı qoǵamdaǵy ómirge degen daıyndyqtyń mańyzdy bóligi retinde qarastyrylady.[5] (4 - slaıd).
PIRLS - zertteýiniń maqsaty ártúrli álem elderiniń bastaýysh synyp - tarynyń mátindi túsiný deńgeılerin sáıkestendirý jáne ulttyq bilim júıesiniń oqý saýattylyǵyn ashýdaǵy erekshelikterin anyqtaý bolyp tabylady. Atalmysh zertteý isiniń halyqaralyq sarapshylar oıyna kelise otyryp,«Oqyrman saýattylyǵyn»- bul adamnyń ómirde tolyqqandy qalyp - tasýyna jáne jeke maqsattaryna jetýine qajetti ár túrli jazba sóıleý formasyn túsiný jáne tereń oılaý qabileti. Sonyń negizinde adamzat jáne qoǵam úshin bilim saıasatynda basty prınsıp qalyptas - tyrady. PIRLS - zertteýi mynadaı mindetterdi sheshýge baǵyttalady.(5 - slaıd). Bilim berý salasynda álemdik basymdylyqtarda kórinis tapqan quraldar negizinde alynǵan nátıjelerdiń taldaýy naqty ólsheýishtermen belgilenýi. Bilim berý júıesiniń salystyrmaly baǵasy jáne olardyń tıimdiligi. Zertteý qorytyndysyna áser etetin kontekstegi dáıektemelerdi anyqtaý. Ǵylymı dáleldengen álemdik aqparattyq qaýymdastyqtyń málimetterin alý.
Táýelsiz elder nátıjesin, sonymen qatar bilim saıasatyn jaqsartý nusqaýyn zertteýge qatysýshylarǵa usynady. Zertteý nysany bastaýysh synyp bitirýshileriniń oqý jetistikterin anyqtaıdy, sebebi oqytýdyń alǵashqy tórt jyly naqty barlyq bilimdi jáne úırený qabiletterin shyńdaýdyń negizi. Mazmuny jáne format boıynsha bilimdi tabysty jalǵastyrýda negizgi mektepte ártúrli mátinderdi qoldaný úshin osy ýaqyt arasynda qatysýshylar oqyp úırený kerek. Bastaýysh mektepten bastap balalardy oqytýdaǵy negizgi jetistikterdiń biri ol - oqýshylardyń aqparattyq biliktiligi qalyptasady. Óıtkeni bastaýysh mektepte alǵan sapaly bilim ary qaraı oqýdyń irgetasy bolyp tabylady. Oqýshylardyń oqý saýattylyǵynyń qalyptasýyna barynsha múmkindik týǵyzý úshin zamanaýı muǵalimnen oqý qyzmetiniń formasyn, ádis - tásilderin taýyp qoldanyp tabý talap etiledi. (6 - slaıd).
Bastaýysh mektep muǵalimine kishi synyp oqýshylarynyń mátinmen jumys isteý sheberliginiń negizin salý ıaǵnı aqparat dereknamasyn bilý, qyzyqtyrǵan suraqtarǵa jaýap izdeı alý, tańdalyp alynǵan málimetterdi saýatty kórkemdeý men usyný mańyzdy. Bilim alý men ártúrli aqparat dereknamasyn jumys isteý balalardyń aqparatty durys qabyldap, onyń sapasyn baǵalaýǵa jáne jasyryn maǵynasyn túsinip, úırenýge kómektesedi. Oqýshylardyń oqý saýattylyǵyna baılanysty daǵdysyn qalyptastyrý, tárbıelik is - sharalar jáne qosymsha bilim berý sıaqty oqý kompanentteriniń tyǵyz baılanysy kezinde joǵarǵy jetistikterge jetedi. Sonymen qatar, otbasylyq oqý mádenıetin damytý barysynda ata - analar qaýymymen jumys júrgizýge de mańyzdy [7].
Qazaqstandyq oqýshylardy halyqaralyq salystyrmaly PIRLS - 2016 zert - teýine maqsatty baǵyttaýǵa áli ýaqyt bar, biraqta qorytyndysy bir jyldan keın shyǵady. Bastaýysh synyp oqýshylarynyń tórtinshi synyp sońynda orta jáne joǵarǵy býynda bilim alýdaǵy tabysty úrdis úshin oqý - aqparattyq bilimin qalyptastyrýda birikken maqsatty baǵyttalǵan asa mańyzdy jumys qajet. Qazirgi ýaqytta respýblıka boıynsha PIRLS - 2016 zertteýine qatysý maqsatynda is - sharalar ótkizildi. Ol zertteýdiń maqsaty men onyń ótkizilý tártibin, tapsyrmalardyń erekshelikterin muǵalimder men oqýshylarǵa, ata - analarǵa baǵdar etýge, biliktigi men daǵdylaryn damytýdy qamtamasyz etýge baǵyttalǵan. Osy maqalany júrgizilip jatqan jumystyń bir bólshegi dep sanaýǵa bolady. PIRLS zertteýindegi oqý saýattylyǵy oqýshylardyń jazbasha mátinderdi uǵyna oqý qabilettiligi jáne olarǵa refleksıa, olardyń mazmunyn óz maqsattaryna qol jetkizý úshin qoldanýy, bilimderi men daǵdylaryn qoǵamnyń belsendi ómirine aralasýy úshin damytýy. Oqý saýattylyǵyn tekserý oqý tehnıkasy nemese mátinniń mazmunyn naqty túsinýin baǵalaý emes, oqý barysynda meńgergen bilimderi men daǵdylaryn ómirlik jaǵdaılarda qoldana bilý eptilikterin baǵalaýǵa, oqýshylardy áleýmettenýge jáne derbesteýge baǵyttaý, bolashaq kásibı qyzmeti salasyn jaýapty tańdaýyna daıyndaý.
Tolyq nusqasyn júkteý
Aldeshova Farıda Baqtygalıevna
Atyraý oblysy, Mahambet aýdany, E. Aǵeleýov atyndaǵy Mahambet orta mektebiniń bastaýysh synyp muǵalimi
Elbasynyń Qazaqstan halqyna «Qazaqstan - 2030»joldaýynda «Bizdiń jas memleketimiz ósip jetip kemeldenedi, bizdiń balalarymyz ben nemerelerimiz onymen birge er jetedi. Olar óz urpaǵyna jaýapty da jigerli, bilim órimi bıik, densaýlyǵy myqty ókilderi bolady»degen senimi jaı aıtylǵan sóz emes. Búgingi kún talabyna oraı bilim berý mazmuny, maqsaty qaıta qaralyp, túbegeıli jańartylyp, oqytýdyń jańa ádis - tásilderi óz qoldaýyn taýyp, oqý úrdisinde keńinen qoldanýda. Qaı kezde de búgingi shákirt erteńgi el tutqasy. Qazaqstannyń bilim berý júıesin jańartý eń aldymen bilim berý uıymdar bilim berý uıymdary usynatyn bilim berý qyzmetiniń joǵarǵy sapasyn qamtamasyz etýdi meńzeıdi.
(2 - slaıd) Alaıda, bilim berý úderisiniń nátıjeliligi bilim alýshylardyń bilim alýdaǵy jetistikterin syrttaı jáne ishteı baǵalaý qorytyndylaryn basqarý júıesin kásibi tıimdi túrde qurýǵa tikeleı táýeldi. Oqýshynyń shyǵarmashylyq qabiletin damytý úshin birneshe ret oryndalýy tıis. Olar shyǵarmashylyq qabiletin damytýdy erte bastan qolǵa alý. Júıeli túrde shyǵarmashylyq áreket jaǵdaıynda bolýy, oılaı bilýge úıretý. Mektep tabaldyryǵyn jańa attaǵan búldirshinnen shyǵarmashylyq is - áreketti talap etpes buryn, ony soǵan úıretken jón bolar. Oqýshynyń shyǵarmashylyǵyna baǵyt - baǵdar berýdi alǵash bilim mazmunyna M. Jumabaev bolatyn. Ol balalardyń oılaryn damytý týraly «Oılaý jan - nyń óte bir qıyn tereń isi» dep atap kórsete kelip, muǵalim balanyń oılap úırenýine kóp kúsh jumsaý kerektigin eskertti.[8]. Egemendi eldiń jas urpaq - taryn tárbıeleý, talapqa saı bilim berý, búgingi kúnniń ýaqyt kúttirmes máseleleriniń biri bolyp tabylady. Sondyqtan bastaýysh mektep aldynda balaǵa júıelenip, daıyndalyp bergen belgili bir bilimdi ǵana berip qoımaı, ony jalpy damytý, ıaǵnı sóıleý, oqý, qorshaǵan orta jóninde durys kózqaras qalyptastyrý jaǵdaılardy obektıvti túrde baqylaý, taldaý jasaýǵa úıretý, oıyn durys jetkize bilýge, dáleldeýge, sóıleý mádenıetine shyǵarma - shylyq baǵytta jumys isteıtin bir týma oılaý qabiletimen erekshelenetin jeke tulǵa qalyptastyratyn mindeti tur. Damyta oqytýdyń da basty maqsaty balany oqyta otyryp, ony shyǵarmashylyq baǵytta jan - jaqty damytý. [2] Qazaqstan Respýblıkasynyń bilim berýdi damytýdyń 2011 - 2020 jyldarǵa arnalǵan Memlekettik baǵdarlamasynda qazaqstandyq oqýshylardyń halyqaralyq «mátindi oqý jáne túsiný sapasyn baǵalaý» PIRLS - zertteýine qatysý josparlanǵan bolatyn.(3 - slaıd).
Qazaqstan Respýblıkasynyń bilim jáne ǵylym mınıstrligi men oqý - shylardyń bilim jetistigin baǵalaý jónindegi halyqaralyq qaýymdastyq (IEA) arasynda 2012 jyldyń31 qazanynda bilim berý PIRLS - aıasynda qazaqstandyq bastaýysh mekteptiń tórtinshi synyp oqýshylarynyń PIRLS - 2016 jyly zertteýine qatysýy týraly yntymaqtastyq Kelisimine qol qoıyldy. Bul biregeı zertteý elimizdiń balalar tárbıesinde qarapaıym oqý mádenıeti men daǵdylarynyń qanshalyqty deńgeıde ekenin anyqtaýǵa baǵyttalady. Álemdik kontekste oqý saýattylyǵy zamanaýı qoǵamdaǵy ómirge degen daıyndyqtyń mańyzdy bóligi retinde qarastyrylady.[5] (4 - slaıd).
PIRLS - zertteýiniń maqsaty ártúrli álem elderiniń bastaýysh synyp - tarynyń mátindi túsiný deńgeılerin sáıkestendirý jáne ulttyq bilim júıesiniń oqý saýattylyǵyn ashýdaǵy erekshelikterin anyqtaý bolyp tabylady. Atalmysh zertteý isiniń halyqaralyq sarapshylar oıyna kelise otyryp,«Oqyrman saýattylyǵyn»- bul adamnyń ómirde tolyqqandy qalyp - tasýyna jáne jeke maqsattaryna jetýine qajetti ár túrli jazba sóıleý formasyn túsiný jáne tereń oılaý qabileti. Sonyń negizinde adamzat jáne qoǵam úshin bilim saıasatynda basty prınsıp qalyptas - tyrady. PIRLS - zertteýi mynadaı mindetterdi sheshýge baǵyttalady.(5 - slaıd). Bilim berý salasynda álemdik basymdylyqtarda kórinis tapqan quraldar negizinde alynǵan nátıjelerdiń taldaýy naqty ólsheýishtermen belgilenýi. Bilim berý júıesiniń salystyrmaly baǵasy jáne olardyń tıimdiligi. Zertteý qorytyndysyna áser etetin kontekstegi dáıektemelerdi anyqtaý. Ǵylymı dáleldengen álemdik aqparattyq qaýymdastyqtyń málimetterin alý.
Táýelsiz elder nátıjesin, sonymen qatar bilim saıasatyn jaqsartý nusqaýyn zertteýge qatysýshylarǵa usynady. Zertteý nysany bastaýysh synyp bitirýshileriniń oqý jetistikterin anyqtaıdy, sebebi oqytýdyń alǵashqy tórt jyly naqty barlyq bilimdi jáne úırený qabiletterin shyńdaýdyń negizi. Mazmuny jáne format boıynsha bilimdi tabysty jalǵastyrýda negizgi mektepte ártúrli mátinderdi qoldaný úshin osy ýaqyt arasynda qatysýshylar oqyp úırený kerek. Bastaýysh mektepten bastap balalardy oqytýdaǵy negizgi jetistikterdiń biri ol - oqýshylardyń aqparattyq biliktiligi qalyptasady. Óıtkeni bastaýysh mektepte alǵan sapaly bilim ary qaraı oqýdyń irgetasy bolyp tabylady. Oqýshylardyń oqý saýattylyǵynyń qalyptasýyna barynsha múmkindik týǵyzý úshin zamanaýı muǵalimnen oqý qyzmetiniń formasyn, ádis - tásilderin taýyp qoldanyp tabý talap etiledi. (6 - slaıd).
Bastaýysh mektep muǵalimine kishi synyp oqýshylarynyń mátinmen jumys isteý sheberliginiń negizin salý ıaǵnı aqparat dereknamasyn bilý, qyzyqtyrǵan suraqtarǵa jaýap izdeı alý, tańdalyp alynǵan málimetterdi saýatty kórkemdeý men usyný mańyzdy. Bilim alý men ártúrli aqparat dereknamasyn jumys isteý balalardyń aqparatty durys qabyldap, onyń sapasyn baǵalaýǵa jáne jasyryn maǵynasyn túsinip, úırenýge kómektesedi. Oqýshylardyń oqý saýattylyǵyna baılanysty daǵdysyn qalyptastyrý, tárbıelik is - sharalar jáne qosymsha bilim berý sıaqty oqý kompanentteriniń tyǵyz baılanysy kezinde joǵarǵy jetistikterge jetedi. Sonymen qatar, otbasylyq oqý mádenıetin damytý barysynda ata - analar qaýymymen jumys júrgizýge de mańyzdy [7].
Qazaqstandyq oqýshylardy halyqaralyq salystyrmaly PIRLS - 2016 zert - teýine maqsatty baǵyttaýǵa áli ýaqyt bar, biraqta qorytyndysy bir jyldan keın shyǵady. Bastaýysh synyp oqýshylarynyń tórtinshi synyp sońynda orta jáne joǵarǵy býynda bilim alýdaǵy tabysty úrdis úshin oqý - aqparattyq bilimin qalyptastyrýda birikken maqsatty baǵyttalǵan asa mańyzdy jumys qajet. Qazirgi ýaqytta respýblıka boıynsha PIRLS - 2016 zertteýine qatysý maqsatynda is - sharalar ótkizildi. Ol zertteýdiń maqsaty men onyń ótkizilý tártibin, tapsyrmalardyń erekshelikterin muǵalimder men oqýshylarǵa, ata - analarǵa baǵdar etýge, biliktigi men daǵdylaryn damytýdy qamtamasyz etýge baǵyttalǵan. Osy maqalany júrgizilip jatqan jumystyń bir bólshegi dep sanaýǵa bolady. PIRLS zertteýindegi oqý saýattylyǵy oqýshylardyń jazbasha mátinderdi uǵyna oqý qabilettiligi jáne olarǵa refleksıa, olardyń mazmunyn óz maqsattaryna qol jetkizý úshin qoldanýy, bilimderi men daǵdylaryn qoǵamnyń belsendi ómirine aralasýy úshin damytýy. Oqý saýattylyǵyn tekserý oqý tehnıkasy nemese mátinniń mazmunyn naqty túsinýin baǵalaý emes, oqý barysynda meńgergen bilimderi men daǵdylaryn ómirlik jaǵdaılarda qoldana bilý eptilikterin baǵalaýǵa, oqýshylardy áleýmettenýge jáne derbesteýge baǵyttaý, bolashaq kásibı qyzmeti salasyn jaýapty tańdaýyna daıyndaý.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
Shyńjań qazaq jazba ádebıetiniń negizin salǵan Tańjaryq Joldyulynyń esimi buryn negizinen İle, Altaı, Tarbaǵataı aımaqtarynda meılinshe belgili bolsa, búgingi kúni onyń máıekti de maǵynaly ádebı mura...
