InfoHub Logo

Psıhologtar óz tájirıbesinde túrli testter qoldanady. Bul psıhologıalyq zertteýdiń (dıagnostıka) bir bóligi bolyp tabylady jáne adamnyń psıhologıalyq jaǵdaıyn, kóńil-kúıin anyqtaýyna múmkindik ashady. Mundaı testter eki negizgi túrge bólinedi — tulǵalyq jáne ıntellekti.

Intellektke arnalǵan testter adamnyń qyzyǵýshylyqtaryn zertteıdi — onyń kózqarasyn, este saqtaý qabiletin, taldaý jasaýǵa degen qabiletin, logıkasyn jáne t. b. Olar tapsyrma retinde nemese mekteptegi mysaldar retinde berilýi múmkin. Olardy ótý kezinde matematıkalyq áreketter jasaý kerek bolady, alaıda keı kezderi bul mátinderi bar ártúrli kartochkalar men sýretter. Mundaı testterdi mektepke daıyndyqty anyqtaǵanda, sonymen qatar ıntelektýaldyq qabiletin anyqtaǵanda qoldanady. Al tulǵalyq testter minezdiń erekshelikterin, temperamentti, júris - turysty, emosıonaldyq ortany, kóńil - kúıdi, kúsh - jigerdi anyqtaǵanda jáne zerttegende qoldanylady. Jalpy alǵanda bul testter saýalnama túrinde beriledi. Ortasha alǵanda onyń ishinde jetpis - toqsan suraq nemese bes júz suraqtan turatyn saýalnamalarda bolady. Neǵurlym suraq kóp bolsa, soǵurlym adamnyń tulǵalyq eresheligin, ártúrli jaǵdaılarda ózin - ózi ustaý qabiletin, adamnyń basqa ujym múshelerimen úılesimdiligin, negizgi psıhologıalyq máselelerin, kompleksterin (yńǵaısyzdaný, uıalý, ózin tómen sanaý), sonymen birge jaqsy jaqtaryn da anyqtaýǵa bolady. Mundaı testter jumysqa qabyldaǵanda, medısınalyq mekemelerde tekserýden ótkende jıi qoldanylady. Sonymen qatar bul testterdi jasóspirimdermen jumys jasaıtyn psıhologtar balanyń óz minezin tabýda, óz qabiletin anyqtaýǵa kómektesýde qoldanady. Ujymdaǵy psıhologıalyq kóńil - kúıdi anyqtaýdi kómektesetin testter bar. Olar eńbek, mektep synyptaryndaǵy, otbasyndaǵy, jubaılar arasyndaǵy, ata - anamen bala arasyndaǵy qatynasty retteýge kómektesedi jáne zertteıdi. Psıholog test tapsyrýshydan kez kelgen zattyń sýretin (mysaly, úı, otbasy músheleri, aǵash jáne t. b. ) salýdy ótinetin kezi bolady jáne sol sýret arqyly tájirıbeli psıholog basqa otbasy múshelerimen qatynasyn, jeke máselelerin anyqtaı alady. Test psıhologıalyq zertteýdiń jalǵyz tásili emes, alaıda psıhologtarmen jıi qoldanylyp, óz jemisin berip kele jatyr. Ereje boıynsha, psıhologıalyq test nátıjesi basqa málimettermen birge bekitilýi kerek.

Mysal retinde kelesi psıhologıalyq testterdi keltirýge bolady:


Ata - anaǵa arnalǵan saýalnama (oı - túrtki retindegi aqparat)
1. Sizdiń balańyz eń alǵash mektepke barǵysy kelip pe edi?
2. Oqý barysynda sizdiń balańyzdyń mektepke kózqarasy ózgerdi me? (“ıá” deseńiz, onda qashan jáne nege?)
3. Sizdiń balańyz qandaı sabaqtarǵa qyzyǵýshylyq bildiredi?
4. Qaı sabaqtyń úı tapsyrmasyn balańyz tez oryndaıdy?
5. Qaı sabaqtyń úı tapsyrmasyn balańyz jaı jáne eriksiz oryndaıdy?
6. Siz úı tapsyrmasyn tekseresiz be? a) árqashan; á) keıde b) qajet dep eseptemeımin
7. Sizdiń balańyz tańerteń (nemese túste) sabaqqa barady: a) yntamen á) eriksiz b) kóńilsiz, qyzyqpaıdy
8. Balańyzdyń oqý barysynda Sizdi ne ýaıymdatady?
9. Sizdiń oıyńyzsha, ony qalaı túzetýge bolady?
10. Ustazdarǵa Sizdiń tilegińiz bar ma?


Bul suraqqa jaýapty kim bilgisi kelmeıdi? Osyǵan oraı, balańyzben qarym - qatynasta Siz tómendegi frazalardyń qaısysyn jıi qoldanatynyńyzdy belgileńiz:
1. Saǵan qansha ret qaıtalap aıtamyn. 2 upaı
2. Maǵan aqylyńdy aıta qoıshy. 1
3. Men sensiz ne ister edim! 1
4. Sonsha kimge tartqansyń! 2
5. Seniń dostaryń qandaı tamasha adamdar! 1
6. Túý, kimge uqsaǵansyń! 2
7. Men seniń kezińde... 2
8. Sen meniń tiregim men kómekshimsiń ǵoı! 1
9. Seniń dostaryń ózi qandaı adamdar... 2
10. Sen tegi ne oılap júrsiń?! 2
11. Sen meniń aqylshymsyń! 1
12. Ulym, qyzym. Sen qalaı oılaısyń... 1
13. Basqanyń balasy bala sıaqty da,... 2
14. Sen qandaı oılap tapqyshsyń! 1
Endi jalpy upaıdy sanap, jaýapty tabyńyz, árıne, Sizdiń qandaı ata – ana ekenińizdi Sizden artyq eshkim bilmeıdi. Bul tek Sizge oı salýǵa ǵana berilip otyr.
7 – 8 — Siz balańyz ekeýińiz bir - birińizdi sózsiz túsinýge umtylasyz. Ol Sizdi jaqsy syılaıdy. Sizderdiń qatynastaryńyz tulǵanyń qalyptasýyna múmkindik beredi.
9 – 10 upaı – Siz qarym - qatynasta birqalypty emessiz. Ol Sizdi syılaǵanmen árqashan Sizge syryn ashyp aıta bermeıdi. Onyń damýy kezdeısoq jaǵdaılar men oqıǵalardyń yqpalyna túsip ketýi múmkin.
11 – 14 upaı – Sizdiń balańyzben qarym – qatynasyńyzdy ózgertý qajet. Siz balańyzǵa az senim bildiresiz, qıyn jaǵdaılarda qoldaımyz. Onyń oqshaýlanýyna, balańyzben konflıktilik (daýly) qatynasqa múmkindik beredi. Ol tulǵanyń ósýine kedergi jasaıdy.


Balalardy ata - analar tárbıeleıdi. Al ata - analardy she? Bul kúrdeli suraqqa jaýapty ata - analardyń ózderi biledi.
Berilgen tujyrymdardyń qaısysyna kelisesiz, sony belgileńiz. 3 jaýaptyń bireýin ǵana belgileýińizdi suraımyz.
a) qolymnan keledi, ári árqashanda osylaı jasaımyn. (3 upaı).
b) qolymnan keledi, biraq árqashanda olaı jasamaımyn (2 upaı).
v) qolymnan kelmeıdi (1 upaı).
Test suraqtary:
1. Qandaı jaǵdaı bolmasyn óz jumysymdy tastap balammen aınalysamyn.
2. Balamnyń jasyna qaramastan men onymen keńesemin.
3. Eger qate jibergen jaǵdaıymda balamnan keshirim suraımyn.
4. Balammen qarym - qatynas arasynda jibergen qateligimdi onyń aldynda moıyndaı alamyn.
5. Eger balamnyń áreketi óte qatty áser etse de, men ózimdi ustaı alar edim.
6. Balamnyń ornyna ózimdi qoıa alamyn.
7. Men ózimniń balamdy 1 mınýt bolsa da, “sulý perızat” nemese “meıirimdi sultan” retinde sezine alamyn.
8. Men ózimniń balalyq shaǵymdaǵy qolaısyz bolyp kórinetin beınemdi nemese basymnan keshken sabaq bolatyndaı jaǵdaıdy aıtyp bere alamyn.
9. Bala janyna aýyr tıetin sózderdi kóp qoldanatyn sıaqtymyn.
10. Men balamnyń jaqsy tártibi úshin, onyń tilegin oryndaýǵa sózime berik bolamyn.
11. Balaǵa ne istegisi kelse, sony isteýge, ózin qalaı ustasa, solaı ustaýǵa, ıaǵnı erkine jiberip, ózim aralaspaýǵa, bir kúndi soǵan bólemin.
12. Eger meniń balam bireýdiń balasyn sebepsiz jábirlep, renjitip, qol jumsap, dóreki minezderin kórsetip jatsa, men úndemeımin.
13. Eger balamnyń erke qylyǵyn kórsetip jylaǵanyna nemese balamnyń kóz jasymen ár nárseni suraýyna qarsy tura alamyn.

Testiń kilti:
30 - 39 upaı aralyǵynda — ómirińizdegi, januıada eń úlken ári qymbat adam – balańyz dep sanaısyz. Siz balańyzdy túsinip qana qoımaı, ony tereńirek bilgińiz keledi jáne oǵan úlken qurmetpen qaraısyz. Siz eń tańdaýly ozyq tárbıelik ádisterdi jáne turaqty tártip joldaryn ustanasyz. Siz óte durys baǵyttasyz jáne bolashaqta jaqsy nátıjege ıe bolasyz.
16 upaı men 30 upaı aralyǵynda – bala Siz úshin birinshi oryndaǵy mańyzdy másele. Sizdiń boıyńyzda tárbıeshilik qasıet qalyptasqan, biraq ómirde ony júıeli jáne maqsatty túrde qoldana bermeısiz. Keıde ózińizdi qatal ustaısyz, keıde jumsaq ustaısyz, tipti keıde tárbıelik tıimdilikti álsiretetindeı kelisimge de barasyz. Sizge bala tárbıesi jónindegi óz ádisińiz jóninde keńirek (tereńirek) oılaný qajet.
16 upaıdan tómen – bala tárbıesi sz úshin úlken qıynshylyq týǵyzady. Sizge ıa bilim jetispeıdi, ıa bolmasa balańyzdy jeke tulǵa retinde jasaýǵa nıetińiz, umtylysyńyz jetispeıdi. Sol sebepten siz pedagogtan jáne psıhologtan keńes alǵanyńyz jón.
Cizdiń ómirińizde bala qandaı orynǵa ıe?
(Qolyńyzdan kele me?)

Sharty: zeıin qoıyp suraqtardy oqyńyz jáne shyn mánindegi jaýapty berýińizdi suraımyz.
a) qolymnan keledi jáne ár kezde solaı jasaımyn
á) qolymnan keledi, alaıda ár kezde solaı isteı almaımyn
b) qolymnan kelmeıdi
1. Kez - kelgen jaǵdaıda jumysyńyzdyń barlyǵyn tastap, balańyzben aınalysý qolyńyzdan kele me?
2. Balanyń jas ereksheligine nazar aýdarmaı, aqyldasý qolyńyzdan kele me?
3. Balanyń aldynda jasaǵan qateligińizdi moıyndaý qolyńyzdan kele me?
4. Ózińiz qateleskenińiz úshin balanyń aldynda keshirim suraý qolyńyzdan kele me?
5. Eger balanyń qylyǵy Sizdiń ashýyńyzdy keltirse, ózińizdi ustaý qolyńyzdan kele me?
6. Ózińizdi balanyń ornyna qoıý qolyńyzdan kele me?
7. Bir ýaqytqa ózińizdi ertedegi qaıyrymdy hansha nemese bı retinde elestete alý qolyńyzdan kele me?
8. Bala kezińizde bolǵan oqıǵany tárbıelik mánimen aıtyp berý qolyńyzdan kele me?
9. Balanyń júregine aýyr tıetin sózderdi árqashan aıtpaý qolyńyzdan kele me?
10. Balanyń jaqsy tártibi úshin onyń armanyn oryndap berý qolyńyzdan kele me?
11. Ne istese daǵy óz bilgenin jasaýyna balaǵa bir kún bólý qolyńyzdan kele me?
12. Eger de Sizdiń balańyz basqa bir balany uryp ne ıterip jiberse nemese kúnásiz jazalasa, elep - eskermeý Sizdiń qolyńyzdan kele me?
13. Balańyz eger de bir nárseni alyp ber dep jylap surap tursa, Siz osyǵan ustamdylyq ete bilý qolyńyzdan kele me?

Kilti: a – 3 upaı; b – 2 upaı; v – 1 upaı

16 upaıǵa deıin – balany tárbıeleýde Sizde úlken máseleler bar. Sizge ne bilimdilikke, ne oıǵa jıi mán bermeısiz. Ne ustamdylyq jetkiliksiz. Balany tulǵa retinde qabyldaýǵa nazar aýdarý qajet. Ustazdar men psıholog mamandarǵa barýdy usynamyz.
16 - 30 upaı – Sizde eń birinshi dárejede turatyn másele – ol balaǵa degen qamqorlyq. Sizde tárbıeshiniń qabileti bar, biraq is júzinde Siz ony árqashan qoldana almaısyz. Keıde Siz tym qatalsyz, keı jaǵdaıda – tym jumsaqsyz. Balany tárbıeleýge mán bergen óte qajet dep oılaımyz.
30 - 39 upaı – bala – Sizdiń ómirińizdegi eń úlken qundylyq. Siz balany túsinýge jáne bilýge tyrysasyz. Balaǵa syılastyqpen qarap, tárbıeleýdegi eń tıimdi ádisterdi qoldanýǵa yntalysyz. Basqasha aıtqanda, Sizdiń is - áreketińiz túzý jáne isińizdiń jemisti bolýyna úmittenemiz.


“Siz jáne balańyz bir - birińizdi túsine alasyzdar ma?”
1. Balańyzda qıyndyqtar kezdesse nemese ǵashyq bolyp qalǵanda bul jaǵdaıdy Siz qalaı baıqadyńyz?
a) ol ózi maǵan bul týraly aıtty
b) ol bul týraly basqa jaqyn adamǵa habarlady
v) men ana bolǵandyqtan buny sezdim
g) bul týraly kezdeısoq bilip qaldym
2. Sizdiń balańyzdyń dosy Sizdi:
a) ekinshi anasy sıaqty sezinedi
b) Siz kirgende úndemeı qalady
v) qurmetpen, biraq salqyn qaraıdy
g) qurmetpen jáne súıispenshilikpen qaraıdy
3. Ádette dostarymen jınalatyn oryndarǵa balańyz Sizdi shaqyra ma?
a) keıde
b) joq, eshqashan
v) shaqyrdy, biraq men kelispedim
g) olardyń jınalatyn orny maǵan unamaıdy
4. Kóptegen ata - analar balalary olardyń zattaryn tutyna (paıdalana) alatyndyǵy jaıly shaǵymdanady. Al Sizdiń jaǵdaıyńyzda:
a) bulaı bolmaıdy, sebebi olar úshin bul zattar modadan shyǵyp qalǵan
b) bulaı bolmaıdy, sebebi oǵan sáıkes (shaq) kelmeıdi
v) men árkez óz zattarymdy onyń shkafynan izdeýime týra keledi
g) ruqsat bermeımin, sebebi árbir adam óz zatyn paıdalanýy qajet
5. Siz balańyzdyń telehabarlardyń birine qyzyǵýshylyǵyn baıqap qaldyńyz, Siz:
a) oǵan qyzyq nárseniń men úshin qyzyǵy joq
b) balańyzdan “saǵan bul habar unaı ma?”- dep suraısyz
v) ol bul habar jóninde bir nárse aıtar dep úmittenemin
g) biraz ýaqyt mazmunynyń egjeı - tegjeıin uǵýǵa tyrysamyn, al sodan keıin onymen birge talqylaımyn
6. Siz balańyz dúnıege kelgennen beri birneshe ret bylaı dedińiz: “bizdiń kezimizde bulaı... bolmaǵan”:
a) 1 nemese 2 ret, biraq men bári ózgeretinin moıyndaımyn
b) qanshama ret aıtqanym tipti esimde joq
v) az ǵana, qaıtalaı bergennen eshteńege jete almaımyn
g) men bulaı oǵan aıtqan joqpyn
Testiń qorytyndysy:
4 - 6 ret “a” jaýaby bolsa – eshbir kúdiksiz Siz jaqsy ata - anasyz. Eń durysy Siz súıispenshilik pen qurmetteý birin - biri óte jaqsy tolyqtyrady dep sanaıtyn adamdardyń qataryna jatasyz.
3 nemese odan az “a” jaýaby — óz balańyzben tyǵyz qarym - qatynas ornatýyńyz qajet. Onyń qyzyǵýshylyǵy, dostary jóninde kóbirek bilýge tyrysyńyz.


1. Bala synyptasymen tóbelesip qaldy, Sizdi tez arada mektepke shaqyrtyp jatyr, ne shara qoldanasyz?
a) yzalyqpen jazalaısyz
á) jónin surap, qaı sebeppen tóbeles shyqqanyn anyqtaısyz, sodan keıin sheshim qabyldaısyz
b) eń aldymen synyp jetekshisimen sóılesesiz
2. Úıdi jınap jatqanda, bala kezdeısoq vazany syndyryp aldy, Sizdiń áreketińiz:
a) eń birinshiden, jelkeden bir qoıasyz
á) ashý ústinde: “Joǵal! Seniń kómegińsiz - aq istep alamyn”- dep aıǵaılaısyz
b) balany jubatasyz, ol ádeıi istegen joq qoı
3. Eger Siz balany jazaladyńyz, sodan keıin ózińiz durys istemegenińizdi sezdińiz, onda:
a) óz bedelińizdi túsirmeıin dep, úndemeısiz
á) keshirim suraısyz
b) qateńizdi túsinip, úlkenderdiń de qatelesetinin aıtyp túsindiresiz
4. Bala Sizdi suraqpen jaýdyryp, surap jatyr, Siz sharshap tursyz... Sizdiń áreketińiz:
a) ıterińkirep: “Bir sát senen demalaıynshy”
á) oılanbastan, amalsyzdan jaýap beresiz
b) sharshaǵanyńyzdy túsindiresiz, bul suraqty basqa ýaqytqa qoıyp, ýaqytyn belgileısiz
5. Bala Sizden shyǵarma jazýǵa kómek suraıdy. Siz ne isteısiz?
a) jazasyz, oǵan tek qana shyǵarmany kóshirip alý qalady
á) qatań aıtasyz: “óziń jaz, sonda ǵana úırenesiń”- dep
b) mazmunyna kómektesip, ádebıetine nusqaý berýge qol ushyn beresiz. Odan keıin óz oıymen jazady
6. Bala anasyna – “akvarıým satyp alyp, balyq ustaıyqshy”- deıdi. Siz ne dep jaýap beresiz?
a) birden: “Ol seniń ýaqytyńdy alady”, - deısiz
á) “Jaraıdy, sen sony qalasań, men saǵan akvarıýmda balyq ustaýǵa kómektesemin”- deısiz
b) “Eger seniń yntań tereń bolsa, men saǵan satyp alyp berem, biraq esińde bolsyn, óziń qaraısyń”- deısiz
Testiń kilti:
Eger Siz barlyq 6 suraqqa da “b” árpimen jaýap berseńiz, Siz jaqsy tárbıeshisiz.
Eger Sizdiń jaýabyńyz “b” árpiniń 3 - eýine ıe bolsa, Sizge óz ádet - qylyǵyńyzǵa nazar aýdarǵanyńyz artyq emes.
Eger odan da az jaýap berseńiz nemese jaýapty oılanbaı belgileseńiz, óz psıhologıalyq ádisterińizge tereńirek oı salýyńyzǵa týra keledi.

Derekkózi: kenester.kz