Qaratorǵaı J. Aımaýytov
Ádebıettik oqý 4 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: Qaratorǵaı J. Aımaýytov
Sabaqtyń maqsaty:
1) Oqýshylarǵa mátinniń negizgi oıyn ashyp túsindire otyryp, qaratorǵaı týraly bilimderin molaıtý. Avtordyń ómirbaıany, shyǵarmashylyǵymen tanystyrý.
2) Oqýshylardyń oı - órisin, til baılyǵyn, oqý men jazý arqyly syn turǵysynan oılaý qabiletin damyta otyryp, qıalyn ushtaý.
3) Oqýshylardy óz betimen jumys isteýge, jan - jaqty bolýǵa úıretý. Qustardyń paıdasy týraly túsindire otyryp, olardy qorǵaýǵa tárbıeleý.
Kórnekiligi: qustar sýreti, tirek syzba, sújetti sýret, sózjumbaq, avtor sýreti jáne qysqasha málimet.
Ádisi: túsindirý, suraq - jaýap, áńgimeleý, pikirlesý, toptyq jumys.
Túri: jańa bilimdi ıgertý sabaǵy.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
Oqýshylarmen amandasý, túgendeý, sabaqqa nazaryn aýdarý. II. Úı tapsyrmasyn suraý
1) «Shybyq» mazmunyn aıtý.
2) Eńbek taqyrybyna maqal - mátelderdi jatqa aıtý.
III. Úı tapsyrmasyn bekitý. Suraq - jaýap
a) «Shybyq» shyǵarmasynyń avtory
kim?
á) Keıipkerlerin ata.
b) Baqyt Temirge qandaı usynys jasady?
v) Temir nege ókindi?
İÚ. Jańa sabaq
Muǵalim:
- «Shybyq» mátinindegi oqıǵa qaı mezgilde bolǵan dep oılaısyńdar?
(kóktem mezgilinde)
- Kóktemde týǵan jerge neler oralady? ( jyl qustary)
– Olaı bolsa, búgin biz Júsipbek Aımaýytovtyń «Qaratorǵaı» shyǵarmasymen tanysamyz.
A) Avtordy tanystyrý.
Júsipbek Aımaýytov - jazýshy, aqyn, ǵalym, qoǵam qaıratkeri. Ol 13 - 14 jasynan qıssa, dastan jattap, óleń shyǵara bastaǵan. Júsipbek balalarǵa arnap ertegiler, áńgimeler jazǵan. Onyń «Qartqoja», «Aqbilek» taǵy da basqa kóptegen shyǵarmalary bar.
Ol Torǵaı jerinde ashyqqan halyqqa járdem beretin top quramynda bolyp, osy kezderde jalǵan jalamen aıyptalyp, 1931 jyly ólim jazasyna
kesilgen.
Á) Qustardy toptastyrý
Úı qustary: qaz, úırek, átesh, kúrketaýyq, taýyq.
Jyl qustary: qarlyǵash, qaratorǵaı, aqqý, tyrna, shymshyq, toqyldaq.
Otyryqshy qustar: torǵaı, qarǵa, toqyldaq, saýysqan, kógershin.
(Taqtaǵa qustar sýretteri ilinedi)
Qaratorǵaı - dala qusy, ol bulbuldyń áninen úzindi aıtyp bere alatyn shaǵyn qus. Salmaǵy 75 gram, dene turqy 23 santımetrdeı bolady. Moıny qysqa, tumsyǵy uzyndaý, túsi metaldaı jarqyldaǵan qara, sol qara qaýyrsyndarynyń arasynan aq daqtardy kezdestirýge
bolady. Ózderi jyl qusy, tek ońtústikte uıalaıtyndary ǵana turǵylyqty bolyp tabylady. Uıalaıtyn jerlerine, máselen Qazaqstan aýmaǵyna naýryz aıynyń basynda kele bastaıdy. Uıasyn aǵash pen jartastardyń qýysyna, shatyrǵa nemese basqa jerlerge sala beredi. Eki ret balapan basyp shyǵarady. Kúzde úlken top quryp, qyrkúıek - qazan aılarynda qystaıtyn jerlerine qaraı qaıtady. Qaratorǵaı zıandy nasekomdardy, olardyń dernásilderin kóptep joıyp, aýyl sharýashylyǵyna eleýli paıda keltiredi.
(Taqtaǵa tómendegi syzba ilinedi.)
Qaratorǵaı
↓
túsi qara
dene turqy shaǵyn
jyl qusy
zıandy jándikterdi kóptep joıady
eki ret balapan basyp shyǵarady
B) Oqýlyqpen jumys
1) Mátindi tizbekteı oqytý. ( Oqýshylar túsinbegen sózderiniń astyn qaryndashpen syzyp otyrady)
2) Sózdik jumys.
3) Mátin ekige bólinip, ishteı oqýǵa beriledi.
4) Oqýshylar mátindi oqyp bolǵan soń mátin mazmuny suralady.
5) Suraqtarmen jumys. Oqýlyqtaǵy suraqtar oqylyp, oqýshylardyń jaýaptary tyńdalady.
6) Qazirgi kezde qustar qalaı qorǵalǵan?
Azaıyp bara jatqan qustardy atýǵa, aýlaýǵa tyıym salyp, memlekettik qoryqtar uıymdastyrylǵan.
V) Dáptermen jumys.
Qambar atanyń qaratorǵaıǵa qatysty aıtqan sózin dápterge jazady.
Sergitý sáti. Oıyn «Ushty - ushty»
Oqýshylar oryndarynan turyp qoldaryn jaıady. Muǵalim ushty - ushty qaz ushty dese qoldaryn kóteredi, eger muǵalim ushpaıtyn zat ataýyn aıtsa qoldaryn kótermeı qalýy kerek.
Ushty - ushty torǵaı ushty,
Ushty - ushty toraı ushty.
Ushty - ushty shil ushty,
Ushty - ushty pil ushty.
Ushty - ushty tarǵaq ushty,
Ushty - ushty taraq ushty.
Ushty - ushty qyrǵaýyl ushty,
Ushty - ushty syrǵaýyl ushty.
V. Pikirtalas.
1 - top
Qustardyń paıdasy týraly jazý.
Úı qustarynyń eti, mamyǵy, maıy, jumyrtqasy paıdaly. Keı qustar zıandy dernásilderdi joıady. Tańnan bizdi átesh shaqyryp oıatady. Sanıtar qustardyń paıdasy óte joǵary. Ertede kepterler poshta qyzmetin atqarǵan. Ánshi qustar bizdi únemi qýantady. Úki qaýyrsyny adamdardy túrli jamandyqtan qorǵaıdy. Qalamsaptar bolmaǵan kezderde bizdiń atalarymyz qus qaýyrsynymen jazǵan. Ańshylardyń kómekshisi qyrandar dep bilemiz. Orman sharýashylyǵynda, aýyl sharýashylyǵynda qustar zıandy jándikter men usaq kemirýshilerdi qurtyp kóp paıda ákeledi. Qustardyń esh zıany joq.
Synyp jetekshisi: Begalıeva Marıa Serıkbaevna
Qaratorǵaı J. Aımaýytov júkteý
Sabaqtyń taqyryby: Qaratorǵaı J. Aımaýytov
Sabaqtyń maqsaty:
1) Oqýshylarǵa mátinniń negizgi oıyn ashyp túsindire otyryp, qaratorǵaı týraly bilimderin molaıtý. Avtordyń ómirbaıany, shyǵarmashylyǵymen tanystyrý.
2) Oqýshylardyń oı - órisin, til baılyǵyn, oqý men jazý arqyly syn turǵysynan oılaý qabiletin damyta otyryp, qıalyn ushtaý.
3) Oqýshylardy óz betimen jumys isteýge, jan - jaqty bolýǵa úıretý. Qustardyń paıdasy týraly túsindire otyryp, olardy qorǵaýǵa tárbıeleý.
Kórnekiligi: qustar sýreti, tirek syzba, sújetti sýret, sózjumbaq, avtor sýreti jáne qysqasha málimet.
Ádisi: túsindirý, suraq - jaýap, áńgimeleý, pikirlesý, toptyq jumys.
Túri: jańa bilimdi ıgertý sabaǵy.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
Oqýshylarmen amandasý, túgendeý, sabaqqa nazaryn aýdarý. II. Úı tapsyrmasyn suraý
1) «Shybyq» mazmunyn aıtý.
2) Eńbek taqyrybyna maqal - mátelderdi jatqa aıtý.
III. Úı tapsyrmasyn bekitý. Suraq - jaýap
a) «Shybyq» shyǵarmasynyń avtory
kim?
á) Keıipkerlerin ata.
b) Baqyt Temirge qandaı usynys jasady?
v) Temir nege ókindi?
İÚ. Jańa sabaq
Muǵalim:
- «Shybyq» mátinindegi oqıǵa qaı mezgilde bolǵan dep oılaısyńdar?
(kóktem mezgilinde)
- Kóktemde týǵan jerge neler oralady? ( jyl qustary)
– Olaı bolsa, búgin biz Júsipbek Aımaýytovtyń «Qaratorǵaı» shyǵarmasymen tanysamyz.
A) Avtordy tanystyrý.
Júsipbek Aımaýytov - jazýshy, aqyn, ǵalym, qoǵam qaıratkeri. Ol 13 - 14 jasynan qıssa, dastan jattap, óleń shyǵara bastaǵan. Júsipbek balalarǵa arnap ertegiler, áńgimeler jazǵan. Onyń «Qartqoja», «Aqbilek» taǵy da basqa kóptegen shyǵarmalary bar.
Ol Torǵaı jerinde ashyqqan halyqqa járdem beretin top quramynda bolyp, osy kezderde jalǵan jalamen aıyptalyp, 1931 jyly ólim jazasyna
kesilgen.
Á) Qustardy toptastyrý
Úı qustary: qaz, úırek, átesh, kúrketaýyq, taýyq.
Jyl qustary: qarlyǵash, qaratorǵaı, aqqý, tyrna, shymshyq, toqyldaq.
Otyryqshy qustar: torǵaı, qarǵa, toqyldaq, saýysqan, kógershin.
(Taqtaǵa qustar sýretteri ilinedi)
Qaratorǵaı - dala qusy, ol bulbuldyń áninen úzindi aıtyp bere alatyn shaǵyn qus. Salmaǵy 75 gram, dene turqy 23 santımetrdeı bolady. Moıny qysqa, tumsyǵy uzyndaý, túsi metaldaı jarqyldaǵan qara, sol qara qaýyrsyndarynyń arasynan aq daqtardy kezdestirýge
bolady. Ózderi jyl qusy, tek ońtústikte uıalaıtyndary ǵana turǵylyqty bolyp tabylady. Uıalaıtyn jerlerine, máselen Qazaqstan aýmaǵyna naýryz aıynyń basynda kele bastaıdy. Uıasyn aǵash pen jartastardyń qýysyna, shatyrǵa nemese basqa jerlerge sala beredi. Eki ret balapan basyp shyǵarady. Kúzde úlken top quryp, qyrkúıek - qazan aılarynda qystaıtyn jerlerine qaraı qaıtady. Qaratorǵaı zıandy nasekomdardy, olardyń dernásilderin kóptep joıyp, aýyl sharýashylyǵyna eleýli paıda keltiredi.
(Taqtaǵa tómendegi syzba ilinedi.)
Qaratorǵaı
↓
túsi qara
dene turqy shaǵyn
jyl qusy
zıandy jándikterdi kóptep joıady
eki ret balapan basyp shyǵarady
B) Oqýlyqpen jumys
1) Mátindi tizbekteı oqytý. ( Oqýshylar túsinbegen sózderiniń astyn qaryndashpen syzyp otyrady)
2) Sózdik jumys.
3) Mátin ekige bólinip, ishteı oqýǵa beriledi.
4) Oqýshylar mátindi oqyp bolǵan soń mátin mazmuny suralady.
5) Suraqtarmen jumys. Oqýlyqtaǵy suraqtar oqylyp, oqýshylardyń jaýaptary tyńdalady.
6) Qazirgi kezde qustar qalaı qorǵalǵan?
Azaıyp bara jatqan qustardy atýǵa, aýlaýǵa tyıym salyp, memlekettik qoryqtar uıymdastyrylǵan.
V) Dáptermen jumys.
Qambar atanyń qaratorǵaıǵa qatysty aıtqan sózin dápterge jazady.
Sergitý sáti. Oıyn «Ushty - ushty»
Oqýshylar oryndarynan turyp qoldaryn jaıady. Muǵalim ushty - ushty qaz ushty dese qoldaryn kóteredi, eger muǵalim ushpaıtyn zat ataýyn aıtsa qoldaryn kótermeı qalýy kerek.
Ushty - ushty torǵaı ushty,
Ushty - ushty toraı ushty.
Ushty - ushty shil ushty,
Ushty - ushty pil ushty.
Ushty - ushty tarǵaq ushty,
Ushty - ushty taraq ushty.
Ushty - ushty qyrǵaýyl ushty,
Ushty - ushty syrǵaýyl ushty.
V. Pikirtalas.
1 - top
Qustardyń paıdasy týraly jazý.
Úı qustarynyń eti, mamyǵy, maıy, jumyrtqasy paıdaly. Keı qustar zıandy dernásilderdi joıady. Tańnan bizdi átesh shaqyryp oıatady. Sanıtar qustardyń paıdasy óte joǵary. Ertede kepterler poshta qyzmetin atqarǵan. Ánshi qustar bizdi únemi qýantady. Úki qaýyrsyny adamdardy túrli jamandyqtan qorǵaıdy. Qalamsaptar bolmaǵan kezderde bizdiń atalarymyz qus qaýyrsynymen jazǵan. Ańshylardyń kómekshisi qyrandar dep bilemiz. Orman sharýashylyǵynda, aýyl sharýashylyǵynda qustar zıandy jándikter men usaq kemirýshilerdi qurtyp kóp paıda ákeledi. Qustardyń esh zıany joq.
Synyp jetekshisi: Begalıeva Marıa Serıkbaevna
Qaratorǵaı J. Aımaýytov júkteý
You Might Also Like
