Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri
Taqyryby: Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri
Maqsaty: Oqýshylardy ultymyzdyń oıý - órnekterimen, olardyń túrlerimen tanystyrý. Oıý - órnekter túrlerin ózderi ajyrata bilýge, oıý - órnektermen órnekteı alýǵa úıretý.
Oıý - órnekterdi ózderine jasata otyryp, oqýshylardyń qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý, belsendilikke balý, saýsaq qımyldaryn damytý.
Elin, jerin, ultyn súıýge, sonymen qatar ultymyzdyń salt - dástúrin bilip, ony qurmetteýge tárbıeleý. Ata - babamyzdan qalǵan ulttyq kórkem qolónerimizdi odan ári jalǵastyryp, ony jandandyratyn ózderi ekenin seziný.
Kórnekiligi: Oıý - órnekter sýreti, zattyq buıymdar, qaıyq, jazylǵan sózder, jylqy sýreti, ózen. Jaılaý beınesi, kıiz úıdiń nusqasyn jasaý, ishin ulttyq buıymdarmen bezendirý.
Ádis - tásilderi: suraq - jaýap, toptyq, saıahat, sahnalaý.
Tárbıe saǵatynyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi: Psıhologıalyq kóńil - kúı.(qoldarynan ustaıdy)
1 - qatar: Biz bir - birimizge jaqsylyq tileımiz
2 - qatar: Biz bir - birimizge qýanysh tileımiz
3 - qatar: Biz bir - birimizge sáttilik tileımiz
Bári hormen: Biz bir - birimizdi jaqsy kóremiz.
II. Qyzyǵýshylyqtaryn oıatý:
1. Eń aldymen sandar arqyly «órnek» sózin shyǵaryp alý. Mysaly birinshi «ó» árpin shyǵarý úshin tórt sóziniń ekinshi árpin taýyp alý kerek. Tórt sanynyń ekinshi árpi «ó». Osy ádispen kelesi áripterdi taba otyryp, «órnek» sózin shyǵaryp alý.
4 – 2 Ó
1 – 3 R
10 – 2 N
5 – 2 E
2 – 2 K
2. Toptastyrý:
- Oıý órnek degende oılaryńa ne keledi?
Ásemdeý
↓
kórkem syzyqtar
áshekeıleý
sándeý
III. Maǵynany taný. (Ózim tolyǵyraq órnek jaıly aıtyp ketemin)
- Durys balalar, órnek degenimiz - birneshe kórkemdep syzylǵan syzyqtar jıyntyǵynan quralǵan ásemdik syzba. Órnekter túri kóp. Ár ulttyń ózine tán oıý - órnekteri bar.
Al búgingi bizdiń taqyrybymyz «Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri» dep atalady. «Oıý - órnek» sózi - latynnyń «ornament» degen sóziniń balamasy. «Ornament» sózi –«sándeý» nemese «ásemdeý» degen uǵymdy bildiredi. «Oıý» sózi, birinshiden, aǵash nemese temir materıaldaryn oıyp, zatty kórkemdeý degendi bildirse, ekinshiden, materıaldy oıý nemese oıý úlgisin daıyndaý degendi bildiredi.(kórnekilikpen kórsetemin)
Oıý - órnek – bul syzba. Halyq sheberleri oıý - órnekti ósimdik, janýar, qus, ǵaryshtyq deneler beınesine uqsatyp qurastyra bilgen. Oıý - órnekti turmystyq múlikter men buıymdardy bezendirýge qoldanǵan. Ulttyq oıý - órnekterdiń san alýan túri baryn aıtý.
«QUSTUMSYQ» bul órnek qustyń tumsyǵyn tuspaldaýdan týǵan. «Qustumsyq» tarmaqty múıizder men syzyqtardan quralady. Oıý - órnekti qıǵanda ortasyndaǵy syzyqtyń ushynyń basy qustyń tumsyǵyna uqsas qıylady. «Qustumsyq» júzik nemese «topsaly» sálemdeme retinde, júzigi týystar arasynda dáneker qyzmetin atqarǵan.
Turmysqa shyqqan qyzynan oramalǵa túıilgen qustumsyq júzik kelse, ata - anasy qýanyp kórshilerin shaqyrǵan. Qus beınesi halyq túsiniginde azattyqtyń belgisi. Júzikke qarap ata - anasy qyzynyń uzatylǵan jeriniń jaqsy ekendigin biledi.
«ÓRKESH» oıý - órnegi túıeniń qos órkeshin beıneleıdi. Syrmaq, tekemet, tuskıizderge salynatyn oıý - órnek kompozısıasynda kóbirek kezdesetin element. Qazaq oıýynda mal men ańnyń qos múıizin, túıeniń qos órkeshin, bıeniń qos emshegin beıneleý tek sımmetrıalyq tepe - teńdik úshin ǵana emes, sonymen qatar bereke - birliktiń, kóbeıýdiń sımvolyn bildiredi.
«QOSHQARMÚIİZ» oıý - órnegi qoıdyń tóbesi men eki jaqqa ıirile túsken múıiz beınesinde kelip, onyń qoltyq tusynan qoıdyń qulaǵyn dolbarlaıtyn taǵy bir sholaq múıiz tárizdi eki býyn shyǵyp turady. Odan baıqaǵan adamǵa qoshqardyń tumsyq beınesi ańǵarylady. Tekemet, syrmaq, basqur, alasha, kilem, bylǵary, súıek, aǵash, zergerlik buıymdardyń barlyq túrlerinde kezdesedi. Kıizden jasalǵan buıymdarda bul oıý tústi shúberektermen oıylyp, quraq, ıaǵnı aplıkasıalyq órnek túrinde de tigiledi.
- Al, balalar, aıtyńdarshy, oıý - órnekterdi qandaı zattarda kezdestirdińder?
Oqýshylardyń jaýabyn tyńdap bolǵannan keıin:
- Oıý - órnekti kimder jasaıdy? (Ájelerimiz ben analarymyz)
Ájemizden oıý - órnekter týraly surap alýymyz kerek. Sol úshin, balalar, búgin sendermen Ybyraı atamyzdyń aýlyna qonaqqa baramyz. Aýylǵa saıahattap kelemiz.
Balalar biz ádebıetten Ybyraı atamyzdyń qandaı áńgimelerin óttik?
Ybyraı atamyzdyń aýlyna barý úshin jylqy kerek.
(Osy kezde jylqynyń daýysy shyǵady, jylqynyń shaýyp kele jatqan dúbiri estiledi)
- Jylqyǵa minbes buryn biz bir suraqqa jaýap berýimiz kerek eken.
- Qazaqta kıeli san qandaı san? (7)
- Qazaqta 7 qazyna degen bar. Eger sender jeti qazynany atap berseńder jylqylar keledi.
(1. Er jigit 2. Sulý áıel 3. Aqyl, bilim 4. Júırik at 5. Qyran búrkit 6. Beren myltyq 7. Júırik tazy)
Maqsaty: Oqýshylardy ultymyzdyń oıý - órnekterimen, olardyń túrlerimen tanystyrý. Oıý - órnekter túrlerin ózderi ajyrata bilýge, oıý - órnektermen órnekteı alýǵa úıretý.
Oıý - órnekterdi ózderine jasata otyryp, oqýshylardyń qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý, belsendilikke balý, saýsaq qımyldaryn damytý.
Elin, jerin, ultyn súıýge, sonymen qatar ultymyzdyń salt - dástúrin bilip, ony qurmetteýge tárbıeleý. Ata - babamyzdan qalǵan ulttyq kórkem qolónerimizdi odan ári jalǵastyryp, ony jandandyratyn ózderi ekenin seziný.
Kórnekiligi: Oıý - órnekter sýreti, zattyq buıymdar, qaıyq, jazylǵan sózder, jylqy sýreti, ózen. Jaılaý beınesi, kıiz úıdiń nusqasyn jasaý, ishin ulttyq buıymdarmen bezendirý.
Ádis - tásilderi: suraq - jaýap, toptyq, saıahat, sahnalaý.
Tárbıe saǵatynyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi: Psıhologıalyq kóńil - kúı.(qoldarynan ustaıdy)
1 - qatar: Biz bir - birimizge jaqsylyq tileımiz
2 - qatar: Biz bir - birimizge qýanysh tileımiz
3 - qatar: Biz bir - birimizge sáttilik tileımiz
Bári hormen: Biz bir - birimizdi jaqsy kóremiz.
II. Qyzyǵýshylyqtaryn oıatý:
1. Eń aldymen sandar arqyly «órnek» sózin shyǵaryp alý. Mysaly birinshi «ó» árpin shyǵarý úshin tórt sóziniń ekinshi árpin taýyp alý kerek. Tórt sanynyń ekinshi árpi «ó». Osy ádispen kelesi áripterdi taba otyryp, «órnek» sózin shyǵaryp alý.
4 – 2 Ó
1 – 3 R
10 – 2 N
5 – 2 E
2 – 2 K
2. Toptastyrý:
- Oıý órnek degende oılaryńa ne keledi?
Ásemdeý
↓
kórkem syzyqtar
áshekeıleý
sándeý
III. Maǵynany taný. (Ózim tolyǵyraq órnek jaıly aıtyp ketemin)
- Durys balalar, órnek degenimiz - birneshe kórkemdep syzylǵan syzyqtar jıyntyǵynan quralǵan ásemdik syzba. Órnekter túri kóp. Ár ulttyń ózine tán oıý - órnekteri bar.
Al búgingi bizdiń taqyrybymyz «Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri» dep atalady. «Oıý - órnek» sózi - latynnyń «ornament» degen sóziniń balamasy. «Ornament» sózi –«sándeý» nemese «ásemdeý» degen uǵymdy bildiredi. «Oıý» sózi, birinshiden, aǵash nemese temir materıaldaryn oıyp, zatty kórkemdeý degendi bildirse, ekinshiden, materıaldy oıý nemese oıý úlgisin daıyndaý degendi bildiredi.(kórnekilikpen kórsetemin)
Oıý - órnek – bul syzba. Halyq sheberleri oıý - órnekti ósimdik, janýar, qus, ǵaryshtyq deneler beınesine uqsatyp qurastyra bilgen. Oıý - órnekti turmystyq múlikter men buıymdardy bezendirýge qoldanǵan. Ulttyq oıý - órnekterdiń san alýan túri baryn aıtý.
«QUSTUMSYQ» bul órnek qustyń tumsyǵyn tuspaldaýdan týǵan. «Qustumsyq» tarmaqty múıizder men syzyqtardan quralady. Oıý - órnekti qıǵanda ortasyndaǵy syzyqtyń ushynyń basy qustyń tumsyǵyna uqsas qıylady. «Qustumsyq» júzik nemese «topsaly» sálemdeme retinde, júzigi týystar arasynda dáneker qyzmetin atqarǵan.
Turmysqa shyqqan qyzynan oramalǵa túıilgen qustumsyq júzik kelse, ata - anasy qýanyp kórshilerin shaqyrǵan. Qus beınesi halyq túsiniginde azattyqtyń belgisi. Júzikke qarap ata - anasy qyzynyń uzatylǵan jeriniń jaqsy ekendigin biledi.
«ÓRKESH» oıý - órnegi túıeniń qos órkeshin beıneleıdi. Syrmaq, tekemet, tuskıizderge salynatyn oıý - órnek kompozısıasynda kóbirek kezdesetin element. Qazaq oıýynda mal men ańnyń qos múıizin, túıeniń qos órkeshin, bıeniń qos emshegin beıneleý tek sımmetrıalyq tepe - teńdik úshin ǵana emes, sonymen qatar bereke - birliktiń, kóbeıýdiń sımvolyn bildiredi.
«QOSHQARMÚIİZ» oıý - órnegi qoıdyń tóbesi men eki jaqqa ıirile túsken múıiz beınesinde kelip, onyń qoltyq tusynan qoıdyń qulaǵyn dolbarlaıtyn taǵy bir sholaq múıiz tárizdi eki býyn shyǵyp turady. Odan baıqaǵan adamǵa qoshqardyń tumsyq beınesi ańǵarylady. Tekemet, syrmaq, basqur, alasha, kilem, bylǵary, súıek, aǵash, zergerlik buıymdardyń barlyq túrlerinde kezdesedi. Kıizden jasalǵan buıymdarda bul oıý tústi shúberektermen oıylyp, quraq, ıaǵnı aplıkasıalyq órnek túrinde de tigiledi.
- Al, balalar, aıtyńdarshy, oıý - órnekterdi qandaı zattarda kezdestirdińder?
Oqýshylardyń jaýabyn tyńdap bolǵannan keıin:
- Oıý - órnekti kimder jasaıdy? (Ájelerimiz ben analarymyz)
Ájemizden oıý - órnekter týraly surap alýymyz kerek. Sol úshin, balalar, búgin sendermen Ybyraı atamyzdyń aýlyna qonaqqa baramyz. Aýylǵa saıahattap kelemiz.
Balalar biz ádebıetten Ybyraı atamyzdyń qandaı áńgimelerin óttik?
Ybyraı atamyzdyń aýlyna barý úshin jylqy kerek.
(Osy kezde jylqynyń daýysy shyǵady, jylqynyń shaýyp kele jatqan dúbiri estiledi)
- Jylqyǵa minbes buryn biz bir suraqqa jaýap berýimiz kerek eken.
- Qazaqta kıeli san qandaı san? (7)
- Qazaqta 7 qazyna degen bar. Eger sender jeti qazynany atap berseńder jylqylar keledi.
(1. Er jigit 2. Sulý áıel 3. Aqyl, bilim 4. Júırik at 5. Qyran búrkit 6. Beren myltyq 7. Júırik tazy)
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
